بخشی از مقاله
چکیده
جن، بنابر متون دین اسلام، موجودی اسرارآمیز است که مانند انسان دارای شعور، اختیار و تکلیف است. بنابر برخی آیات و روایات، جن، آفریده شده از آتش و یا آمیختهای از آتش است .قرآن در 22 آیه از جن یاد میکند و هفتاد و دومین سوره آن نیز جن نام دارد.جن در عرف قرآن موجودی است با شعور و اراده که به اقتضای طبیعتش از حواس بشر پوشیده است و در شرایط عادی، قابل درک حسی نیست. او مانند انسان، مکلف است و هدف از خلقت او، همانند انسان، عبادت و بندگی خدا است. او در آخرت برانگیخته میشود و میتواند مطیع یا عاصی، مؤمن یامشرک و… باشد. بسیاری از ویژگیها و موضوعات مرتبط با جن از جمله بختک و همزاد، ساخته باورهای عامیانه و بدون دلیل است.
واژگان کلیدی:جن،دین اسلام، قرآن، انسان
مقدمه
برخی محققان،جنّ را در اعتقادات ایرانی برگرفته از فرهنگ اسلامی و عربی دانستهاند و برخی دیگر احتمال میدهند صورت ایرانیجنّ، بازتابموجوداتی در اعتقاد ایرانیانِ قبل از اسلاماست که بعداً به جنّ تغییر نام دادهاند و با اعتقادات عربها درباره جنّ، که پس از اسلام به ایران وارد گردیده، آمیخته شدهاند.تازه مسلمانانی که میراثبَرِ انبوهی از باورهای عمیق درباره موجودات وهمی همچون غول بودند، با مواجهه با مفهوم جن در قرآن، خود برسازنده انبوهی باورها درباره جن شدند.
جن و انس در قرآن کریم
واژه جنّ 22 بار در قرآن کریم به کار رفته است؛ یک بار در سوره مدنی الرحمان و بقیه در سورههای مکی. واژه جانّ نیز پنج بار به کار رفته که چهار بار آن در سوره الرحمن است. واژهجِنّه«» نیز ده بار در قرآن به کار رفته، که پنج بار آن قطعاً به معنای جنّ است. واژههای دیگری نیز مرتبط یا گاهی مرادف با واژه یا معنای جنّ است، مانند شیطان وشیاطین و ابلیس و عفریت.هفتاد و دومین سوره قرآن کریم،جنّ نام دارد، زیرا موضوع اصلی آوردنآن،ایمانگروهی از جنّیان - نَفَرٌ مِن الجنّ - به اسلام است.بر اساس قرآن کریم، جنّ پیش از خلقت انسان و ازنارالسَّموم«» مارِجٍو» من نار«آفریده شده است. جنّیان، صالح و غیرصالح دارند و مانند آدمیان در روز قیامت از آنها بازخواست میشود. آنان جزای اعمالشان را به طور کامل در آخرت دریافت میکنند و بدکاران آنها به دوزخ خواهند رفت.
بنا بر قرآن، برخی از کافراندر دوره جاهلیت، جنّ را شریک خداوند قرار میدادند یا میپرستیدندجنّیان. در میان سپاه حضرت سلیمان حضور داشتند و برای او کارهای خارق العاده و پرمشقت انجام میدادند. در آیاتی گفته شدهاست که همه مخلوقات، از جمله جنّ، از علم غیب بیبهرهاند و دریک آیه نیز اختصاصاً به دور بودن جنّیان از علم غیب اشاره شده استبرخی. از جنّیان به خبرهای غیبی و سخنان ملائک گوش میدادند، اما پس از بعثت پیامبر اکرم - ص - آنان از گرفتن اخبار غیبی و استراق سمع منع شدند.بنابر قرآن، برای جنّیان هم، مانند انسانها، پیامبرانی از سوی خدا فرستاده شده است. در آیات 29 تا 32 سوره احقاف و چند آیه اول سوره جنّ اشاره شده است که گروهی از جنّیان نزد پیامبر اکرم رفتند و به آیات قرآن گوش دادند. بهتصریح مفسران شأن نزولسوره جنّ همین ماجرا بوده است.
بر طبق آیه 36 سوره صافات، مشرکان درباره حضرت محمد تعبیراتی مانند »شاعر مجنون - «شاعری که از جنّیان الهام میگیرد - به کار میبردند و تأکید قرآن مبنی بر آنکه پیامبر »مجنون« یا دارای جنّه«» نیستگواه بر دیدگاه مردم عصر جاهلی درباره جنّ است.در عالم هستی برخی از موجودات غیرمحسوساند و به حواس طبیعی و عادی قابل درک نیستند. یکی از این موجودات جن است. جن که در اصل معنا مفهوم »پوشیدگی« دارد، از چشم انسان پوشیده است .قرآن وجود این موجود را تصدیق کرده و سورهای به نام »جن« نیز درقرآن وجود دارد. در قرآن گاهی از این موجود به »جان« نیز یاد میشود.ماهیت و حقیقت این موجودات چندان برای ما روشن نیست ولی از پارهای آیات و روایات میتوان به برخی از مشخصات این موجود دست یافت، از جمله:
-1 از آتش آفریده شده و خلق آن پیش از خلق انسان است.
-2 جن نیز مانند انسان مکلف و مسئول است.
-3 دستهای از آنها مؤمن و گروهی کافر، عدهای از آنها نیککردار و برخی از آنها زشتکردارند.
-4 بعضی از آنها مرد و مذکر و پارهای دیگر زن و مؤنث هستند و تولید نسل نیز میکنند.
-5 آنها زندگی میکنند و میمیرند.
-6 دارای شعور و ارادهاند و میتوانند با سرعت حرکت کنند. مانند قصه حضرت سلیمان و تخت بلقیس - ملکه سبا.
-7مسخّر انسان میگردند. البته در این رابطه تنها در قرآن به قضیه حضرت سلیمان اشاره شده است که علاوه بر پرندگان، وحوش و انسانها،جنها نیز در اختیار و به فرمان حضرت سلیمان بودند .
-8 در روایات آمده است که جن مؤمن برای پیامبران و امامان، مسخر میشوند و خدمت میکنند و کسانی که به اذن الهی ولایتی دارند نیزمیتوانند جنیان کافر را تحت فرمان خویش درآورند.
-9 از پارهای آیات قرآنی و روایات معلوم میشود که جنیان به پیامبر خدا - ص - ایمان آوردهاند.
اما این که جن در کجای زمین قرار دارد؟ به طور واضح و مشخص مطرح نشده است هر چند برخی از روایات به اماکنی که جنیان در آنجا حضور بیشتری دارند اشاره شده است. آنچه که مسلم است جن نیز مانند انسان موجودی است جسمانی با این تفاوت که انسان از خاک و جن از آتش است. این تعبیر بیانگر قابلیت های ویژه جن به دلیل
