بخشی از مقاله
چکیده
بررسی و تعیین موقعیت هر موضوع و یا پدیده ای بدون ارتباط آن با محیط پیرامون خویش امکان پذیر نمی باشد .به عبارت دیگر پی بردن به ویژگی ها و قابلیتهای هر موضوع ، در گرو بررسی سیستماتیک و تعاملی این پدیده با شرای ط و مسایل بیرونی خویش می باشد .موقعیت توسعه روستایی در بستر جهانی شدن نیز از این پدیده مستثنی نیست .جهانی شدن به یک فرایند بارز و مشخص عصر حاضر تبدیل شده است که عمده ترین مشخصه این فرایند، جهانی شدن سیاستهای ملی و ساز وکارهای تصمیم گیری می باشد .این فرایند نه تنها بر روستاها و توسعه آنها تأثیر گذاشته شده است ، بلکه در حوزه های سیاسی ، اقتصادی اجتماعی و فرهنگی نیز آثرات آن مشهود است .جهانی شدن یک گزینه انتخابی نیست که پذیرفته شود یاخیر ، بلکه همانند کاروانی است که همزمان در همه شاهراهای دنیا به سرعت در حال حرکت است .توسعه روستا بخش ازفرایند توسعه ملی را به ویژه در کشورهای در حال توسعه به خود اختصاص می دهد.توسعه ای پایدار و مستمر است که به طور اعم از مناطق روستایی و به طور اخص از بخش کشاورزی آغاز شود .سول این است که جهانی شدن چه نقش و اثری در توسعه پایدار روستایی دارد ؟ روش تحقیق مقاله حاضر ، توصیفی تحلیلی با استفاده از شیوه کتابخانه ای است .
واژههای کلیدی: جهانی شدن ، توسعه روستایی ، توسعه پایدار .
مقدمه
اصطلاح جهانی شدن نمایانگر گسترش دامنه کنش و واکنش انسان و اجتماعات انسانی در پهنه کره زمین است .از این رو برخی از صاحب نظران کروی شدن را برابر نهاد این واژه دانسته اند .زیرا واژه Globalبه مفهوم کروی است .جهانی شدن به مثابه روندی فراگیر کلیه ابعاد زندگی فردی و گروهی بشر را در گستره اقتصاد، سیاست ، فرهنگ و غیره متأثر ساخته است - حافظ نیا، 1385 - این پدیده از مفاهیمی است که در دهه پایانی 20 بسیاری از جریانات و پدیده های سیاسی ، و اجتماعی و اقتصادی را تحت الشعاع قرار داد .درجه تأثیر پذیری کشورها از فرایند جهانی شدن متفاوت است و آنچه در میان اهمیت دارد این است که جوامع ، خواسته یا ناخواسته در این رهگذر قرار گرفته اند یا خواهند گرفت .
از این رو به نظر می رسد که ایستادگی در برابر آن نه تنها منطقی نیست بلکه نا ممکن می نماید .بنابر این رویکرد منطقی آن است که هر جامعه بر پایه مقتضیات اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی خود با این پدیده هماهنگ شود و بکوشد آسیبهای آن را به کمترین اندازه برساند و از مزایای آن هر چه بیشتر بهره گیرد. - ضرابی، - 1386 اهمیت دیدگاه جهانی شدن در کل نگری و عملکرد سیستمی است .بر این اساس کشورهای جهان ، در بخشهای مختلف اقتصادی - کشاورزی - ، محیط زیست ، جامعه ، فرهنگ و سیاست همانند حلقه های زنجیر به هم وابسته اندکه بحران در هر قسمت می تواند بر سایر قسمتها اثرگذار باشد یکی. از بخشهایی که شدیداً از جهانی شدن تأثیرمی پذیرد ، روستاها و به خصوص بخش کشاورزی می باشد.روستاها و بخش کشاورزی از بخشهای مهم اقتصاد
هر کشوری محسوب می شوندکه تأمین کننده اشتغال، نیاز های غذایی ، صادرات و تولید ناخالص داخلی کشورهاهستند. توسعه پایدار در سطح ملی ، بدون در نظر گرفتن روستاها که قسمت اعظم جمعیت کشورهای در حال توسعه را شامل می شوند امکان پذی ر نخواهد بود . بررسی اثراتو نتایج جهانی شدن بر توسعه روستایی از اهمیت بالایی برخوردار است لذا درک درست و منطقی از جهانی شدن و اثرات آن بر نواحی روستایی در بستر و روند جهانی شدن ، ضروری است .
اهمیت و ضرورت مسأله
روستاها از گذشته به عنوان اجتماعات پایه ، نقش اساسی در شکل گیری و شکوفایی جوامع و تمدنها داشته اند.توسعه بخش صنعت و گسترش شهر نشینی باعث شد به مرور از سهم روستاها به عنوان مکانهای تولیدی که نیاز سایر بخش های جامعه را تأمین می کردند ، کاسته شود . با وجود این حتی در اوج مدرنیته و پسامدرنیته بخش روستایی به عنوان بخش تولید پایه و اساسی به هیچ وجه اهمیت خود را از دست نداده است.با وجود اهمیت روستاها و بخش کشاورزی از حدود 3 میلیارد جمعیت روستایی نزدیک به 1 میلیارد نفر در فقر مطلق به سر می برند . عدم تعادل بین بخش کشاورزی و صنعتی خود به عدم تعادل در سیستم کلی جامعه و سپس عدم تعادل در سطح جهانی می انجامد. با جهانی شدن اطلاعات و فنا وریها و کوچکتر شدن جهان ، فقر، بی عدالتی و سوء تغذیه هم به طور فراینده ای جهانی شده اند . این امر از آنجا اهمیت بیشتری می یابد که در عرصه جهانی شدن کشورهایی از گردونه رقابت ها سر افراز بیرون می آیند که از تعادل سیستمی به شرط توسعه متعادل نواحی شهری و روستایی برخور دار باشند . روستاها و بخش کشاورزی اساس توسعه و پایداری آن محسوب می شوند.
جهانی شدن و افزایش نابرابریهای شهری -روستایی
رشد فزاینده تبعیض ها و بی عدالتیها تنها میان شمال و جنوب نمود نمی یابد، بلکه در درون کشورها چه کشورهای شمال و چه کشورهای جنوب و میان مناطق و نواحی گوناگون آنها رو به فزونی است .آشفتگیها و نابرابریها میان شهرنشینان و روستانشینان جهان، به ویژه در کشورهخای در حال توسعه بسیار گسترده و دامنه دار است .در مورد برتری شهرها بر روستاها در دوران کنونی جهانی شدن، باید گفت که جوامع روستایی در سنجش با مراکز شهری بیشتر نادیده گرفته شده اند و در شرایطی که کشورهای تازه صنعتی شده از مزایای تولید و بازارهای جهانی برای توسعه بهره مند شده اند شهرها آنها بیشترین منافع را برده اند، در حالیکه بیشتر نواحی روستایی، تهیدست و دست نخورده مانده اند .
با پیشرفت تکنولوژی نابرابریهای شهری و روستایی در کشورهای پیشرفته کاهش یافته است، اما در کشورهای جهان سوم نابرابریهای شهری و روستایی بسیار روشن و آشکار است . - ضرابی - در مدل های سنتی توسعه، مناطق روستایی از مواهب توسعه دور مانده بودند .از سوی دیگر در اغلب کشورهای جهان سوم، بیشترین افراد فقیر در مناطق روستایی بوده، از سطح درآمد پایینی نسبت به همتایان شهری خود برخوردار هستند .توزیع نابرابر درآمد و تخصیص آن بین نواحی شهری و روستایی یکی از دلایل فقر شدید روستائیان و مهاجرت آنها به شهرها و در نتیجه شهرنشینی بی رویه می شود .در سطح ملی، شهرها نسبت به روستاها، بیشتر از مواهب جهانی شدن نظیر افزایش درآمد، افزایش سطح اشتغال، بهره مندی از تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات، آگاهی از حقوق فردی و مدنی خود، برخوردار هستند .
رشد اقتصادی -از جمله رشدی که ناشی از جهانی سازی است .به شهری شدن و توسعه شهرها می انجامد و به تدریج جوامع روستایی نشین را به تحلیل می برد .از نظر دیدگاهاقتصاد سیاسی، فرایند ادغام اقتصاد کشورهای جهان سوم در اقتصاد جهانی و نفوذ سرمایه داری و صنعتی عرب، تغییر ساختاری بنیادین، محسوب می شود که شرایط تولید در جهان سوم را از اس اس دگرگون ساخته، سبب جا به جایی عظیم جمعیت و تمرکز آن در نقاط شهری محدود می گردد و محرک اصلی مهاجرت از روستاها به شهرها می گردد - .واترز، 1379 - موقعیت روستاها در بستر جهانی شدن در ارتباط با موقعیت روستاها در بستر جهانی شدن اصول زیر قابل بررسی است:
الف -جهانی شدن فرآیندی است که تأثیرات متفاوتی -اعم از مثبت و منفی -بر نواحی روستایی دارد .
ب -توانایی و ظرفیت های روستاها در نقاط مختلف با توجه به ویژگیهای طبیعی و اجتماعی -فرهنگی متفاوتاست.
ج -تأثیر جهانی شدن بر روستاها بایستی در شرایط زیر مدنظر قرار بگیرد.
1منافع و محدودیت های کوتاه مدت و بلند مدت روستاها در جریان جهانی شدن
2افزایش فرصت های انتخاب، محدودیت ها و چالش هایی که روستاها با آن مواجه می شوند.
3بافت های محلی موجود، اختلافات گروهی و قومی و نژادی با توجه به تفاوت های منطقه ای - .حجازی -1384 -
تأثیرات جهانی شدن بر توسعه روستایی
اثرات جهانی شدن بر توسعه پایدار روستایی : این یک واقعیت است که جوامع انسانی همواره در حال تغییر و تحول هستند، در واقع حیات اجتماعات در گرو این تغییرات است، چرا که رکود و سکون در نهایت به فساد و تباهی می انجامد .در راستای جهانی شدن، تمام حو زه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جوامع تحت تأثیر قرار می گیرد .روستاها نیز از این امر مستثنی نمی باشند.این فرایند بر توسعه روستا و پایداری آن در تمامی ابعاد و حوزه ها در حال اثر گذاری است .توسعه روستایی در فرایند جهانی شدن تحت تأثیر روز افزون سیاس ی -اقتصادی شرکت های چند ملیتی، بسط و توسعه تجارت کشاورزی و ظهور زنجیره کالاهای جهانی می باشد .
افزایش خصوصی سازی منابع و خدمات، آزاد سازی تجارت و بازارهای غذایی و سایر محصولات کشاورزی، تشدید جنبش های کاری بین المللی و داخلی و استفاده سریع تر از تکنولوژیهای اطلاعاتی و ارتباطی از دیگر عواملی هستند که بر جوامع روستایی تأثیر می گذارند . - حجازی، 1384 - تکنولوژی اطلاعات و به خصوص شبکه جهانی اینترنت و گسترش بازارهای داخلی و تجارت، در کنار هم می تواند به پیشرفت های مستمر و پایدار فناوری بینجامد، که برای نواحی مختلف یک کشور به خصوص روستاها در جوامع در حال توسعه به یقین بسیار سرنوشت ساز و تعیین کننده است - .راپرت - 1385
