بخشی از مقاله
چکیده
از اواسط قرن بیستم تکنولوژی ارتباطات - سمعی و بصری و فضای مجازی - آنچنان رشد و توسعه یافت که جهان را تبدیل به دهکده ای کوچک کرد، بگونه ای که اخبار اتفاقات در کوتاه ترین زمان ممکن به سمع و نظر همگان رسیده، فضای مکان های مختلف جهان تحت تاثیر قرار می دهد. از این رو در مقاله حاضر کوشش شده است که تاثیرات این پدیده را که جهانی شدن نامیده می شود بر پیشروی پیشرفت ایران مورد مطالعه قرار داده و راهکارهایی جهت کنترل و مدیریت صحیح آن ارائه نمائیم. البته عده ای از صاحب نظران بر آنگونه جهانی سازی معتقدند که پیش فرض محققین این اثر نیز هست.
در این بینش در پس جهانی شدن جریانی قرار دارد که آن را در جهت منافع خود گسترش داده، ارزش هایی را بسط می دهد که در بطن خود دارای منافع مادی یا معنوی برای نظام سرمایه داری است. در این پژوهش روش توصیفیBتحلیلی به سبب کارکرد مثبتی که در انجام چنین پژوهش هایی دارد برگزیده شد و سه حوزه فرهنگی، اقتصادی و سیاسی را مد نظر قرار داده، عمده ترین تاثیرات جهانی شدن را بروز می دهد و نتیجه حاصل، پذیرش این پدیده و رویارویی علمی و هوشمندانه جهت گزینش ویژگی های مثبت و نقش آفرینی فعال در آن جهت تداوم پیشرفت ها و جهانی سازی آرمانهای انقلاب اسلامی است.
واژگان کلیدی: جهانی سازی، تداوم پیشرفت ها، نظام سرمایه داری
مقدمه
جهانی شدن یکی از اصلی ترین مسائلی است که در جهان امروز مطرح می باشد، پدیده ای که روز به روز در حال گسترش بوده و بیش از پیش برای همه ملموس تر می شود. البته در رابطه با جهانی شدن بحث و مناقشه میان صاحب نظران برقرار است، برخی بر یکسان شدن و برخی دیگر بر یکسانسازی نظر دارند. پیش فرض محققین در این اثر یکسان سازی است و بر همین اساس داده های پژوهش را سازمان دهی نموده ایم. در مقاله حاضر عزم بر آن است که تأثیرات جهانی سازی بر تداوم پیشرفت ایران را از سه بعد اساسی - فرهنگی، اقتصادی و سیاسی - مورد مطالعه قرار داده و راهکارهایی در خصوص چگونگی مواجهه با این پدیده و چالشهای مبتلا به آن را بررسی کنیم.
نکته قابل ذکر اینکه برخی از جامعه شناسان جهانی سازی یا جهانی شدن را ذیل چهار عنوان - فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نهادی - بررسی نموده اند. لیکن در این پژوهش ما به بررسی سه عامل اصلی و حیاتی - فرهنگی، اقتصادی و سیاسی - پرداخته و مباحث نهادی را در بخش سیاسی ادغام کرده، و اشارههای کوتاهی به آن نموده ایم. امید است کوششهای محققین گامی هر چند کوچک در راستای پیشرفت و توسعه ایران اسلامی باشد.
اشاره نظری چیستی جهانی شدن
از پدیدهی جهانی شدن تعاریف بسیاری ارائه شده است که در زیر به چند مورد از آنهااشاره میگردد:
» - 1مک گرو« در خصوص جهانی سازی چنین می گوید »:افزایش شمار پیوندها و ارتباطات متقابلی که فراتر از دولت هادامن می گسترند و نظام جدید جهانی را میسازند جهانیسازی به فرآیندی اطلاق میشود که از طریق آن حوادث، تصمیمات و فعالیت های یک بخش از جهان می تواند نتایج مهمی برای افراد و جوامع و بخشهای بسیار دور کره زمین در برداشته باشد.[ ] «
» - 2دیوید هلد« در کتاب دموکراسی و نظم جهانی، با داشتن نگاه آسیب شناختی به جهانی سازی این پدیده را حرکت به سمت نوعی دموکراسی جهانی شهری می بیند که در عین حال، کثرت فرهنگی و اقتصادی را نیز در خود خواهد داشت .[ ]
» - 3جورج ریتزر« جهانی شدن گسترش روالها و روابط و آگاهی و سازمان حیات اجتماعی جهانی است .[ ] با توجه به تعاریف می توان دریافت که فرآیند جهانی شدن تمام جوامع را تحت تأثیر خود قرار داده تأثیراتی که میتواند مثبت و یا منفی باشد. این امر درباره تأثیر جهانی شدن بر پیشرفت ایران نیز صادق است، بنابراین برآنیم تا تأثیرات مثبت و منفی جهانی شدن بر ایران را مورد بررسی و کنکاش قرار دهیم. همان گونه که پیش از این گفته شد اکثر جامعه شناسان تأثیرات جهانی شدن را در سه بعد فرهنگی، اقتصادی و سیاسی مورد بررسی قرار داده اند، ما نیز بر همین سیاق عمل خواهیم کرد.
فرهنگی
به جرأت می توان گفت که در پروژه ی جهانی سازی هدف اصلی یکسان سازی فرهنگی است که راه را برای سایر مقاصد هموار می سازد. ریتزر جهانی شدن فرهنگ را اینگونه تعریف می کند: »می توان جهانی شدن فرهنگ را بسط فراملی اصول و روال های مشترک به شمار آورد یا فرآیند تأثیر متقابل بسیاری از عناصر فرهنگی جهانی و محلی برای خلق اقتباسی یا آمیزه ای که منتهی به تنوعی از دورگه فرهنگی - ناهمگونی - می شود. روند همگونی اغلب با امپریالیسم فرهنگی توأم است. تأثیر فرهنگی بر فرهنگ های دیگر.[ ] « نکته بسیار مهمی که در تعریف ریتزر به چشم می خورد بحث امپریالیسم فرهنگی است؛ که می تواند به معنای سلطهی فرهنگی غرب و در رأس آنها ایالات متحده آمریکا باشد.
در این میان کشور ایران با توجه به تاریخ کهن و فرهنگ غنی که در ترکیب با ایدئولوژی اسلام قوام یافته و تحت تأثیر گفتمان انقلاب اسلامی مدل توسعه ای خاص خود را ارائه می کند در بسیاری از حوزه ها در تضاد و تناقض نسبی با آرمان های جهانی سازی قرار می گیرد و به نوعی تبدیل به آنتی تز جهانی سازی غربی می شود و از این نقطه رویارویی ها شکل میگیرد. در یک سو جهان غرب با جهانبینی ماتریالیستی و ایدئولوژی لیبرالی و در سویی دیگر ایران اسلامی با جهان بینی توحیدی و ایدئولوژی عدالت محور.
بنابراین بحث در رابطه با تأثیرات جهانی شدن در ایران با سایر نقاط جهان بسیار متفاوت است.به دلیل تفاوت های ماهوی موجود میان دو فرهنگ، در پاره ای از موارد این دو در تقابل با یکدیگر قرار می گیرند و در عین حال تأثیرات متقابلی بر هم دارند، لذا اینگونه نیست که فرهنگ غربی به عنوان فرهنگ مهاجم، از سایر فرهنگ ها به ویژه فرهنگ ایرانی-اسلامی تأثیر نپذیرد، اما حقیقت امر این است که جهان غرب به دلیل دارا بودن ثروت و قدرت می تواند با استفاده از ابزارهای رسانه ای تأثیر بیشتری داشته باشد. که این تأثیرات فرهنگی باید از دو جهت مثبت و منفی مورد بررسی قرار گیرد. عمده تأثیرات مثبت عبارتند از:
-1 امکان انتقال و معرفی ارزشها ایرانی اسلامی به جهانیان با استفاده از بستر به وجود آمده.
-2 امکان برقراری ارتباط مستقیم با دیگر مردمان و دیگر فرهنگ های مستقر در کره خاکی و استفاده از ظرفیت های موجود در این حوزه.
-3 تأثیرپذیری از نقاط قوت سایر فرهنگها با لحاظ گزینش فرهنگی. بی شک در کنار این تأثیرات مثبت تأثیرات منفی زیادی نیز از این رهگذر بر جامعه ما تحمیل می شود که مهمترین آنها عبارتند از:
-1 بحران هویت
-2 بحران ارزش ها و در نتیجه:
-3 بحران در خانواده
-4 تشدید آسیبهای اجتماعی هر کدام از این چالش ها می تواند در زمینههای مادی و معنوی در مسیر پیشرفت ایران ایجاد خلل نماید. لذا شناسایی و کنترل این چالشها امری ضروری در حد وجوب هست.
اقتصادی
در بعد اقتصادی نیز به دلیل قدرت مافوق و عطش تکاثر غرب، جهانی شدن در راستای تأمین اهداف نظام سرمایهداری پیش می رود تا بیش از پیش بر قدرت و ثروت جهان غرب بیافزاید و سلطه سرمایه داران را بر سایر ملل جهان تحمیل نمایند. ژوزف ای استیگر اقتصاددان برنده جایزه نوبل و رئیس شورای مشاوران اقتصادی ضمن انتقاد از بانک جهانی، سازمان تجارت جهانی و صندوق بین المللی پول معتقد است این سازمانها به جای حل و فصل بحرانهای اقتصادی جهانی آن ها را بدتر میکنند.
استیگر رویکرد همگونسازی صندوق بینالمللی پول را به باد انتقاد می گیرد و معتقد است که تفاوت های ملی را به حساب نمی آورد. از نظر وی صندوق بین المللی پول به طور اخص و جهانی شدن به طور اعم به نفع کشورهای ثروتمند خاصه آمریکا و به ضرر کشورهای فقیر است و شکاف بین غنی و فقیر در اثر جهانی شدن بیشتر شده است. جهانی شدن اقتصاد عموما مصرف کالاهایی را به دنبال میآورد که عمدتاً تولید کمپانیهای بزرگ چند ملیتی اند و در پس آن ها چند سرمایه دار غربی یا بهتر بگوییم - کارتل های وابسته - قرار دارد. بنابراین مصرف این کالاها عملاً موجب خروج سرمایه های مادی از کشور و تقویت نظام سرمایه داری بیگانه است و از سویی موجب کاهش تولید
