بخشی از مقاله
چکیده:
جهانی شدن، فرایند افزایش ارتباطات میان جوامع بشری میباشد تا جایی که وقایع و تحولات یک گوشه از جهان به نحو فزایندهای بر مردم و جوامع سایر نقاط تأثیر میگذارد. جهانی شدن، اصطلاحی است که از اواسط دهه 1980 متداول شده و به معنی فروریختن مرزها و فراتر رفتن از آن در سطح جهانی در ابعاد اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و ... که فرآیند آن دگر گون شدن ساختارهای محلی به جهانی است. در این مقاله کوشش شده تا تاثیرات جهانی شدن بر پیشروی پیشرفت ایران مورد مطالعه قرار داده و راهکارهایی جهت کنترل و مدیریت صحیح آن ارائه نماییم .روش تحقیق از نظر نوع تحقیق ، توصیفی - تحلیلی است، از آن رو که به بررسی نظریه ها، دیدگاه ها و پارادایم های موجود در زمینه جهانی شدن در سه حوزه فرهنگی، اقتصادی و سیاسی پرداخته است.تکنیک جمع آوری داده ها بهره گیری از مطالعه اسنادی - کتب، مجلات ، مقالات معتبر داخلی و خارجی - است.
واژگان کلیدی: جهانی شدن، جهانی سازی، بعد اقتصادی ، پیشرفت ،تاثیرات جهانی ، فرهنگ جهانی
.1 مقدمه
پژوهش ها و مطالعات متعدد نشان می دهد اتفاقنظری بین دانشمندان، در مورد تعریف دقیق جهانیشدن یا تأثیرات آن بر زندگی و رفتار ما وجود ندارد؛ زیرا این پدیده به حد نهایی تکامل خود نرسیده و همچنان دستخوش تغییر و تحول است و هر روز وجه تازهای از ابعاد آن نمایان میشود. بنابراین تعاریف و تعابیر متفاوتی از مفهوم واژه جهانی شدن عنوان گردیده است. در یک معنا، جهانی شدن عبارت است از: فرایند افزایش »وابستگی متقابل« میان جوامع مختلف در مقیاس جهانی. گرو هی به مفهوم عام یعنی در هم ادغام شدن بازارهای جهانی در زمینه های تجارت وسرمایه گذاری مستقیم و جا به جایی و انتقال سرمایه ، نیروی کار و فرهنگ در چهار چوب سرمایه داری وآزادی بازار و نهایتا سر فرود آوردن جهان در برابر قدرت های جهانی بازار که منجر به شکافته شدن مرزهای ملی و کاسته شدن حاکمیت دولت خواهد شد، معتقد هستند.
عنصر اصلی واساسی دراین پدیده شرکت های چند ملیتی هستند . جهانی شدن شامل تراکم دنیا به عنوان یک کل و از طرف دیگر افزایش سریع در اجماع و پایه گذاری فرهنگ جهانی تلقی می شود. بطوریکه همگون سازی به عنوان یکی از ویژگی های جهانی شدن میلیون ها فرصت شغلی ایجاد کرده و باعث شده است که حدود دو تریلیون دلار سرمایه از کشورهای ثروتمند از طریق سهام، سرمایه گذاری در اوراق قرضه و وام های تجاری به کشورهای فقیر و در حال توسعه منتقل می شود - احمدی علی آبادی، . - 1382" گیدنز" - [1] - 1990 جهانی شدن را فرایندی می داند که به وسیله آن ، رویدادها ، تصمیمات و فعالیتهای انجام گرفته در یک قسمت از جهان نتایج تاثیر گذاری بر افراد ، گروهها و جوامع در سایر نقاط می گذارد.
در واقع، جهانی شدن روندی است پر قدرت که در فرصتی نسبتا کوتاه کشور هایی را که نتوانند خود را با آن تطبیق دهند پشت سر خواهد گذاشت، اما در صورت بهره برداری مناسب می تواند موجب توسعه اقتصادی، سیاسی و فرهنگی گسترده کشورهای جهان گردد. - زمانی،. - 1384 "اندرسون" - 2000 - جهانی شدن را به عنوان کاهشی در هزینهی فعالیتها تلقی میکند."دیوید هلد" - - 1996 در کتاب "دموکراسی و نظم جهانی" با وجود داشتن نگاه آسیب شناختی به جهانی شدن ، این پدیده را حرکت به سمت نوعی دموکراسی جهانی می بیند که در عین حال کثرت فرهنگی و اقتصادی را نیز در خود خواهد داشت ."مانوئل کاستل" - - 1990 با اشاره به عصر اطلاعات ، جهانی شدن را ظهور نوعی جامعه شبکه ای می داند که در ادامه حرکت سرمایه داری ، پهنه اقتصاد ، جامعه و فرهنگ را در بر می گیرد.
از آن جهت که در سالهای گذشته جهانی شدن به عنوان اصطلاحی اقتصادی شناخته می شد همچنان بر سر زبانها جاری است. تاثیر فراگیری بر توسعه اقتصادی, اجتماعی ،سیاسی و فرهنگی به ویژه بر کشورهای کمتر توسعه یافته گذاشته است. واترز - 1995 - جهانی شدن را رایجترین مفهوم دهه 1990 میداند که بایستی توسط همه کشورها به ویژه کشورهای کمتر توسعه یافته به منظور تداوم به دست آوردن منافع بهینه در نظر گرفته شود. - واترز ،. - 1379در مقاله حاضر عزم بر آن است که تاثیرات جانی سازی بر تداوم پیشرفت ایران از سه بعد اساسی - فرهنگی، 1.giddensاقتصادی و سیاسی - مورد مطالعه قرار داده و راهکارهایی در خصوص چگونگی مواجهه با این پدیده و چالش های مبتلا به آن را بررسی کنیم.امید است کوشش های محققین گامی هر چند کوچک در راستای پیشرفت و توسعه ایران اسلامی باشد.
.2 بیان مسئله
واژه جهانیشدن به عنوان یک واژه علمی تا اوایل یا حتی اواسط دهه 1980 در محافل دانشگاهی چندان به رسمیت شناخته نمیشد و تنها در نیمه دوم دهه 1980 بود که اعتبار علمی پیدا کرد بطوری که امروزه به گفته رابرتسون، ”ردیابی نحوه انتشار آن در سراسر جهان ناممکن است“ و دیگر گریز یا عقبنشینی هم از آن متصور نیست ویا به نظر "آنتونی گیدنز"، ”بسیار پیچیدهتر و غیرمتمرکزتر از آن است که بتوان ا دعای کنترل آن را کرد. - “گیدنز ، . - 1379 جهانی شدن یک پیشرفت جدیدی نیست بلکه گام های آن در نتیجه پیشرفت فناوری های نوین به ویژه در عرصه ارتباطات از راه دور سریع تر شده است .جهان شدن باعث افزایش دسترسی به اطلاعات و درک اهمیت آن گشته است و در عرصه اطلاعات نیز جهانی شدن به مثابه تسهیل جریان اطلاعات بر فراز مرزها یا بدون توجه به مرزها تلقی می شود. جهانی شدن تغییرات چشمگیر در بسیاری از عرصه های حیات بشری را در بطن خود می پروراند. به دنبال این فرایند سیاست، امنیت، اقتصاد، تجارت، فرهنگ، هویت، ارتباطات، فناوری، اطلاع رسانی، محیط زیست، منابع طبیعی و تعاریف اجتماعی و سیاسی و فرهنگی همگی شکل و نمود جدیدی پیدا کرده است.
امروزه، گفتگو و بحث در باره جهانی شدن ، جنبه ها و ابعاد گوناگون آن ، چه در سطح ملی و چه در مقیاس جهانی ، رونق گرفته است و نقل محافل اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی شده است.فرایند جهانی شدن را اساسا در چهار حوزه فنی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی مطالعه می کنند.، اما مهمترین حوزه این فرایند در عصر پسا مدرن ، نقش و جایگاه فرهنگ است.در حالی که در عصر مدرنیته فرهنگ به مثابه هنر عالی ، حورزه خاصی از جامعه را اشغال کرده بود، در عصر پسامدرن ، به دیگر عرصه های جامعه نیز راه یافته است.در سطح اقتصادی شاهد محصول شدن فرهنگ بوده ایم و در همین حال ، خود اقتصاد در شکل پدیده هایی مانند آگهی و تبلیغات ، اوقات فراغت ، صنعت خدمات و بازاریابی مطمئن و متناسب با شیوه زندگی ، به گونه ای فزاینده به فرهنگ وابسته شده است .در سطح سیاسی ،سیاستمداران از طریق رسانه ها با مخاطبانشان ارتباط برقرار می کنند و در حوزه اجتماعی ، تمایزات بیشتر از گذشته به صلاحیت های فرهنگی وابسته هستند تا به قدرت اقتصادی یا سیاسی.
.3 مبانی نظری: پیشینه تاریخی موضوع
جهانی شدن - واژه رایج دهه 1990 میلادی - یکی از مناقشه آمیزترین موضوعات در علوم اجتماعی است که هرچند در مورد آن بحث های زیادی صورت گرفته است ولی هنوز تعریفی جامع و فراگیر - که دربردارنده کلیه جوانب این پدیده باشد - ارائه نشده است .و همچنان پیرامون تعریف آن مشاجرات و ابهامات فراوانی مشاهده می شود.برخی نویسندگان جهانی شدن را "مرحله ای از سرمایه داری"و یا " مدرنیته اخیر" خوانده اند - بهکیش، 1380 - و برخی دیگرجهانی شدن را معادل غربی سازی، نوین سازی یا جهانی سازی بویژه در شکل آمریکایی آن دانسته اند. - سالواتوره و دیگران،. - 1375اما ریشه تاریخی جهانی شدن را می توان به گذشته تاریخی بشر و به گذشته های دور مربوط دانست . واژه جهانی شدن بیش از 400 سال قدمت دارد، از دهه 1960 میلادی رواج یافته است و در واسط دهه 1980 به بعد اعتبار علمی کسب نموده است. - زیادی، - 1383 .آنچه محرز است جهانی شدن با توسعه جهانی بازارهای اقتصادی همراه بوده است.
توسعه بازارهای اقتصادی نتیجه فعالیت گسترده شرکتهای چند ملیتی بوده که نقش محوری را در فرآیند جهانی شدن ایفا نمود ه اند .از دیدگاه زبانشناختی مفهوم »جهانیشدن« واژهای است که بار معنایی ویژهای را در چارچوب اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی دارد. هر چند در متون متنوع علمی از این واژه با احتیاط سخن رفته و آن را مغایر با جامعه جهانی1، نظام جهانی2، بینالمللیشدن3، و جهانگرایی4دانستهاند، ولی توصیف مشابهی از این واژه در بین عالمان رشتههای مختلف علوم انسانی موجود است که به فرآیند و جریان آزاد تفکر و سرمایه مرتبط میشود. در تعریف مادی از واژه جهانیشدن »ادوارد آنیتات5« از کارمندان ارشد » صندوق بینالمللی پول6« میگوید: »جهانی شدن به فرآیندی اطلاق میشود که طی آن جریان آزاد اندیشه، انسان، کالا، خدمات، و سرمایه در دنیا میسر میشود. در علم معانی بیان، جهانی شدن فرایند کوتاه کردن فاصله ها ،تغییر در تجارب زمانی و ارائه ماهیت جهانی است. - آنی نات، . - 2003
در فرهنگ "هایپر دیکشنری" ،جهانی شدن، به منزله رشد در مقیاس جهانی تعریف شده است. به عقیده "مالکوم واترز"»جهانیشدن فرآیند اجتماعیای است که در آن قیدوبندهای جغرافیایی که بر روابط اجتماعی و فرهنگی سایه افکنده است، از بین میرود و مردم بهطور فزایندهای از کاهش این قید و بندها آگاه میشوند.«"مارتین آلبرو"، جهانی شدن را ، جهانی ساختن یا جهانی ساخته شدن و دگرگونی تاریخی می داند.به عقیده آلبرو جهانی شدن فرآیندهایی است که بر اساس آن تمام مردم جهان در جامعه واحد و فراگیر جهانی بههم پیوند میخورند..صندوق بین المللی پول. جهانی شدن را ادغام وسیع تر و عمیق تر تعریف می کند به عبارت دیگر جهانی شدن را "رشد وابستگی متقابل کشور ها در سراسر جهان از طریق افزایش حجم و تنوع مبادلات کالا و خمات و جریان سرمایه در ماورای مرز ها و همچنین از طریق پخش گسترده تر و وسیعتر تکنولوژی می داند..
"آنکتاد" جهانی شدن را افزایش جریان جابجایی منابع و تولیدات کشور ها با حضور تشکیلات سازمان یافته ای برای اداره فعالیت های اقتصاد بین المللی می داند.. در معنای خاص جهانی شدن عمده ترین میراثی است که قرن 21 از آخرین دستاورد های علوم اجتماعی در آخرین دهه قرن بیستم به ودیعت گرفته است.بنابر این ،در مفهوم عام جهانی شدن از سوئی معادل با واژه بین المللی به کار می رود که عبارت است از افزایش تعاملها و وابستگیهای بین مردم کشورهای مختلف . جهانی شدن شکل گیری شبکه ای است که طی آن اجتماعات که پیش از این در کره خاکی دورافتاده و منزوی بودند، در وابستگی متقابل و وحدت جهانی ادغام می شوند . از اینرو جهانی شدن به معنی تغییر دادن منجر به فضا و زمان و فشرده ساختن آن است - . نصیری، - 1385
.4 ادبیات موضوع:
بیشک مهمترین و بارزترین وجه تمایز اقتصاد امروز و دیروز ،جهانی شدن است. پدیده جهانی شدن تحولات اساسی در ابعاد مختلف در جهان امروز ایجاد کرده است. در بعد اقتصادی شامل گسترش و یکپارچگی بازارهای مالی و مبادلات تجاری، ایجاد
