بخشی از مقاله
خلاصه
تجارب پیشینیان ما در رویارویی با اقلیم، خصوصاً اقلیمهای سخت سبب بوجود آمدن الگوهایی در معماری بومی و سنتی شدهاست. با جستجو در معماری سنتی میتوان الگوهایی یافت که معماران را دربرخورد با اقلیم یاری کند. یکی از مهمترین مسائل در رویارویی با شرایط اقلیمی در ساختمان جهتگیری صحیح و بهینه است. در این پژوهش جهتگیری بهینه در شهرهای حاشیه کویر مرکزی ایران - نمونه، شهر یزد - مورد پرسش است. با توجه به گستردگی شرایط اقلیمی این نواحی مطالعه به فصل تابستان و به دنبال آن تابستاننشین خانه های حاشیه کویر محدود شد، تا جهتگیری بهینه برای تابستانشین خانههای حاشیه کویر مشخص گردد. با توجه به جهتگیری اغلب خانه های سنتی در شهر یزد روی رون راسته به نظر میرسد رون راسته، جهتگیری بهینه برای ساختمانهای حاشیه کویر باشد. با توجه به این هدف و برای بررسی درستی فرضیه مطرح شده پس از مشخص کردن جهتگیریهای موجود در شهر یزد و مقایسه شرایط ایجاد شده با نیازهای حرارتی انسان، بهروز کردن تابستاننشین بررسی میگردد.با توجه به مسیر تعریف شده، به روش مطالعه بر روی انواع تهویه طبیعی و بررسی ساختار عناصر و فضاهای تشکیل دهنده تابستاننشین مثل تالار و بادگیر با بهرهگیری از آزمون شبیهسازی، دو نمونه - خانه کرمانی و خانه رسولیان در یزد - با هم مقایسه شده تا از طریق نتایج بدستآمده فرضیه پژوهش آزموده شود.
کلمات کلیدی: اقلیم گرم و خشک، جهت گیری بهینه، تابستان نشین، تالار، بادگیر،
.1 مقدمه
پیشینیان ما پی برده بودند که پیوند پناهگاه با اقلیم یک اصل ضروری و اساسیدر معماری است. ویترویوس در «De architecture» گفتهاست که سبک ساختمانها در در ممالک و نواحیای که دارای خصوصیات اقلیمی متفاوتند مختلف میباشد.طرز عمل مطلوب این است که موافق با نیروهای طبیعت کار کنیم و از امکاناتی که میدهند استفاده نماییم و به این ترتیب شرایط زندگی بهتری را به وجود آوریم. ترکیبی که بتواند از فپشارهای نا مطلوب طبیعت بکاهد و در عین حال از کلیه منابعی که برای آسایش انسان مطبوع است بهره گیرد.در سالهای اخیر توجه به معماری سنتی عمدتاً به صورت نوستالژیک بوده تا جایی که در برخی موارد حرف از تعریف فراتر نرفته، در این پژوهش سعی بر آن است.
تا با بررسی تابستان نشین به عنوان یکی از کهن الگو های بناهای سنتی حاشیه کویر با روش شبیهسازی میزان اثر گذاری این کهن الگو بر اقلیم گرم و خشک و مناسب سازی شرایط در حد آسایش انسان به چه میزان است. به این منظور و برای محدود ساختن اجزا فقط دو عنصر بادگیر به عنوان عامل اصلی تهویه و تالار به عنوان اصلیترین جزء عملکردی بنا انتخاب شده است. پس از بررسی انواع تهویه و نحوه عملکرد بادگیر در شرایط مختلف و نیز نقش تالار در تابستاننشین بوسیله آزمون شبیهسازی با نرم افزار - ecotect - تحلیل دمایی فضای تابستاننشین را بررسی کرده و بهترین شرایط را استخراج میکنیم.
.2 اقلیم گرم و خشک
1-1 مواجه پیشینیان با اقلیم گرم وخشک وایجاد الگوهای سنتی
نواحی پست مرکزی ایران دارای آب و هوایی خشک و بیابانی است. از ویژگی های آب و هوایی این مناطق اختلاف درجه حرارت هوای تابستان و زمستان و هم چنان اختلاف درجه حرارت هوای شب و روز تابستان است منطقه ی دشت لوت کمترین میزان رطوبت نسبی در ایران را دارد که به احتمال قریب یقین گرم ترین منطقه ی آن نیز محصوب میشود - کسمایی. 1387×، - 85 مسائل آب وهوایی همیشه بصورت مشکلات حاد برای مردم این نواحی - گرم وخشک - مطرح میشده ودر طول هزاران سال به راه حل هائی دست یافته اند که بطور حیرت انگیزی جنبه های آزار دهنده آب وهوائی را کم می کند. تابستانهای گرم وزمستانهای وهوایی خشک که تقریبا همیشگی بوده عمده ترین مشکل زندگی در نواحی گرم وخشک بوده است - توسلی.. - 54,1370 این شرایط اقلیمی سبب بروز الگوهایی در معماری این نواحی گردیده است نظیر زمستان نشین و تابستان نشین؛ بهار خواب و..... که هریک از این الگوها دارای عناصری هستند که در این پژوهش عناصر اصلی تابستان نشین ها یعنی بادگیررا از خانه های حاشیه کویر - خصوصا شهر یزد - بررسی می کنیم.
2-1 بررسی الگوهای تابستان نشین وعناصرتشکیل دهنده
تابستان نشین جهت گیری پشت به آفتاب داشته که این جهت گیری تاثیر عمده بر بازدهی وایجاد شرایط مناسب زندگی در گرمای تابستان داشته است.عناصر اصلی شکل دهنده تابستان نشین باد گیر وتالار بوده که در ادامه به اختصار تعریف خواهد شد. - شکل - 1
1-2-1 باد گیر
اختلاف درجه حرارت و فشار هوا، بعلاوه دوران کره زمین باعث جابجایی هوا در نتیجه باد می شود. - قبادیان،1390، - 8 مهمترین مشخصات باد عبارتند از :جهت وزش، سرعت وزش، شدت وزش، و دفعات وزش، باد از پارامترهایی بسیار ناپایدار آب و هوایی است که بسته به شرایط آب و هوایی تغیر می کند - کاک نیلسن،1389، - 30 و بادگیر ساختاری است برای خنک کردن ساختمان از طریق تهویه طبیعی و استفاده از باد.
2-2-1 تالار
بیشترین نمود عملکردی و بصری تابستان نشین در تالار نمایان است. فضای تالار به دلیل دسترسی و دید و منظر مناسب بیشترین استفاده را در تابستان نشین دارد.
3-1 جهت گیری تابستان نشین در یزد
بنا به گفته دکتر پیرنیا جهت گیری خانه ها در یزد همواره در روی رون راسته بوده و جهتگیری در دیگر رون ها - رون اصفهان و رون کرمان - درست نبوده وحتی جهت گیری در رون کرمان اثرات زیان باری دارد.در این پژوهش به بررسی تابستان نشین دو خانه کرمان و خانه رسولیان می پردازیم. علت گزینش این دو بنا ، مجاورت وقرار گیری آن ها در یک خرد اقلیم بوده البته عامل مهمتر شکل گیری این انتخاب جهت گیری متفاوت تابستان نشین این دو است.خانه کرمانی روی رون کرمان قرار گرفته درحالی که خانه رسولیان همچون اکثر خانه های یزد رون راسته دارد این اختلاف زیاد جهت گیری - حدود 90 درجه - آن هم در یک خرد اقلیم بسیار جالب بوده ومی توان با مقایسه شرایط ایجاد شده توسط این دو تابستان نشین به نتایج جالب توجهی در مورد جهت گیری دست یافت. - شکل - 2
