بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این تحقیق بررسی رابطه بین حاکمیت شرکتی و معامله با اشخاص وابسته در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بوده است. این تحقیق به روش توصیفی- همبستگی انجام شده و از نوع تحقیقات کاربردی است. جامعه آماری تحقیق را کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 1390 تا 1394 تشکیل می دهند که تعداد 120 شرکت در تمام طول دوره تحقیق در بازار بورس فعال بوده و مورد مطالعه قرار گرفته اند. دادههای تحقیق از صورت های مالی شرکت ها استخراج گردیده و با استفاده از مدل های رگرسیونی به روش داده های ترکیبی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. همچنین برای تجزیه و تحلیل دادهها و استخراج نتایج پژوهش، نرم افزارهای Excel و EViews مورد استفاده قرار گرفته اند. یافته های تحقیق نشان داد که استقلال هیات مدیره موجب کاهش معامله با اشخاص وابسته خواهد شد و همچنین دوگانه نبودن وظیفه مدیر عامل شرکت موجب کاهش معامله با اشخاص وابسته نخواهد شد.
کلمات کلیدی: حاکمیت شرکتی، معامله با اشخاص وابسته
مقدمه
ویژگی های خاص و محیط سازمانی هر شرکت سبب می شود تا شرکتها سیستم های کنترل حاکمیتی خاصی را برای حذف هزینه های نمایندگی مستقر نمایند. تئوری نمایندگی بیان می دارد که کنترلهای حاکمیت شرکتی با عدم تقارن اطلاعاتی رابطه دارد. به هر حال همه شرکت ها، سطوح مشابهی از عدم تقارن اطلاعاتی را تجربه نمی کنند و بنابراین انتظار نمی رود که کنترل های شرکت با عمل کرد گذشته همه شرکت ها رابطه داشته باشد. به عبارت دیگر کنترل های شرکت برای شرکت هایی که عدم تقارن اطلاعاتی در آن ها زیاد است، مهم تر تلقی می شود. میزان بروز عدم تقارن اطلاعاتی برای شرکت های در حال رشد به دلیل داشتن اطلاعات خصوصی درباره ارزش پروژه های آتی توسط مدیران و اینکه اعمال آن ها به راحتی توسط سهام داران قابل مشاهده نیست، بیشتر است.
بنابراین هر چه شرکت هارشد بالایی داشته باشند هزینه های نمایندگی مدیر سهامدار بیشتر شده و به همین دلیل کنترلهای بیشتری لازم خواهد بود - گوردون و همکاران. - 2004 3رسوایی های اخیر در ارتباط با معاملات اشخاص وابسته یکی از نگرانی های عمده ی شرکت های سهامی است که اغلب ناشی از معاملات تجاری پیچیده ی ناهمگون بین شرکت، سرپرستان، مدیران و یا صاحبان اصلی شرکت می باشد. ذینفعان و استفاده کنندگان در بازار سرمایه و سایر سهام داران شرکتعموماً تضادهای منفعتی بالقوه ی این معاملات را بررسی می کنند - گوردن و همکاران . - 2004تا زمانیکه احتمال منحر نمودن منابع شرکت به واسطه ی معاملات با اشخاص وابسته توسط سهامدارانی که سرمایه ی شرکت را کنترل میکنند وجود دارد، سهام داران عمده نیز در مقابل با کاهش ارزش سهام، ارزش شرکت را به طور قابل ملاحظهای می توانند کاهش دهند - چئونگ و همکاران4 ، . - 2006
در رسوایی های مالی اخیر، معاملات با اشخاص وابسته به عنوان یکی از کانون های نگرانی بوده است، به گونه ای که استفاده هدفمند از این معاملات و عدم افشای آن ها یا کافی نبودن افشا، از عوامل سقوط شرکت ها می باشد . تصاحب منابع شرکت از طریق معاملات با اشخاص وابسته، در کشورهای توسعه یافته مرسوم است، اما در اقتصادهای نوظهور به دلیل نقص بازارهای خارجی و ضعف راهبری شرکتی بیش ترمشاهده می شود . در بسیاری از موارد، معاملات با اشخاص وابسته، اجتناب ناپذیر و سودمند است و در چرخه ی عملیات شرکت تکرارمی گردد، ولی در شرایط خاص به سهام داران عمده یا مدیران شرکت ها اجازه می دهد به هزینه ی سهام داران خرد منافع شخصی خود را تأمین کنند - شعری و حمیدی . - 1391
قانون گذاران و تدوین کنندگان استانداردها با تأکید بر افشای اطلاعات و روابط اشخاص وابسته، موضعی در مورد مضر یا مفید بودن معاملات اشخاص وابسته برای شرکت و سهام داران اتخاذ نکرده اند. نظریه نمایندگی و مفهوم انتقال ثروت بیان می کند که مدیران ممکن است از معاملات اشخاص وابسته به عنوان ابزاری برای انتقال ثروت یا سود از شرکت به نفع خود استفاده کنند و این موضوع باعث تضییع حقوق سهامداران اقلیت می شود . اکثر مطالعات انجام شده در بازارهای مختلف نشان داده است که معاملات اشخاص وابسته ابزاری برای تضییع حقوق سهام داران اقلیت است هم چنین پژوهش های در حوزه ی واکنش بازار نشان می دهد که شرکت های با ارزش بازار کمتر، معاملات اشخاص وابسته ی بیش تری داشته اند - اعتمادی و صالحی . - 1390
سازوکارهای نظارت شرکت، معاملات اشخاص وابسته را از " تضاد منافع " به " معاملات کارآمد " انتقال می دهد. مؤسسات حسابرسی معتبر یا هیات های ناظر و ناظران می توانند نقش میانه رو در معاملات اشخاص وابسته را ایفا کنند - چین و هو5، . - 2010از طرف دیگر تصاحب منابع شرکت از طریق معاملات با اشخاص وابسته، درکشورهای توسعه یافته مرسوم است، اما در اقتصادهای نوظهور به دلیل نقص بازارهای خارجی و ضعف راهبری شرکتی بیشتر مشاهده می شود. امروزه، فرصت طلبانه بودن معاملات با اشخاص وابسته، به ویژه در کشورهای آسیایی که روابط تجاری در آن ها به گونه ای است که انجام معاملات با اشخاص وابسته را آسان می کند، یکی از عواملی است که موجب کاهش ارزش بازار سرمایه می شود.
اگر چه تمام معاملات با اشخاص وابسته فرصت طلبانه نیستند، اما نگرش غالب این است که از عوامل تاثیرگذار بر ریسک می باشند و سرمایه گذاران، قبل از انجام سرمایه گذاری برای آن اهمیت زیادی قائل می شوند - شعری و حمیدی، . - 1391عدم اطلاع سهامداران و سرمایه گذاران از ماهیت معاملات با اشخاص وابسته باعث به وجود آمدن نوعی عدم تقارن اطلاعاتی می شود. تجزیه و تحلیل های نظری و شواهد تجربی نشان می دهد که افزایش عدم تقارن اطلاعات باعث کاهش منافع اجتماعی داد و ستد ها می شود. حاکمیت شرکتی عاملی است که می تواند باعث بهبود عملکرد شرکت و به ویژه کیفیت اطلاعات ارائه شده از سوی مدیریت شود. واحدهای تجاری دارای معاملات با اشخاص وابسته مکرر دارای ساختار حاکمیتی مدیریتی و کنترل داخلی نسبتا ضعیف می باشند - چو وکیم، . - 2013
بنابراین خطای پیش بینی سود واحد تجاری ممکن است به صورت بیش از حد واقع و یا کمتر از حد واقع برای این شرکت ها باشد. نتایج پژوهش قبلی نشان می دهد که معاملات با اشخاص وابسته، خطاهای پیش بینی سود مدیریت را افزایش می دهد و باعث می شود تمایل مدیران به افشای پیش بینی های مدیریت بیش از حد خوشبینانه افزایش یابد - میانگ و همکاران، . - 2013بررسی جامع ادبیات نشان می دهد که تعداد خیلی محدودی از مطالعات رابطه بین حاکمیت شرکتی را با معامله با اشخاص وابسته در کشورهای درحال توسعه بررسی کردهاند و حتی چنین مطالعاتی در کشورهای خاورمیانه به ندرت یافت می شوند. با توجه به مطالب بیان شده رابطه بین حاکمیت شرکتی و معامله با اشخاص وابسته در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار میباشد.
