بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش ارتباط بین حاکمیت شرکتی و ورشکستگی شرکت ها در چارچوب نظریه نمایندگی بررسی شد. برای اندازه گیری ورشکستگی از مدل بومی شده آلتمن استفاده گردید. ترکیب هیئت مدیره، ساختار مالکیت و شهرت حسابرس مستقل به عنوان شاخص های حاکمیت شرکتی در نظر گرفته شده اند. برای این منظور از اطلاعات مالی 80 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در قلمرو زمانی 1382 الی 1391، استفاده گردید. ابتدا شرکتها به دو دسته سالم و ورشکسته طبقه بندی و سپس با استفاده از روش بایمری لوجیت به برآورد مدل، تجزیه و تحلیل و تفسیر ضرایب پرداخته شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد با افزایش عدم تقارن اطلاعاتی نه تنها رابطه بین عناصر حاکمیت شرکتی و ورشکستگی تضعیف نخواهد شد، بلکه باعث تقویت رابطه بین استقلال هیئت مدیره و ورشکستگی می شود. نتایج همچنین رابطه منفی و معناداری را بین بازده دارائی ها و رابطه مثبت و ومعناداری بین درجه اهرم مالی با ورشکستگی نشان می دهد که این امر بیانگر آن است که هرچه بازده دارایی های شرکت بیشتر و درجه اهرم مالی آن کمتر باشد، احتمال ورشکستگی کمتر خواهد بود.
کلمات کلیدی: ترکیب هیئت مدیره، ساختار مالکیت، شهرت حسابرس مستقل و نظریه نمایندگی
مقدمه:
نظام راهبری شرکت که در ادبیات مالی به عنوان حاکمیت شرکتی شناخته می شود، طی سال های اخیر و با گسترش بحران های مالی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. سازوکارهای حاکمیت شرکتی، چارچوبی را برای هدایت و اداره موثر، کارآمد و صحیح بنگاه های اقتصادی و برای حداکثرسازی منافع سهامداران ایجاد می کند. حاکمیت شرکتی شامل سازوکارهایی است که می تواند با افزایش عدم تمرکز در کنترل شرکت ها، از قدرت مدیران در پیگیری منافع شخصی کاسته وباعث بهبود عملکرد شرکت ها شود - حساس یگانه و همکاران، . - 1388 بنابراین نظام حاکمیت شرکتی در واقع واکنشی به مسأله نمایندگی است که از جدایی کنترل از مالکیت ناشی شده و منجر به عدم تقارن اطلاعاتی خواهد شد - طالب نیا و همکاران، . - 1390
عدم تقارن اطلاعاتی وضعیتی است که در آن اطلاعات برخی از عوامل بیشتر از اطلاعات دیگران است - لاپاتا و همکاران، . - 2014 عدم تقارن اطلاعاتی به بیانی ساده حاکی از آن است که همگان به طور یکسان به اطلاعات دسترسی ندارند و مدیریت بنا به موقعیت خود دارای اطلاعات بیشتری نسبت به دیگران است. عدم تقارن اطلاعاتی به دلیل بازتاب هایی که دارد، ممکن است بر رابطه بین برخی عوامل در شرکت تاثیر گذار باشد. در این پژوهش به بررسی نقش عدم تقارن اطلاعاتی بر رابطه بین حاکمیت شرکتی و ورشکستگی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.ترکیب هیئت مدیره - استقلال هیئت مدیره و نقش دوگانه مدیرعامل - ، ساختار مالکیت - مالکیت نهادی - و شهرت حسابرس مستقل به عنوان مولفه های حاکمیت شرکتی در این تحقیق مورد استفاده قرار خواهند گرفت، که بررسی تاثیر هریک از این عوامل بر شرایط مالی، میزان اثرگذاری حاکمیت شرکتی بر ورشکستگی شرکت ها را نشان خواهد داد.
هیئت مدیره با استفاده از قدرت قانونی خود از طریق استخدام، اخراج و جبران گروه های مدیریت سازمان، مقدمات کنترل مدیریت و کاهش احتمال ورشکستگی را فراهم می سازد. از دیدگاه نظریه نمایندگی، حضور مدیران غیر موظف - مستقل - در هیئت مدیره شرکت ها و عملکرد نظارتی آنان به عنوان افرادی مستقل، به کاهش تعارض منافع سهامداران و مدیریت شرکت کمک می کند؛ چرا که مدیران غیر موظف با داشتن رای مستقل نقش نظارتی ایفا می کنند - قائمی و شهریاری، . - 1388نقش دوگانه مدیر عامل به عنوان یکی دیگر از مولفه های حاکمیت شرکتی ممکن است عاملی تاثیرگذار در کاهش احتمال ورشکستگی شرکت ها باشد - فرضیه نظارت - .
قرار گرفتن یک فرد هم در جایگاه عضو هیئت مدیره و هم در جایگاه مدیرعامل باعث همسویی شده و به کاهش مساله نمایندگی می انجامد. این به نوبه ی خود به اجرای سریع تصمیمات عملیاتی سازمان و بهبود عملکرد شرکت منجر می شود - داروس و محمد، . - 2011یکی دیگر از مهم ترین ابعاد حاکمیت شرکتی ساختار مالکیت است که برای برای بررسی اثر این عامل بر عملکرد شرکت ها از شاخص مالکیت نهادی استفاده خواهد شد. سرمایه گذاران نهادی بزرگ فرصت سرمایه گذاری، تامین منابع مالی، تخصیص منابع و توانایی نظارت بر مدیران را دارند - کورنت و همکاران، . - 2007
سرمایه گذاران نهادی از این طریق مدیران را وادار به تاکید بیشتر بر عملکرد شرکت و کاهش رفتار فرصت طلبانه می نمایند.انتخاب یک موسسه حسابرسی مشهور به عنوان یکی از سازوکارهای حاکمیت شرکتی از طرف سهامداران جهت حسابرسی صورت های مالی شرکت، منجر به افزایش قابلیت اتکای اطلاعات تهیه شده توسط مدیرعامل و کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین سهامداران و مدیران می شود. این امر در نهایت ممکن است موجب بهبود عملکرد شرکت و کاهش احتمال ورشکستگی شود.بنابراین سؤال اصلی تحقیق این است که آیا سازوکارهای حاکمیت شرکتی - ترکیب هیئت مدیره، ساختار مالکیت و شهرت حسابرس مستقل - در چارچوب نظریه نمایندگی بر ورشکستگی شرکت ها موثر است؟
مبانی نظری
حاکمیت شرکتی
امواج گسترده خصوصی سازی در دهه های اخیر، اقتصادهای جهان را فرا گرفته است و نظام راهبری شرکتها را تحت تأثیر قرار داده است. خصوصی سازی یا به عبارت دیگر انتقال مالکیت از دولت به بخش خصوصی یکی از مهمترین و بحث برانگیزترین جنبه های گذر از اقتصادهای سوسیالیستی به اقتصاد بازار است که با ایجاد مجموعه ای از تغییرات در انگیزه ها، اهداف، استراتژی و سازماندهی شرکتها، نهایتاً به تغییر در عملکرد شرکتها منجر می شود - اسپرینگر، . - 2011از ساز و کارهای حاکمیت شرکتی می توان ترکیب هیئت مدیره، ساختار مالکیت و مکانیزم های کنترل داخلی را نام برد - داروس و محمد، . - 2011
ترکیب هیأت مدیره:
فاما و جنسن - 1983 - استدلال میکنند که هیأت مدیره مؤثرترین سازوکار کنترل داخلی برای نظارت بر رفتار مدیریت ارشد است. با این حال، بررسی ادبیات موجود در مورد نقش ساختار هیأت مدیره بر عملکرد شرکت به نتایج متفاوتی منجر شده است. استقلال هیات مدیره و نقش دوگانه مدیرعامل شاحض ترکیب هیات مدیره در این پژوهش در نظر گرفته شده است.
استقلال هیأت مدیره - درصد اعضای غیر موظف هیأت مدیره -
تعدادی از مطالعات انجام شده ارتباط مستقیم با اهمیتی را بین نسبت مدیران غیرموظف و سطوح افشای اختیاری گزارش کرده اند. به صورت معمول، هیأت مدیره ای که تعداد مدیران غیرموظف آن به نسبت بیشتر است، تصویر مثبتی از استقلال و مسؤولیت پاسخگویی را برای سهامداران تداعی نموده، حصول اطمینان از رعایت ویژگی های حاکمیت شرکتی را نیز افزایش می دهد. بنابراین، می توان نتیجه گرفت که بین استقلال هیأت مدیره و افشای حاکمیت شرکتی ارتباط مثبت وجود دارد - باباجانی و عبدی، . - 1389 از دیدگاه نمایندگی، هیأت مدیره مستقل به شرکتهایی که عرضه اولیه سهام دارند کمک میکند تا مشکلات نمایندگی را کاهش داده و عملکرد شرکت را بالا ببرند - مرادی و رستمی، . - 1391
نقش دوگانه مدیر عامل
انتصاب یک فرد از اعضای هیئت مدیره به عنوان مدیرعامل باعث می شود مدیریت بینش استراتژیک و راهبری مطلوبتری در مقایسه با مدیرعاملی که عضو هیئت مدیره نمی باشد، داشته باشد - داروس و محمد، . - 2011 چرا که قرار گرفتن یک فرد هم در جایگاه عضو هیئت مدیره و هم در جایگاه مدیرعامل باعث همسویی شده و به کاهش مساله نمایندگی می انجامد. این به نوبه ی خود به اجرای سریع تصمیمات عملیاتی سازمان و بهبود عملکرد شرکت منجر می شود - داروس و محمد، . - 2011
ساختار مالکیت: سرمایه گذاران نهادی
سرمایه گذاران نهادی به سرمایه گذاران بزرگ نظیر بانک ها، شرکت های بیمه، شرکت های سرمایه گذاری و ... می گویند. موقعیت سرمایه گذاران نهادی در حاکمیت شرکتی از لحاظ نظری پیچیده می باشد. از یک نظر می توان گفت سرمایه گذاران
