بخشی از مقاله
چکیده :
حسابداری زیست محیطی چیست؟ درتعریف محیط زیست می توان گفت تمام اجسامی که مستقیم یا غیر مستقیم بواسطه حواس با واسطه یابی واسطه قابل ادراک باشد محیط زیست نامیده می شود و حسابداری زیست محیطی به مجموعه فعالیتهایی اطلاق می شود که موجب توانمندی سیستمهای حسابداری در پروسه ثبت و گزارش آثار ناشی از ویرانی و آلودگی محیط زیست می شود این شاخه از حسابداری فراهم آورنده سیستم هشدار دهنده برای حوادث زیست محیطی است. مدیریت و اندازه گیری مطلوب هزینه های زیست محیطی یکی از مسائل قابل توجهی است که واحدهای تجاری باید به آن توجه کرده و در تصمیم گیری های خود این هزینه ها را مدنظر قرار دهند .
کلمات کلیدی: حسابداری، محیط زیست، حسابداری زیست محیطی
-1 مقدمه :
یکی از مهمترین مشکلات بشر و یا اگر دقیق تر بگوئیم مهمترین مشکل بشر سلامت محیط زیست است و این مشکل متاسفانه توسط انسانها بوجود آمده است و این مشکل چنان حاد است که بسیاری را بر آن داشته که بفکرزندگی در کره ماه بیفتند و مدتها است که نحوه زندگی در این کره را مورد مطالعه قرار گرفته است .لازم است که به این نکته توجه شود که تخریب محیط زیست علاوه بر آثار مخرب آن بر زندگی جانداران بالا تردید بر علوم و نحوه نگرش آن نیز تاثیر گذاشته است یکی از علومی که عوامل مخرب زیست محیطی بر آن اثر گذار می باشد، حسابداری است.
در قرن های 20 و 21 محدودیت های زیست محیطی علی الخصوص در داد و ستد جهانی باعث شده که مدیران این عرصه - واحد های تجاری - مداوما درصدد کاهش هزینه های عملیاتی و تاثیرات ویرانگر زیست محیطی ناشی از فعالیت های خود را نیز حتی المقدور به نازلترین سطح خود برسانند ولی علیرغم این واقعیت که تاثیر منفی واحدهای صنعتی و تجاری انکار ناپذیر است متاسفانه تعداد قابل توجهی از شرکت ها و واحدهای عملیاتی اعم از صنفی ، خدماتی و تجاری حاضر نیستند هزینه ای که باید در تلطیف محیط زیست بعهده آنهاست بپردازند و این واقعیت تلخی است که بویژه در کشورهای ججهان سوم ملحوظ است . هزینه های زیست محیطی را باید یکی از اجزای بهای تمام شده کالاها و خدمات تولیدی واحدهای تجاری قلمداد کرد اما این هزینه ها ، معمولا از دید مدیریت پنهان مانده و این موضوع موجب گمراه کننده بودن اطلاعات تهیه شده توسط سیستم حسابداری شده است .
-2 تاریخچه :
فاصله زمانی سال های 1971 - 1980 را زمان شروع اولیه طرح مبحث حسابداری محیط زیست در قالب حسابداری مسئولیت های اجتماعی می دانند . در آن زمان ، حسابداری مسئولیت های اجتماعی در جستجوی سطحی از مسئولیت بود که واحدهای تجاری باید نسبت به سهامداران و دیگر گروه های اجتماعی ، مورد توجه قرار می دادند و بخشی از این مسئولیت ، به کنش متقابل بین واحد تجاری و محیط اجتماعی اطراف آن مربوط می شد . این موضوع موجب ایجاد تمایلاتی نسبت به بررسی موضوع حسابداری محیط زیست در دانشگاه های آن زمان شد . در فاصله زمانی سال های 1981 - 1990 تاکید ادبیات حسابداری از حسابداری مسئولیت های اجتماعی به سوی حسابداری محیط زیست تغییر جهت داد و رویکرد تحقیقات در این ارتباط ، تحلیلی تر و تمرکز مباحث فلسفی به این سو کشیده شد که چه نوع اطلاعات زیست محیطی برای افشای اطلاعات در صورت های مالی شرکت ها ، مناسب و ضروری است / از دهه 1990 به بعد ، توجه به حسابداری محیط زیست گسترش یافته و علاقه حسابداران در دانشگاه ها و در حرفه را به خود جلب کرده است .
علایق گروه دوم ، اغلب به جهت مقرراتی است که در طی زمان توسط دولت ها ، وضع گردیده است . به عنوان نمونه ، تعدادی از کشورها ، از جمله کشورهای دانمارک و هلند ، شرکت ها را ملزم به ایجاد حسابداری سبز یا گزارش محیط زیست کرده اند . همچنین در انگلستان از شرکت ها درخواست شده تا الزامات ایزو 14000 ایجاد شده ، در سال 2005 را رعایت و به رغم اینکه گزارشگری اجتماعی در آن کشور الزامی نیست ، اما افشای وسیع و جامع مسائل مربوط به محیط زیست امری عادی است . در آلمان نیز مانند انگلستان به رغم نبود هرگونه پیش بینی ها ی قانونی، اکثر شرکت ها ، تاریخچه ای طولانی در امر گزارشگری اجتماعی در حوزه های ارتباطات کارمندان با شرکت و افشای اطلاعات مربوط به محیط زیست دارند . در ایران ، شرکت ها با مفاهیم حسابداری محیط زیست آشنایی کافی نداشته و صرفا به وضع قوانین و مقررات زیست محیطی پرداخته شده است .
-3 دلایل اهمیت هزینه ها و عملکرد زیست محیطی شرکتها :
-1 کم شدن بسیاری از هزینه های زیست محیطی از طریق بهره مندی از فن آوری سازگارتر با محیط زیست و استفاده بهینه از تجهیزات و امکان
-2 مدیریت صحیح تر و هدایت زیست محیطی می تواند به بهبود عملکرد زیست محیطی شرکت ها منجر شود و از طریق مزایای قابلتوجهی را برای جامعه همراه داشته باشد .
-3 درک درست هزینه های زیست محیطی باعث تصحیح روند قیمت گذاری محصولات شده و باعث کاهش هزینه های زیست محیطی می شود.
-4 حس رقابت و مزایای رقابتی را در میان مشتریان افزایش می دهد .
-4 اهداف حسابداری محیط زیست :
1- محدود کردن هزینه های که فاقد ارزش افزوده بوده
2- تشخیص و محاسبه هزینه های زیست محیطی و گنجاندن آن در بودجه بندی پروژه ها
3- ایجاد یک سیستم اطلاعاتی محیطی برای ارتقا مدیریت عملیاتی ،تحقق سیستم اطلاعاتی مدیریت محیط زیست و تعیین هزینه ها و بازتاب آجل آن
4- تحقق و کمک به طراحی روند تولیدی کالاها و خدمات سازگار با محبط زیست
-5 کاربرد های حسابداری محیط زیست :
- 1 کاربرد حسابداری محیط زیست در هزینه یابی :
تولید کنندگان هنگام تصمیم گیری جهت تعیین نوع ، مقدار و قیمت محصولات خود به عواملی از قبیل شرایط بازار ، حفظ مشتری و رشد بلند مدت صنعت توجه می کنند . مهمترین عامل بررسی در ارتباط با محصول ، هزینه یابی صحیح آن است . در شرلیطی که نتوان هزینه های زیست محیطی را به نحو مطلوب تخصیص داد بین محصولات تولیدی نوعی یارانه متقاطع حادث خواهد شد .در بیشتر موارد محصولات مختلف به شکل فرآیندهای تولیدی متفاوت تولید می شوند و هر فرایندی هزینه زیست محیطی مربوط به خود را دارد .
- 2 کاربرد حسابداری محیط زیست در تصمیمات سرمایه گذاری:
نخستین وظیفه مدیریت واحد تجاری ، شناسایی و اندازه گیری هزینه های زیست محیطی با روشی سیستماتیک و پایدار است . یکی از این کاربرد های خاص حسابداری محیط زیست برای تحلیل های سرمایه گذاری ارزیابی هزینه کل می باشد .چهار عنصر اساسی این روش ارزیابی که باعث ارائه اطلاعات مفیدتری نسبت به دیگر مدل های ارزیابی شده است عبارتند از :
1- ارائه صورت جامع تری از هزینه ها
2- تخصیص مطلوب هزینه هایی که معمولا به حساب های سرباز تسهیم می شوند
3- ارزیابی پروژه های بلند مدت به منظور کسب منافع بیشتر از سرمایه گذاری که معمولا بعد از طی یک دوره زمانی 2 الی 3 ساله بازیافت می باشد .
-4 شاخص های سود آوری که ارزش زمانی پول در نظر می گیرند .
- 3 کاربرد حسابداری محیط زیست در طراحی برنامه های راهبردی :
درکت ماهیت و اندازه هزینه های عملیاتی بلند مدت هر واحد تجاری جهت موفقیت ان امری حیاتی است . واحدهای تجاری هنگام طراحی برنامه های راهبردی به بازاری که در آن کالاها و خدمات خود را ارائه و نیز به منابعی که در کنترل دارند نگریسته و در مرحله بعد در موقعیتی قرار می گیرند تا در مورد تعیین این موضوع تصمیم گیری کنند بهترین سود بالقوه در کجا قرار دارد و چه راهبرهایی جهت بدست آوردن اینسود مورد نیاز است . سود بالقوه به طور قابل ملاحظه ای می تواند از طریق هزینه های زیست محیطی و چگونگی مدیریت این هزینه ها تحت تاثیر قرار گیرد . از این رو حسابداری محیط زیست را عنصری راهبردی موفقیت بلند مدت واحد تجاری قلمداد می کنند .
-5 شناسایی هزینه های زیست محیطی :
در سیستم معمول حسابداری طبقه بندی های مختلفی برای هزینه ها صورت گرفته است در این نوع طبقه بندی هزینه ها را به هزینه های مواد خام ، دستمزد مستقیم سربار ساخت ، هزینه های عمومی و اداری ، توزیع و فروش ، دسته بندی می کنند .هزینه های زیست محیطی می توانند در موسسات مختلف در یک یا همه این طبقات قرار گیرند . بسیاری از مجامع حرفه ای در توصیف هزینه های زیست محیطی اصطلاحاتی چون هزینه های مخفی ،احتمالی ،نامشهود را به کار می گیرند.
هزینه های عادی :
هزینه های عادی ، هزینه های ایجاد شده بر اثر استفاده از مواد خام ، آب ، برق ، سوخت و .... کالاهای سرمایه ای و ملزومات هستند که در حسابداری صنعتی و بودجه بندی سرمایه ای مورد توجه قرار می گیرند ؛ اما در گروه هزینه های زیست محیطی منظور نمی شوند . با این وجود ، استفاده و اتلاف کمتر مواد خام ،آب،برق ،سوخت و .. ، کالاهای سرمایه ای و ملزومات دارای مزیت زیست محیطی بوده و موجب کاهش کاهش فرسایش و مصرف منابع طبیعی تجدید نا پذیر می شود . از طرف دیگر ، خواه این هزینه ها به عنوان هزینه های زیست محیطی در نظر گرفته شود یا نه ،ضروری است هزینه مزبور را در تصمیم گیری های مدیریت واحد تجاری موثر بدانیم.
