بخشی از مقاله
چکیده
بیست سال گذشته، روند فزاینده ای در دولت ها و سازمان های بخش عمومی در به کارگیری حسابداری - مبنای - تعهدی وجود داشته است. به کارگیری حسابداری تعهدی سبب بهبود کارایی، اثربخشی و یا پاسخگویی سازمان ها می گردد. اعتقاد بر این است که حسابداری تعهدی در تصمیم گیری بهتر و افزایش عملکرد و پاسخگویی از طریق استفاده از گزارشگری و بودجه بندی بر مبنای تعهدی نقش مهمی دارد. به خصوص که حسابداری تعهدی، در تصمیمات مدیریتی در خصوص اقلام ترازنامه نقش دارد و سبب مدیریت بهتر هزینه می شود. همچنین، امکان بودجه بندی تعهدی، رسیدن به مشتری مداری، تخصیص بهتر منابع، عملکرد و پاسخگویی بیشتر را فراهم می کند.
به علاوه، دست یابی به گزارش های تعهدی مبنایی بهتر برای پاسخگویی به دولت و جامعه فراهم می سازد. مبنای تعهدی اطلاعاتی با کیفیت بالاتر برای تصمیم های مربوط به مدیریت و تخصیص منابع فراهم می کند و معیاری کارامد و قابل اتکا در زمینه ی سلامت سازمان از طریق تهیه ی گزارش های کامل و صحیح درمورد تمام بدهی ها و مبالغ دریافتنی در اختیار قرار می دهد. در این مقاله سعی شده ابتدا حسابداری تعهدی تشریح و سپس مزایا و معایب و انتقادهای وارد بر آن توضیح و در نهایت حسابداری تعهدی در ایران و جهان مورد بحث قرار گیرد.
مقدمه
مبنای تعهدی اطلاعاتی با کیفیت بالاتر برای تصمیم های مربوط به مدیریت و تخصیص منابع فراهم می کند و معیاری کارآمد و قابل اتکا در زمینه ی سلامت سازمان از طریق تهیه ی گزارش های کامل و صحیح در مورد تمام بدهی ها و مبالغ دریافتنی در اختیار قرار می دهد . - Tarantiono, 2011 - مبنای تعهدی، نقاط ضعف سیستم نقدی را برطرف و تصویری کامل از دارایی ها و بدهی ها، هزینه های واقعی و عملکرد منعکس می کند که با گرایش به سمت اصلاح مدیریت بخش عمومی و ارزیابی عملکرد برمبنای خروجی منطبق است، و نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان داخلی و خارجی را برآورده می سازد.
به علاوه، مبنای تعهدی روشی برتر برای گزارش وضعیت واقعی از منابع موجود و تعهدات آتی بوده و کیفیت و مربوط بودن اطلاعات را برای سیاست گذاری بلندمدت بهبود میبخشد. صورت های مالی تهیه شده برمبنای تعهدی، کارایی و اثربخشی بخشها را ارزیابی می کند و زمینه را برای تقلب و فساد کاهش میدهد. بنابراین، هدف از به کارگیری مبنای تعهدی، فراهم کردن اطلاعات درمورد منابع اقتصادی است که سازمان آن ها را تحت مالکیت و کنترل خود دارد، و اطلاعاتی کامل درباره ی هزینه های مربوط به فعالیت های عملیاتی یا خدمات عرضه شده ارائه می کند به طوری که بتوان وضعیت واحد مورد نظر را از نظر کارایی و اثربخشی ارزیابی کرد.
انتقال به مبنای تعهدی نقطه ی پایان نیست بلکه ابزاری برای رسیدن به هدف است. این مزایا در توانایی حسابداری تعهدی در فراهم ساختن اطلاعات مالی اضافی برای آگاه یبخشی در مورد هزینه ی کامل کالاها و خدمات ارائه شده توسط سازمان و برای تصمیم گیری در استفاده و مدیریت منابع ضروری هستند. اطلاعات بیشتر در مورد دارایی ها، بدهی ها، درآمدها و هزینه ها در بخش های مختلف به تصمیم گیران کمک می کند تا تعیین نمایند، کدامیک از فعالیتها منجر به بهبود کارایی و اثربخشی می گردند. به همین دلیل، ارائه ی گزارش های کامل، صحیح و شفاف، برای ارزیابی عملکرد آن ها در جهت رسیدن به کارایی، اثربخشی، تصمیم گیری و پاسخگویی بهتر، با فراهم نمودن فرصتی برای ارائه ی اطلاعات حسابداری بهبود یافته از طریق به کارگیری حسابداری تعهدی، ضروری است.
مبانی حسابداری
مبانی حسابداری در واقع اشاره به زمان شناسایی درآمدها و هزینه ها دارد. به عبارت دیگر، زمانی که یک دارایی خریداری یا یک بدهی تحمل می گردد، درآمدها و هزینه های مرتبط با آن ها چه زمانی باید شناسایی و ثبت گردد - Solomons, 2011 - . مبانی مورد استفاده در سازمان های دولتی شامل نقدی، نقدی تعدیل شده، نیمه تعهدی، تعهدی تعدیل شده و تعهدی کامل است که در ادامه تشریح می شود .
1. مبنای نقدی: مبنای نقدی یک روش حسابداری است که طبق آن درآمدها در زمان دریافت و هزینه ها در زمان پرداخت وجه نقد شناسایی و ثبت می گردند . - cenar , 2011 - کهعموماً تفاوت دارد با زمانی که کالاها و خدمات سفارش داده، دریافت و مصرف می شوند. در این مبنا فرض بر این است که کالا و خدماتی که پرداخت برای آن ها انجام شده است در زمان پرداخت وجه به عرضه کننده، مصرف می شوند. این پرداخت ها مقدار منابع مصرف شده و ارزش واقعی کار انجام شده را آشکار نمی کنند.
به عبارت دیگر، مبنای شناسایی درآمدها و هزینه ها مبتنی بر دریافت و یا پرداخت وجه نقد می باشد . - Christiaens & Reyniers, 2013 - در مبنای نقدی صورت دریافت ها و پرداخت ها تهیه می شود تا اطلاعات درباره ی جریان های نقدی در طول دوره و مانده های نقد در پایان دوره را افشا کند. در مبنای نقدی اساساً امکان تهیه ی ترازنامه وجود ندارد. زیرا در دفاتر چیزی به عنوان دارایی و بدهی ثبت نشده، و تعدیلی بابت موجودی های انبار صورت نم یگیرد همچنین، حساب ها فرایند استفاده را ثبت نمی کند و هیچ دارایی ثابتی نیز ثبت نمی گردد. تنها اطلاعاتی که می توان به استفاده کنندگان مختلف ارائه کرد، عبارت است از منابع نقد دریافت شده در طی دوره و کاربردهای آن منابع و مانده های نقدی در تاریخ گزارشگری .
2 .مبنای نقدی تعدیل شده: در این مبنا درآمدها طبق مبنای نقدی یعنی زمانی که وجه نقد دریافت می گردد، شناسایی و هزینه ها زمانی ثبت می گردند که دو شرط تحویل کالا یا انجام خدمت و قطعیت پرداخت آن ها محرز شده باشد.
3 .مبنای نیمه تعهدی: مبنای نیمه تعهدی در واقع ترکیبی از دو مبنای نقدی و تعهدی است که طبق آن هزینه ها بر مبنای تعهدی و درآمدها برمبنای نقدی شناسایی و در دفاتر ثبت می شوند. به عبارت دیگر، در این مبنا درآمدهایی کهعملاً وصول و هزینه هایی که تعهد یا تحمل شده اند در حساب های هر دوره ی مالی ثبت می شود. در سازمان های دولتی بسیاری از کشورها، برای ثبت فعالیت های مالی از حسابداری نیمه تعهدی استفاده می شود زیراولاً، استفاده از مبنای تعهدی برای ثبت هزینه ها برای کنترل بیشتر نسبت به درآمدها ضروریتراست،ثانیاً، همیشه احتمال عدم وصول بخشی از درآمدهای پیش بینی شده وجود دارد که طبق اصل احتیاط، استفاده از حسابداری نقدی در مورد آن ها ضروری است.
4 .مبنای تعهدی تعدیل شده: در مبنای تعهدی تعدیل شده هزینه ها در زمان تحمل، شناسایی و در دفاتر ثبت و درآمدها بر حسب ماهیت شان به دو صورت اندازه گیری می شوند. در صورتی که مبلغ درآمدها " قابل اندازه گیری" باشد و در مدت کوتاهی پس از تشخیص، " قابل وصول" باشند با استفاده از مبنای تعهدی و در صورتی که اندازه گیری و زمان وصول آن قابل تعیین نباشد با استفاده از مبنای نقدی شناسایی و ثبت می گردند .
5 .مبنای تعهدی: طبق مبنای تعهدی، معاملات برمبنای رویداد اقتصادی زیربنایی آن ها بدون در نظر گرفتن زمان دریافت و پرداخت وجه نقد، شناسایی می شوند. طبق این روش، درآمدها در زمان تحقق و هزینه ها در زمانی شناسایی می شوند که بدهی ها متحمل شده و یا منابع مصرف شده باشند. در صورتی که در مبنای نقدی، درآمدها و هزینه ها در زمانی شناسایی می شوند که وجه نقد دریافت و یا پرداخت شود . - Solomons, 2012 - طبق پیش نویس استاندارد حسابداری دولتی، مبنای تعهدی مبنایی است که براساس آن معاملات و سایر رویدادها در زمان وقوع نه فقط در زمان دریافت یا پرداخت وجه نقدشناسایی و در اسناد و مدارک حسابداری ثبت می شوند و در صورت های مالی دوره ی مربوط انعکاس می یابند.
عناصر شناسایی شده براساس مبنای تعهدی شامل دارایی ها، بدهی ها، ارزش خالص دارایی ها، درآمدها و هزینه ها هستند. مبنای تعهدی، مشکلات ناشی از به کارگیری مبنای نقدی را از طریق اختصاص درآمد ها وهزینه ها به یک دوره ی معین و تطابق آن ها، برطرف می کند. در مقایسه با مبنای نقدی، مبنای تعهدی می تواند سود و زیان یک مؤسسه را برای یک دوره ی حسابداری مشخص، صحیح تر گزارش کند و درنتیجه عملکرد واقعی واحد مورد نظر را منعکس نماید. در واقع، مبنای تعهدی برای شناخت و اندازه گیری تفاوت های میان منافع اقتصادی کسب شده و منابع اقتصادی مصرف شده در یک واحد، برای یک دوره ی معین حسابداری، طراحی شده است.
حسابداری تعهدی
حسابداری تعهدی روشی است که معاملات مالی را در زمانی که تمام اجزای آن رویداد مالی اتفاق افتاده است - در همان دوره مالی مربوط - ، ثبت می کند. تمام داراییهای تملک شده توسط سازمان تا پایان دوره و نیز بدهیهایی که تا آن لحظه ایجاد شده اند، در صورتهای مالی شناسایی می شوند. در عمل، درآمدهای کسب شده و منابع مصرف شده در یک دوره قبل از زمانی که وجه نقد جابه جا شود، ثبت می شود. به دنبال پذیرش این روش موارد زیر تهیه می شود:
-صورتهای مالی جامع از وضعیت سازمان در پایان دوره - ترازنامه - .
-صورتهای مالی جامع از عملکرد سازمان برای دوره مالی - صورت حساب عملکرد - .
