بخشی از مقاله
چکیده
سیستم محیطی مدیریت - سیستمهای مدیریت محیط - مجموعه فرایندها و سیاستهایی است که تعیین میکند یک شرکت چگونه به مدیریت تاثیرات احتمالی در محیط طبیعی خود،و سلامت و رفاه شهروندان میپردازد.این برنامه،سیستمی خلق میکند که تاثیرات محیطی را از همه جنبههای یک شرکت،از نظر کمی،ارزیابی،ثبت و بیان میکند. پذیرش سیستمهای مدیریت محیطی توسط شرکتها
عموما میتواند سبب تغییر ارتباط بین عملکرد اقتصادی و بازده محیطی شود.شرکت استفاده کننده از سیستمهای مدیریت محیط،این توانایی را دارد که تشکیلات خود را مجددا طوری طراحی کند که تاثیرات نامطلوب آن بر محیط را به حداقل برساند.به علاوه،با پذیرش سیستمهای مدیریت محیط با کیفیت بالا،احتمال دارد موفق به کشف مواردی از کاهش استفاده از منابع پولی و طبیعی شود.
سیستم جامع مدیریت و حسابداری محیطی عبارت است از به کار گیری پایگاه داده برای ثبت،بررسی و تایید کیفیت و گزارش دهی عناصر محیطی است.اهمیت این برنامه در تثبیت تعادل هر ماده شیمیایی به تنهایی است.این عناصر برای دارویهای محیطی بعدی جهت گزارش دهی و بررسیهای لازم،در یک پایگاه داده ثبت میشوند و بنابر این در هر لحظه از زمان میتوان گزارشهای محیطیرا ارائه داد. مجموع عناصر مورد استفاده،کمیت مواد زائدی را نشان میدهند که بیرون ریخته شده است.با وارد کردن مجموع مواد شیمیایی مصرف شده،این برنامه میتواند مجموع مواد شیمیایی بیرون ریخته شده را محاسبه کند. برنامه سیستم جامع مدیریت وحسابداری محیطی مطابق با مدلهای بین المللی برای مدیریت محیط زیست - US,ISO 14001 - تهیه شده است.
با این برنامه،مدیر شرکت میتواند بر جمع آوری، ثبت و استفاده از عناصر محیطی،تضمین کیفی و دسترسی به همه سطوح تولید و توزیع گزارشهایمحیطی،کنترل کامل داشته باشد.نتایج این بررسی نشان میدهد حسابداری زیست محیطی میتواند در شرکتهای بزرگ و کوچک، صنایع مختلف،بخشهای تولیدی و یا خدماتی و در مقیاسهای بزرگ یا کوچک و براساس روشی منظم و سیستماتیک و براساس مبانی مورد نیاز حتی در روشهای پیشرفتهای نظیر هزینهیابی بر مبنای فعالیت،مدیریت بر مبنای فعالیت،مدیریت کیفیت جامع و فرآیند مهندسی مجدد به کار گرفته شود.همچنین،بررسی مزبور نشان میدهد امروزه عملکرد زیست محیطی یکی از عوامل خیلی مهم در ارزیابی موفقیت شرکتهاست و توجه به فرآیندها و محصولات منطبق با شرایط زیست محیطی،مزایای رقابتی بسیار مهمی برای شرکتها بهوجود میآورد. واژههای کلیدی:حسابداری زیست محیطی،هزینههای قانونی،هزینههای اختیاری،هزینههای اجتماعی.
مقدمه:
فشارهای فزاینده موجود در محیط و آگاهیهای محیطی،نیاز به مطالعه تعاملات بین بخشهای اقتصادی با محیط را الزامی کرده است.حسابهای ملی سنتی - تولید ملی خالص یا ناخالص یا داخلی - بر اندازه گیری رشد و عملکرد اقتصادی تاکید دارد.به منظور ارزشیابی جامعتری از دوام و توسعه،لازم است که حوزه حسابداری مالی گستردهتر گردد تا استفاده از منابع طبیعی و همچنین زیانهای موجود در فرایند تولید را شامل شود.همگام با رشد اقتصادی، فشار بر سیستمهای طبیعی و منابع کره زمین شدت میگیرد.واقعیت تاسف بار این است که اقتصاد به رشد خود ادامه میدهد،اما محیط زیست که اقتصاد به آن وابسته است رشد نمیکند.اگر چه نمایههای اقتصادی از قبیل سرمایهگذاری، تولید و تجارت همه و همه مثبت نشان میدهند،اما نمایه های اساسی کوچکتر میشوند،خاکها فرسوده تر می شوند،دمای هوا افزایش مییابد.
همان گونه که رشد مداوم سرطان نهایتا با از بین بردن میزبانش به انهدام سیستم حمایتی حیاتبخش میانجامد، اقتصاد جهانی نیز با رشد مداومش،میزبانش، محیط زیست،را به آهستگی نابود می کند. در جهان امروز برنامهریزی اقتصادی در راستای اهداف توسعه، امری لازم و اجتنابناپذیراست، امروزه کشورهای پیشرفته محصول برنامهریزیهای دقیق و صحیح،و کشورهای جهان سوم محصول بیبرنامهگیشان را میدروند.خوشبختانه در تمام جهان ضرورت حفاظت از محیط زیستبه صورت اصلی مسلم و انکارناپذیر پذیرفته شده است.در حال حاضر دو مقوله توسعهی پایدار و حفاظت وبهسازی محیط زیست موضوعاتی اصلی هستند که در سراسر جهان بر چگونگی رشد اقتصادی و رفاه اجتماعی به منظور فقرزدایی تاثیر میگذارند. توسعه ای پایدار است که بتواند با حفظ محیط زیست،رشد اقتصادی کشور را به گونهای تضمین کند که ضمن افزایش رفاه نسل حاضر منابع لازم را برای تامین رفاه نسلهای آینده باقی بگذارد.
حسابداری سبز
کانون توجه روشهای حسابداری تنها به جنبههای اقتصادی است.جنبه های زیست محیطی سیستم حسابداری،خصوصا دارایی های - منابع - طبیعی و نقصانپذیر،به عنوان حسابداری سبز نامیده میشود.واژهی سبز در 30 سال گذشته در ارتباط با مسائل زیست محیطی مختلف،خیلی زیاد استفاده شده است.در بسیاری موارد از این واژه برای نامیدن سازمانها و ادارت استفاده میشود.حسابداری سبز واژهای کلی است که در برگیرندهی حسابداری محیط زیست،زیست بومها یا منابع طبیعی است.اما افزون بر این حسابداری محیز زیست نیز یک واژهی کلی است زیرا به معنی هماهنگی ابعاد مختلف محیط زیست در سطوح بزرگ یا کوچک میباشد که در سطح کوچک قابلیت اجرایی بیشتری دارد.
حسابداری محیط زیست سیستمی است که از توسعهی پایدار،یعنی کسب و سود بیشتر،به ویژه از شرکت های انرژی چند ملیتی، پشتیبانی میکند.حسابداری محیط زیست دارای معانی و کاربردهای زیادی است.حسابداری محیط زیست میتواند از حسابداری درآمد ملی،حسابداری زیست بومها در سطح ادارات محلی و در سطح کوچک وابسته و حسابداری مالی، حسابداری صنعتی یا حسابداری مدیریت داخلی شرکت پشتیبانی کند.در ادامه اصطلاحات مختلف حسابداری سبز تشریح میگردد.حسابداری محیط زیست:در سطوح پایین،به معنی وارد کردن به حوزهی بحث حسابداری مسائل شامل حسابداری مالی، حسابرسی گزارشها و حسابداری مدیریت محیط زیست است .
حسابداری مدیریت محیط زیست:به معنی مدیریت محیط زیست و عملکرد اقتصادی از طریق اجراء و توسعهی سیستمها و روشهای مناسب مربوط به محیط زیست میباشد که ممکن است شامل گزارشگری و حسابرسی در بعضی از شرکت ها شود .حسابداری مدیریت محیط زیست معمولا شامل هزینهیابی چرخه ی زندگی،ارزیابی سودها و برنامههای راهبردی برای مدیریت محیط زیست میشود.حسابداری صنعتی محیط زیست:به بحث دربارهی رفتار هزینههای محیط زیست می پردازد تا به حسابداری بهای تمام شدهی کامل،و شامل شناسایی،ارزیابی و تخصیص هزینه ی قراردادها،هزینههای زیست محیطی و هزینههای اجتماعی مربوط به دادرسیها، تولیدات، فعالیتها و یا بودجهها است. واژهی هزینههای زیست محیطی حداقل به دو جنبهی مهم اشاره دارد - 1 به تنهایی به هزینههایی که مستقیما بر هزینههای خصوصی اثر میگذارد اشاره میکند.
-2 هم چنین میتواند شامل هزینههایی برای افراد،جامعه و محیط زیست در مواقعی باشد که یک شرکت پاسخگوی هزینهی اجتماعی نیست.حسابداری زیست بومها:در موارد فراوانی،واژهی حسابداری زیست بومها برای اشاره به گزارشهای مبتنی بر دادههای طبیعی استفاده شده است.به علاوه حسابداری زیست بومها نوعی از حسابداری محیط زیست است.از این لحاظ حسابداری زیست بومها اساسا برای تدارک طرحهای مدیریت داراییها در سطح ادارات محلی استفاده شده است.چنین طرحهایی،ابزاری جهت ارزیابی شرایط و چرخهی عمر هر دارایی طبیعی خاص ارائه میکند. حسابداری منابع طبیعی:واژهی حسابداری منابع طبیعی بعد از وارد کردن جنبههای زیست محیطی در سیستم حسابهای ملی مطرح میشود.جایی که تاکید بر داراییهای طبیعی،زوال درنمایشگر -1رویکردها و طبقهبندیهای حسابداری محیط زیست کیفیت آن و...به علت رسیدن به شاخصهای اقتصادی تعدیل شده نسبت به محیط زیست مانند درآمد ملی ناخالص میباشد.
حسابداری محیط زیست[1] یک نوع درک و شناخت فراسازمانی و فراگروهی ار تحولاتی است که به نوعی،به جوامع و محیط زیست انسانها مربوط میشود.در حال حاضر،نگرشهای مختلفی در مورد حسابداری محیط زیست - EA - وجود دارد. در حسابداری عملکردی، حسابداری مرتبط با طبیعت و محیط زیست به عنوان یک شاخه مستقل از علم حسابداری در نظر گرفته میشود که فعالیتها و کارکردهای آن، فقط به مدیران و سرمایهگذاران مربوط میشود . در حسابداری عملکردی، وظایف EA ، عبارتند از کاهش هزینههای محیطی و پنهانسازی هزینههای محیطی در بخشهای هزینهای خاص مانند هزینه سربار و جلوگیری از آگاهی یافتن مدیریت از وجود هزینهها و درآمدهای مرتبط با محیط زیست،اما حسابداری محیط زیست به دنبال شفافسازی تمام عیار فعالیتهای حسابداری در تمام ابعاد است و بر این اساس، EA ،یعنی پیگیری و شناسایی هزینهها و درآمدهای"سبز"محصولات و خدمات ارایه شده در حسابداری مدیریت،چه در داخل سازمان و چه در قالب پاسخگویی در قبال جامعه و محیط زیست - پاسخگویی اجتماعی و اکولوژیکی. - خوشبختانه،حسابداری محیط زیست در کشورهای مختلف با استقبال عمومی و بینالمللی مواجه شده و نمونه این امر را میتوان در رواج گسترده استانداردهای ایزو 14000 مشاهده کرد. در حسابداری محیط زیست از نوع"عملکردی "گزارشهای مرتبط با محیط زیست فقط به سمع و نظر مدیران عالیرتبه سازمان میرسد، در حالی که در حسابداری محیط زیست از نوع"سبز" کوشش می شود تا به سهامداران"دیگر"،یعنی به نسلهای آینده،حیوانات، گیاهان،میکروارگانیزمها و تمام شهروندان اطلاعرسانی شود.
تاریخچه پروژه حسابداری محیط زیست
سهامداران، معتقدند تا زمانی که هزینههای محیطی شرکتها مشخص نشود و اهمیت والای فعالیتهای مبارزه با آلودگی محیط زیست برای مدیران و تصمیم گیرندگان سازمانی روشن نشود، نمیتوان امیدوار بود که مدیریت محیط زیست در صنعت،جدی گرفته شود.بنابراین،پس از سال 1995،استاندارد ایزو 14000 برای تشویق و ترغیب شرکتها به رعایت سیاستهای حسابداری محیط زیست به وجود آمد. در اینجا بد نیست که اشارهای گذرا هم به تفاوتهای موجود بین حسابداری محیط زیست"عملکردی "و حسابداری محیط زیست"سبز"بنماییم و از این طریق بر مزایا و برتریهای حسابداری محیط زیست سبز تاکید کنیم. حسابداری محیط زیست،یک نوع درک و شناخت فراسازمانی و فراگروهی ازتحولاتی است که به نوعی،به جوامع و محیط زیست انسانی مربوط میشود.
محیط زیست و رشد اقتصادی
در اکثر کشورها یکی از مهمترین مشکلات محی زیست، کمرنگی ملاحظات زیست محیطی در سیاستها و برنامههای کلان است.علت اصلی این موضوع لحاظ نکردن آن در تولید ناخالص داخلی کشورها است.سرمایهگذاری در سطح برنامهریزیهای کلان اقتصادی معمولا به سمت بخشهایی سوق پیدا میکند که سهم عمدهای در تولید ناخالص داخلی دارند.لذا چنانچه ارزشگذاری مناسبی از منابع زیست محیطی به عمل نیاید سرمایهگذاری در این بخش متناسب با ارزش واقعی این منابع در تولید ناخالص داخلی به وجود نمیآید و باعث تضعیف منابع زیست محیطی میشود.یک ضرورت کلیدی وارد ساختن منابع،سودها و زیانهای زیست محیطی به معادلهی اقتصادی است.حسابداری زیست محیطی نقش
