بخشی از مقاله
چکیده
حسابداری در صدد گزارش وضعیت مالی و عملکرد اقتصادی اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی است، زمانی که پارامتر انسان در گزارش وضعیت مالی و نتیجه عملیات مد نظر قرار نگیرد، ارزش های انسانی نیز جائی در حسابداری ندارد - سعادت،. - 1382 با توجه به اهمیت روز افزون عامل انسانی در سازمان ها و فرآیند کسب و کار، ضرورت تعیین و برآورد ارزش واقعی خدماتی که توسط این منبع مهم ارائه می شود بیش از پیش احساس می گردد و به عنوان اصلی مهم فرا روی سازمان های امروزی قرار میگیرد. سیستم حسابداری منابع انسانی به عنوان ابزاری توانمند زمینه تحقق این مهم را فراهم می سازد - سعادت،. - 1382
یکی از هدف های عمده حسابداری منابع انسانی، گسترش وکاربرد روشهای معتبر و در خور اطمینان برای اندازه گیری ارزش منابع انسانی - کارکنان - در سازمان است. در این مقاله ابتدا به اهداف ،ضرورت وتوسعه حسابداری منابع انسانی پرداخته و سپس ضمن اشاره به اندازه گیری ارزش منابع انسانی و چگونگی گزارشگری آن به تبیین برخی نظرات موافق و مخالف حسابداری منابع انسانی و در نهایت به بیان برخی فرصت ها و چالش های فرا روی این سیستم می پردازیم.
واژگان کلیدی: حسابداری منابع انسانی؛ ارزش جایگزینی؛ گزارشگری؛ اندازه گیری پولی
.1 مقدمه
جامعه فرا صنعتی امروز دیگر تأکید چندانی بر ارزش های سنتی جوامع صنعتی ندارد. امروزه به نظر می رسد مهم ترین عامل موفقیت یک سازمان تا حد زیادی به ارزش منابع انسانی آن سازمان مرتبط و به هم پیوند خورده است. سرمایه های انسانی در سازمانهای دانش محور نقش و اهمیت ویژه ای پیدا نموده و مدیریت بر سرمایه های انسانی و دانشگران در سازمانهای امروزی به رمز موفقیت آنان تبدیل شده است. لذا سرمایه انسانی تنها نهاده ای است که می تواند ضمن تغییر خود، سایر نهاده های تولید را تغییر داده یا تعدیل کند و مبنایی برای نوآوری فراهم سازد که در سطح وسیع به رشد اقتصادی بیانجامد - جزنی،. - 1375
سیستم حسابداری منابع انسانی می تواند به عنوان یک ابزار اطلاعاتی برای استفاده کنندگان به عنوان یک ابزار تصمیم گیری برای مدیریت منابع انسانی سازمان ایفای نقش کند. از آن جا که در اقتصاد امروز دارائی های مجازی و ناملموس همراه با دارائی های ملموس، ارزش سازمان را مشخص می کنند می توان قلمداد نمود که هدف سیستم حسابداری منابع انسانی تسهیل مدیریت افراد به عنوان منابع انسانی است که از آن به »حسابداری مدیریت منابع انسانی« نیز یاد می کنند.
2.ضرورت و اهداف حسابداری منابع انسانی
- ارائه اطلاعات ارزش اقتصادی منابع انسانی به عنوان عمده ترین دارایی سازمان در عصر انقلاب اطلاعاتی امروز:اکثر سازمانها می توانند اطلاعات دقیقی درباره داراییهای ملموس خود مانند زمین، ساختمان، ماشین آلات و تجهیزات ارائه دهند یول معمولاً هیچ گاه سابقه رسمی از داراییهای ناملموس خود نظیر علائم تجاری، مخارج تحقیق و توسعه و منابع انسانی که ارزش روز افزونی برای سازمان ایجاد می کنند ندارند. از همین رو نداشتن اطلاعات درباره ارزش اقتصادی دارایی انسانی سازمان و یا مخارج انجام شده برای پرورش و آموزش افراد متخصص و میزان هزینه از دست رفته، از نقاط ضعف سیستم حسابداری فعلی است.
- محاسبه میزان سرمایه گذاری سازمان در منابع انسانی : بسیاری از سازمانها مبالغ عمده ای را صرف برنامه های آموزشی کارکنان نموده بدون آنکه بازده سرمایه گذاریهای مزبور را ارزیابی و نتایج حاصله را بطور دقیق مورد ارزیابی قرار دهند و حتی در صورت عدم توانایی، تأمین هزینه برنامه آموزشی را متوقف می نمایند. لذا با توجه به ضرورت تفکیک هزینه های واقع شده در ارتباط با نیروی انسانی از سایر هزینه های واحد تجاری، بایستی بین هزینه های جاری و سرمایه ای نیروی انسانی تمایز قائل گردید زیرا این اطلاعات مدیریت را قادر می سازد تا بر مبنای هزینه های سود و سرمایه ای تصمیم لازم را اتخاذ نماید.
- افزایش کارایی مدیریت منابع انسانی :حسابداری منابع انسانی تلفیقی از دو حوزه حسابداری و مدیریت منابع انسانی است. کاربرد روشها و مفاهیم حسابداری و استفاده از فن و الگوی اندازه گیری می تواند تأثیرات عمیقی را بر نحوه اداره افراد سازمان داشته باشد و کارکنان را قادر به مشارکت موفق در پیشرفت اهداف سازمان سازد.
-ارزیابی منابع انسانی یک سازمان از این نظر که حفظ شده، تحلیل رفته یا توسعه یافته است.
-شناسایی سود غیر عملیاتی و بهره وری ناشی از سرمایه گذاری در منابع انسانی.
-محاسبه میزان ارزشی که منابع انسانی در سایر منابع مالی و فیزیکی سازمان ایجاد می کند - جزنی،. - 1375
.3 تاریخچه ی حسابداری منابع انسانی
حسابداری منابع انسانی مولود نیازهای عصر خود، رشد و گسترش دانش بشری و نیز نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان اطلاعات حسابداری است. تحقیقات در این زمینه از سال 1960 آغاز شده و همگام با مکتب »مدیریت انسانی« گسترش یافته است، این مکتب انسان را به عنوان یکی از منابع با ارزش هر سازمان مورد توجه خاص قرار میدهد و معتقد به رفتاری شایسته و در خور این ارزش هاست.تعیین نقطه شروع حسابداری منابع انسانی به عنوان یک موضوع تحقیقی یا مطالعاتی مشکل است. در سال 1976 مجله حسابداری، فهرست سازمانها و جوامع مربوط به این مبحث را که یازده مورد از آنها مربوط به پایان نامههای منتشر نشده دوره دکتری بود و نیز اولین مرجع را که اساس کار دابلین و لاتکا در سال 1930 بود، منتشر کرد.
سالهای 1971 تا 1976 را میتوان دوره توجه هر چه بیشتر به حسابداری منابع انسانی دانست. اما از 1976 تا 1980 توجه به حسابداری منابع انسانی از طرف محافل علمی و تجاری کاهش یافت. در سال 1970 بسیاری از نویسندگان علاقهمند بودند تا به عنوان پیش کسوتان حسابداری منابع انسانی و ارائهکنندگان اندیشه های جدید مطرح شوند. این اندیشهها به طور متداول به حسابداری دارایی های انسانی اشاره میکرد اما بیانیههای کوتاه آن درباره کارکنان در بلندمدت موجب تعمیم اهمیت منابع انسانی شد.واژه حسابداری داراییهای انسانی را میتوان در ادبیات دهه 1960 تحت عنوان مدیریت کارکنان در پوشش جدید خود یا مدیریت منابع انسانی بازیافت که برای تحکیم ادعای اهمیت محوری در مدیریت کوشش می کند.
شاید یک علاقه مندی واقعی در برخی از مدیران اجرایی برای سنجش ارزش منابع انسانی برحسب واحد پول، موجب پدیداری دوباره حسابداری منابع انسانی در عصر حاضر شده باشد، تا مدیران ارشد را آماده نمایند که کارکنان را به عنوان ارزشمندترین داراییها، مورد توجه قرار دهند.فلم هولتز پنج مرحله را در توسعه ی حسابداری منابع انسانی ذکر می کند - شیمون ، دولان و..،: - 1376
مرحله اول سال های :1960-1966 د ر این دوره مفهوم حسابداری منابع انسانی استنتاجی از نظریه ی اقتصادی »سرمایه انسانی« و متأثر از مکتب »منابع انسانی نوین« و روان شناسی سازمان های متمرکز و تأثیر نقش رهبری در سازمان بود.
مرحله دوم سال های :1966-1971 تحقیقات فنی و عملی در این دوره به الگوهایی برای اندازه گیری دقیق و تعیین هویت استفاده کنندگان بالقوه این روش و استفاده تجربی حسابداری منابع انسانی در سازمانهای واقعی معطوف گشت.مرحله سوم سال های :1971-1976 این دوره را می توان دوره ی توجه پژوهشگران و سازمان ها به حسابداری منابع انسانی دانست. سازمان های کوچک تلاش بیشتری برای به کار بردن حسابداری منابع انسانی داشتند. برآوردها و نتیجه گیری های به عمل آمده بر اساس تأثیرات بالقوه اطلاعات حسابداری منابع انسانی بر مدیریت اجرایی و تصمیمات سرمایه گذاران بود.
مرحله چهارم سال های :1976-1980 این دوره، دوره ی توجه نکردن محققان حسابداری و مؤسسه های بازرگانی به حسابداری منابع انسانی بوده است.مرحله پنجم از سال 1980 تا کنون: که دوره توجه به حسابداری منابع انسانی است. این مسأله به کمک مطالعات جدید، به صورت کوشش بعضی از سازمان های بزرگ برای استفاده از حسابداری منابع انسانی نشان داده شده است.در سال 1980 تفکر نوینی در زمینه منابع انسانی در علم مدیریت بوجود آمد و پس از شناور شدن نرخ ارز و از میان رفتن ارتباط سنتی طلا و دلار، موضوع نیروی انسانی به عنوان پشتوانه تولید و پول کشورها مانند یک اصل بدیهی مطرح شد.
