بخشی از مقاله
چکیده
حسابرسی اخلاقی از مهمترین و هیجان انگیزترین توسعه های علم مدیریت و حسابرسی در چند دهه گذشته است که ماندنی خواهد بود. ارزش ها، پایه و مبنای همه رفتارهای سازمانی هستند و تمرکز بر ارزش ها، مدیران سازمان ها را قادر به خلق سازمانی عالی و برتر در همه زمینه های ممکن خواهد کرد و کامل شدن و اعتلای این فرآیند همواره نیازمند حسابرسی آن خواهد بود و این نقطه ای دیگر از تلاقی رشته های حسابرسی و مدیریت خواهد بود.
این پژوهش، به روش کتابخانه ای و بررسی پایگاه های الکترونیکی، ابتدا به تبیین اخلاق و حرفه حسابرسی و ارزش های سازمانی سپس راه های پیاده سازی اخلاق در حرفه حسابرسی و همچنین نقش حسابرسی اخلاق در ارتباط با ارزش های سازمانی پرداخته است.
در انتهای مقاله استنباط شده است که نتایج حسابرسی اخلاق یک تصویر شفاف از ارزش ها و آسیب پذیری سازمان ارائه می دهد، هر سازمانی که حسابرسی اخلاقی را رعایت می کند به جایگاه و سطح اخلاقی سازمان اهمیت داده و به دنبال اقدامات و برنامه هایی جهت اصلاح کمبودها و قصورات اخلاقی در سازمان است، که می توان گفت این دیدگاه، نگرشی است قابل تحسین که باید حمایت و پشتیبانی شود.
مقدمه
هنگامی که شخصیت افراد در جامعه متزلزل شود، جامعه به طور فاجعه آمیزی آسیب پذیر می گردد . دوام و بقای یک ملت و یا یک فرهنگ منوط به این است که آن ملت مجهز به ارزش های ساده و ابتدایی اخلاقی نظیر دلاوری، نوع دوستی، احترام به دیگران و قانون باشد.
یک ملت بقا نخواهد داشت مگر اینکه دارای افرادی باشد که مبنای عملشان انگیزه هایی فراتر از سود شخصی باشد. رعایت قانون، احترام به زندگی و دارایی های بشر، عشق ورزی به خانواده، دفاع از اهداف ملی، کمک به مستمندان و پرداخت مالیات، همه و همه به فضایل شخصی افراد نظیر دلیری، وفاداری، صداقت، گذشت، نیکوکاری، احساس همدردی، ادب، نزاکت و احساس وظیفه بستگی دارند
از بین گرایشهایی که جامعه را به سمت و سوی رونق و شکوفایی سیاسی هدایت می کنند، مذهب و اخلاقیات تکیه گاه های اجتناب ناپذیرند. ارزشهای اخلاقی، زیربنایی را فراهم می کند که یک جامعه متمدن و متعالی فرهنگی و رفتاری بر آن بنا می شود زیرا بدون این زیربنا، جامعه متمدن از هم پاشیده و فرو می ریزد.
همچنانکه سازمان ها برای تامین نیازهای آتی پیچیده تر و پیشرفته تر شدند، تکیه بر نتایج حسابرسی برای تصمیم گیری بعنوان زمینه ای مناسب تقویت شده است. معمولاً تصور بر اینست که حساسیت اخلاقی معمول، همراه با گروه خوبی از همکاران با تجربه، برای حمایت از اخلاق کسب و کار کافی خواهد بود.از آنجا که رفتار اخلاقی سازمان به رفتارهای اخلاقی یکایک کارکنان آن بستگی دارد، توجه داشتن و مشارکت دادن کارکنان در تعیین و شفاف سازی ارزش های سازمان امری ضروری است.
سازمان اروپایی اخلاق کسب و کار1 بر این باور است که هر سازمانی که حسابرسی اخلاقی را انجام می دهد به جایگاه و سطح اخلاقی سازمان اهمیت داده و به دنبال انجام اقدامات و برنامه های ضروری در ارتباط با آشکار شدن و مشاهده کمبودها و قصورات اخلاقی در سازمان است. این دیدگاه، نگرشی است قابل تحسین که باید حمایت و پشتیبانی شود.
بنابراین، حسابرسی اخلاقی از یکسوموجب شناسایی و مشخص کردن ارزش های - واقعی - سازمان می شود و از سوی دیگر در یک مسیر کلی به اینکه سازمان چگونه سیستم های ارزشی خود را ایجاد و توسعه دهد، منتج خواهد شد.
در این مقاله، به روش کتابخانه ای و بررسی پایگاه های الکترونیکی، ابتدا به تبیین اخلاق و حرفه حسابرسی و ارزش های سازمانی سپس راه های پیاده سازی اخلاق در حرفه حسابرسی و همچنین نقش حسابرسی اخلاق در ارتباط با ارزش های سازمانی پرداخته شده است.
اخلاق چیست؟
در لغتنامه دهخدا، اخلاق به معنی »خلق وخوی ها« و علم اخلاق به معنی »دانش بدونیک خوی ها« تعریف شده است. اخلاق را می توان الگوی رفتار ارتباطی درون شخصی و برون شخصی مبتنی بر رعایت حقوق افراد و یا مسئولیت پذیری در قبال افراد تعریف کرد.[4] در حالت کلی، مسئولیت اخلاقی را میتوان به 3 بخش تقسیم کرد:
-1 مسئولیت فرد در قبال خود و دیگران در زندگی شخصی
-2 مسئولیت فرد در قبال خود و دیگران در زندگی شغلی
-3 سازمان در قبال محیط داخلی و خارجی ، ضوابط رفتاری و اخلاقی هر حرفه، مهمترین خط مشی های آن را تشکیل می دهد.
این خط مشی ها، مواردی چون ویژگیهای اصلی حرفه، روابط اعضای حرفه با جامعه، روابط اعضای حرفه با یکدیگر و بالاخره روابط هر عضو با جامعه حرفه ای را دربرمی گیرد. این ضوابط در حرفه حسابداری مبانی رفتار حرفهای نامیده میشود.
اخلاق موضوعی است فراگیرکه همه جوانب زندگی بشر را پوشش می دهد. رشد روزافزون جوامع بشری و پیچیده تر شدن روابط ومناسبات اجتماعی، نیازهای نوینی را می آفریند. پیدایش حرفه های گوناگون، زاییده ی تلاش در پاسخ به این نیازهاست که با گذشت زمان وتغییر شرایط شکل می گیرند و به تدریج سیر تحول و تکامل رامی پیمایند. این حرفه ها به دلیل ضرورت تقسیم کار و تخصصی شدن امور، روز به روز منسجم تر می شوند و نقش خود را در بهبود رفاه عمومی جوامع ایفا می کنند.
تداوم حیات هر حرفه و اشتغال اعضای آن منوط به نوع و کیفیت خدماتی است که ارائه می کند و اعتبار واعتمادی است که در نتیجه ارائه ی این خدمات به دست می آورد. این اعتبار و اعتماد سرمایه ی اصلی هر حرفه است و حفظ آن اهمیت والایی دارد. این امر ایجاب می کند که وظیفه و هدف اصلی هر حرفه واعضای آن، خدمت به جامعه باشد و منافع شخصی تنها درچارچوب ارائه ی این خدمات تفسیر و دنبال شود.
حرفه حسابداری
حسابداری دانشی ارزشمند و مولفه اصلی برای اقتصاد بازار است. هیچ فعالیت اقتصادی بدون اتکا به حسابداری امکان پذیر نیست. حسابداری به ارائه اطلاعاتی در رابطه با وضعیت مالی و میزان سوددهی عملیات می پردازد. این دانش مبنای نظام های مالی و پولی کشورهاست و نقشی کلیدی در »نظارت« در راستای ایجاد قابلیت پاسخگویی و شفافسازی در زمینه اقتصاد ایفا میکند.
ویژگیهای هر حرفه عبارت است از: الف - پذیرش وظیفه ی خدمت به جامعه؛ ب - وجود حداقل شرایط از پیش تعیین شده برای ورود به حرفه، از جمله مهارت های تخصصی لازم که از طریق آموزش وتجربه به دست می آید؛ج - پایبندی اعضای حرفه به مجموعه ای ازاصول، ضوابط و ارزشهای مربوط در آن حرفه.
از آنجایی که حسابداری دارای ویژگی های فوق می باشد و مهارتی است که نیازمند خبرگی بوده ومشتریانی دارد که وابسته به این خبرگی هستند، در نتیجه به عنوان یک حرفه تلقی می شود . برای حرفه ای بودن، حسابدار متعهد می شود تا مراقب منافع مشتریان مختلف خود باشد
به طورکلی حسابداری در دنیای پیشرفته اقتصادی امروز حرفه ای است حیاتی، زیرا سامانه اقتصادی جاری بدون آن نمی تواند وجود داشته باشد. برجستگی متمایز کننده حرفه حسابداری پذیرش مسئولیت نسبت به عموم است. جامعه انتظارات فراوانی از اهل این حرفه دارد و مردم باید به کیفیت خدمات پیچیده ارائه شده توسط حرفه حسابداری اعتماد داشته باشند، از این رو اطلاعات ارائه شده توسط حسابداران باید به طور قابل توجهی کارآمد، قابل اتکاء، واقعی و بی غرضانه باشد.
از آنجایی که فعالیتهای مالی برای بقای دنیای فعلی ما ضروری هستند و حس ابداری این فعالیت ها را تسهیل می کند؛ از این رو حسابداری به عنوان یک حرفه سودمند تلقی شده و به خاطر نقش اساسی اش در ردیابی شبکه بزرگ و مبهم روابط مالی پیچیده در دنیای اقتصادی امروز، به یک حرفه خدماتی حساس تبدیل شده که همچون دیگر حرفه ها دارای فرمان های اخلاقی می باشد.
اهمیت اخلاق در حسابرسی
نیاز به وجود اخلاق در جامعه اهمیت زیادی دارد و شاید به همین دلیل باشد که معمولاً ارزش های اخلاقی را در قوانین می گنجانند.البته همه ارزش ها را نمی توان در قوانین گنجانید و این به سبب ماهیت قضاوتی مربوط به ارزش های خاص است. نبود مقررات موجب می شود که افراد به دلیل ترجیح منافع شخصی آنی، به رفتارهایی دست بزنند که در تقابل با منافع اجتماعی است، به همین دلیل، تشکل های حرفه ای با پرچم رعایت اخلاق و دارا بودن آیین نامه به اجتماع اعلام می کنند که اعضای تشکل به مقررات آیین نامه خود پای بندند و اشخاص ثالث را از رعایت حداقل های اخلاق تعیین شده در آیین نامه اخلاقی خود مطمئن می کنند
از آنجا که به نظر می رسد اخلاق یک عامل مهم در برنامه ریزی و انجام حسابرسی کیفیت باشد، نیاز به ایجاد مجموعه ای از قوانین در آن زمینه وجود دارد. ترجیحاً یک رمز اخلاق می تواند واجد شرایط بودن یک سازمان حسابرسی و حسابرسان فردی را تنها به اندازه نوع حسابرسی که انجام می شود، تحت تاثیر قرار دهد
اخلاق از اهمیت عمده ای برای کمک به رسیدن حسابرسان به عینیت کامل در مشاهدات خود و تجزیه و تحلیل های توالی برخوردار است. چنین عینیتی نه تنها باید در عمل نشان داده شود؛ بلکه باید برای تمام بخش های مرتبط با حسابرسی چه مستقیم و چه غیر مستقیم آشکار شود. به عبارت دیگر، حسابرس در موقعیت خود نه تنها باید خالص و پاک باشد بلکه باید از دید سایرین نیز این گونه به نظر برسد.
حسابرسان مستقل باید تا جایی که میتوانند مجدﱢانه و مطابق با مواردی که به آنها آموزش داده شده است، کار کنند. آنها باید همواره گزارش کاملی در ارتباط با مسائلی که در حین کار با آنها مواجه شده اند، به مدیران ارشد خود بدهند. مواردی مانند سستی، سرهم بندی کردن گزارش ها و پنهان کاری، مطابق قانون و اخلاق نیستند. تخلف ها و قصور اخلاقی نه تنها باعث قضاوت نادرست در مورد نظام حسابداری میشود، بلکه ممکن است باعث زیر سؤال رفتن ارزش کار حسابرسان در بررسی حساب ها شود. البته این امر فقط ناشی از ناتوانی و قصور اصول اجرایی حسابداری نیست.
وظایف و کارهای حسابرسان واضح و روشن است و آنها باید این وظایف را به بهترین نحو ممکن انجام دهند. ارائه دستورعملی اخلاقی متناسب با میزان انحراف از قانون به کسانی که سعی در سرپیچی از قانون دارند و آن را زیر پا می گذارند، موضوعی است که در اصول اخلاقی تجدیدنظرشده حذف شده و مشاهده نمیشود.
