بخشی از مقاله
چکیده
ذخائر توارثی گیاهی شهرستان فریدونشهر به علت وضعیت ویژه جغرافیائی و خصوصیات توپوگرافی آن، بسیار غنی میباشد. طرح بانک ژن استان اصفهان از سال 1373 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان اجرا شده است. هدف اصلی آن جمعآوری، شناسایی، نگهداری و ارزیابی ذخایر توارثی گیاهی استان میباشد. جهت اجرای طرح فوق نمونههای گیاهی، بذر و خاک جمعآوری شده و اطلاعات صحرایی و میدانی هر مکان ثبت گردید. در این گزارش نتایج مربوط به عرصههای منابعطبیعی شهرستان فریدونشهر ارائه میگردد. در شهرستان فریدونشهر بیش از 400 گونه گیاهی در دامنه ارتفاعی 1900 - 3100 متر از سطح دریا در 150 سایت جمعآوری شناسایی گردید که این تعداد متعلق به 55 تیره گیاهی بود.
بیشترین تعداد گونه گیاهی از تیره کاسنی - Asteraceae - با 64 گونه و پس از آن تیره نعناع - Lamiaceae - با 44 و تیره پروانه آسایان - Papilionaceae - با 39 گونه در ردههای بعدی قرار داشتند. گونههای Poa bulbosa L.،Bromus tomentellus Boiss. و Elymus pertinus - C. A. Mey. - Assadi به ترتیب در 11، 8 و 6 سایت جمعآوری حضور داشتند. 42 گونه شناسایی شده در این منطقه انحصاری ایران بوده و 35 گونه آن چوبی هستند. در میان این گیاهان گونههای ارزشمندی مانند بارانک ایرانی وجود دارند که نسل آن بشدت در معرض خطر انقراض قرار دارد و رویشگاههای آن محدود به دو تا سه لکه کوچک در این جنگلها شده است. در این مقاله گونههای در معرض خطر انقراضی که در فلورها از استان اصفهان گزارش نشدهاند نیز معرفی میشوند.
واژههای کلیدی: زاگرس. فریدونشهر. انقراض گونههای گیاهی، حفاظت
مقدمه
شهرستان فریدونشهر تحت تأثیر رشته کوههای زاگرس از غنای فلوریستیک بالایی برخوردار است. با این وجود منابع طبیعی و پوشش گیاهی این شهرستان بسیار آسیبپذیر و شکننده بوده و براحتی به وسیله عوامل مخرب صدمهپذیر است. طرح توانمندسازی با عنوان "تدوین استراتژی و برنامه ملی حفاظت از تنوع زیستی " - NBSA - با مساعدت برنامه عمران سازمان ملل متحد - UNDP - و تسهیلات جهانی محیط زیست - GEF - و نیز کمکهای فنی اتحادیه جهانی حفاظت - IUCN - در قالب الزامات ناشی از الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون تنوع زیستی، از آذر سال 1377 اجراء شد. همچنین با عنایت به عزم ملی و لزوم نهادینه سازی مکانیزمهای حفاظت از تنوع زیستی، در دهه اخیر بانک ژن منابع طبیعی در زمینه گردآوری و ارزیابی بذر از سراسر کشور فعالیتهای گستردهای در قالب طرحهای جمعآوری ذخائر توارثی گونههای گیاهی مهم انجام داده است.
گیاهان در حال انقراض در بعضی از کشورها شناسایی و در کتابی به نام Plant red data book که از طرف سازمان I.U.C.N انتشار یافته، ذکر گردیدهاند. اما بعلت نبودن اطلاعات از ایران، گیاهی از ایران در این کتاب نام برده نشده است. گونههائی که در مناطق محدودی از کشور میرویند به عنوان گونههای ایندمیک، مهمترین گونههای گیاهی کشور محسوب میگردند. با از بین رفتن این گونهها در عرصه های منابع طبیعی کشور، نسل گونه برای همیشه در دنیا منقرض میگردد. بنابراین در مطالعات گونههای در حال انقراض نظرات ابتدا به گونههای ایندمیک جلب میگردد. در ایران حدود 1400 گونه ایندمیک وجود دارد.
عوامل مختلف تخریب و انقراض گونهها در فریدونشهر شامل شخم و تبدیل اراضی، چرای بیرویه و بیش از حد ظرفیت چرا و بهرهبرداری بیرویه از گیاهان، توسعه شهرها و روستاها - عوامل غیرطبیعی - ، آفات و امراض گیاهی، رقابت بین گونهها، تغییرات آب و هوایی و اکولوژیکی و تغییرات ژنتیکی در روند تکاملی گونه - عوامل طبیعی - میباشند. بخشی از جنگلهای زاگرس که از مهمترین منابع ارزشمند طبیعی و بزرگترین تولید کننده و ذخیرگاه منابع آبی کشور است - Hamzehpour, et al., 2006 - در این شهرستان واقع شده است. این جنگلها در واقع نفوذ زبانههای جنگلهای بلوط غرب به داخل استان اصفهان هستند1 - اسماعیلی شریف، . - 1394 در این جنگلها از ارتفاع 1800 تا 2500 متری درختان و درختچههای مختص مناطق سرد و نیمه خشک مثل بادام وحشی Amygdalus spp. کیکم Acer monspesulanum بنه Pistacia spp. گون Astragalus spp. گونههای غالب را تشکیل میدهند.
بالاتر از 2000 متری ارس بر سایر گونهها غلبه کرده و بصورت آمیخته همراه با کیکم و بنه در ارتفاعات بالاتر بصورت خالص ظاهر میشود. که گاهی تا ارتفاع 3200 متری نیز دیده میشود.- البته جنگلهای دست کاشت تاغ کاشان، اردستان و زواره نیز در استان وجود دارند که بیش از 200 هزار هکتار از اراضی کویری را به خود اختصاص دادهاند و در میان آنها گونههای بسیار ارزندهای از درخت و درختچه بچشم 1میخورد.با توجه به شرایط توپوگرافی خشن منطقه و عدم وجود آب کافی برای مقاصد کشاورزی، زندگی جوامع محلی ساکن در حاشیه جنگلهای زاگرس استان اصفهانعمدتاً وابسته به دامداری بوده و چرای مفرط عامل اصلی تخریب پوشش گیاهی در شهرستان فریدونشهر است.
