بخشی از مقاله
چکیده
بافت کالبدی روستاهای ایران ضمن برخورداری از ارزشهای معماری همانند سادگی وبی پیرایگی دارای الگوهای بصری وزیبایی شناختی، انطباق با محیط طبیعی، هماهنگی با عملکرد زیستی و معیشتی، استفاده از مصالح بوم آورد و دانش بومی است.چگونه دیدن و توجه داشتن به ارزش های کالبدی ومحیطی در روستاها و ارتباط بین ساکنان با این ارزش ها،که هویت فرهنگی را شکل می بخشد، برداشت هایی رادرذهن هر بیننده ایجاد میکند و نیاز این ارزشهای دست ساخت ویا طبیعی به تعیین حریم وحفاظت و باززنده سازی را به عنوان امری ضروری مطرح میسازد. در این تعیین حریم، از یک سو ارتباط میان ارزشهای مکانی و میراثی و صنعت گردشگری، و از سمت دیگر حفاظت و باززنده سازی این ارزشها برای توسعه پایدار مد نظر است.
ساکنان روستا، دستگاههای دولتی و خصوصی ذیربط و همچنین گردشگران به عنوان نیروی اصلی حفظ و تعیین حریم در بافت با ارزش روستاها می باشند که نقش تعیین کننده ای را بر عهده دارند .امروزه طرح های توسعه و عمران روستایی در کشور بیشتر جنبه حقوقی و تقسیم عادلانه خدمات رفاهی و زیربنایی است که در این فرآیند حفاظت و باززنده سازی بناها و بافت های تاریخی باارزش روستایی مورد توجه قرار نمی گیرد و به کارشناسان و متخصصان در این زمینه واگذار نمی شود و به همین علت هنوزگردشگری به عنوان یک صنعت در کشور ما جایگاه خاص خود را نیافته است.همه این مشکلات و کمبودها ناشی از کمبود دانش فنی ، عدم برنامه ریزی جامع و منابع مالی در این خصوص می باشد.رویکرد این مقاله حفاظت از بناها و بافت های با ارزش روستایی است که برای احیاء و توسعه پایدار نگاهی به جذب گردشگرمتناسب با توانمند یهای بالقوه در ارتباط میان مکا نهای میراثی دارد.
مقدمه
حفاظت و باززنده سازی بناها و بافت های با ارزش روستایی و جذب گردشگر و توریسم با نگاهی به صنعت گردشگری در محیط کالبدی، فضایی و فعالیتی روستا انجام تحقیق را بیش از پیش ضرور ی می نمود.بافت های روستایی حاوی اطلاعات مفیدی برای ارزیابی میزان تأثیرپذیری فرایندشکل گیری وتوسعه طبیعی کالبد روستاها ازعوامل مختلف محیطی اقلیمی ،اقتصادی واجتماعی فرهنگی هستند که در بسیاری ازروستاهای کشورنیزحضورو تداوم دارند.
تابه امروزبافت های مسکونی روستاها،عمدتاً درانطباق با خصوصیات محلی همان روستاها شکل می گرفتند،استفاده ازمصالح ساختمانی مناسب دراقلیم مختلف سردومعتدل وگرم برای مقابله بامشکلات آب وهوایی،تبعیت ازمنابع آب - چشمه،قنات،آب انبار - درتمرکزمراکز عملکردی مختلف،میل به تمرکز در زمینهای نامناسب برای کشاورزی درروستاهایی که کشاورزی گسترش بیشتری دارد،ساخت واحدهای مسکونی دو طبقه و محدود شدن وسعت حیاط در روستاهای شیب دار دامنه ای،نمونه هایی محدود ولی شایع ازتاثیرپذیری خصوصیات کالبدی روستاها از عوامل مختلف محلی در کشور است.
احیای بناها و بافت های با ارزش روستایی در ارتباط مستقیم با زندگی ساکنان و عرصه های اجتماعی واقتصادی روستا می باشد که سلسله مراتبی زنجیره ای با هم دارند و هر دانه ارتباط مستقیمی با کل مجموعه برای تأکید بر ارزش های مکانی از تمام وجوه و موجودیت ها دارد. ابتدا موضوع وجود روستا و مکان های میراثی و نحوه شکل گیری و سیر و تحول در ادوار گذشته تاکنون می بایست مورد بررسی موشکافانه قرار گیرد واینکه با شناخت و درک میان نظام درونی - ضعف و قوت - و نظام بیرونی - فرصت و تهدید - و مکان سنجی عینی و واقعی بتوان علاوه بر حفاظت، باززنده سازی و بهسازی، نگاهی به اقتصاد و منافع روستا داشت.
ساکنان روستاها به عنوان پلی بین رشد اقتصادی وتوانمندی های روستا و حفاظت و بهسازی بناها وبافت های با ارزش و مکان های میراثی می باشند . روستامحیطی است که ارتباط و زندگی در تعادل بین انسان وطبیعت است .ارتباطی که با احترام متقابل آمیخته شده است .حال شهروندی - گردشگری بومی -منطقه ای - که ازدغدغه های زندگی شهری و ماشینی و مشکلات آن به روستا روی می آورد و یا گردشگری که به قصد بازدید ازمکان های تاریخی با ارزش که در روستا واقع شده است چند روزی را در آنجا به سر می برد،در هر صورت باراقتصادی مثبت برای روستا دارد.به همین خاطر اجرای طرح های حفاظتی، باززنده سازی،بهسازی و حتی نوسازی با احترام به کالبد و بافت باارزش روستا جهت ارتباط بهتر مکانی و توسعه صنعت گردشگری، ضروری به نظر میرسد.
سوالات تحقیق
1. آیا حریم گذاری برای بناها و مجموعه های باارزش روستایی - با توجه به ارزش گذاری - جایگاه خودرا به عنوان امری ضروری جهت حفاظت، آن طوری که باید بدست آورده است؟
2. مؤلفه های مؤثر در اصالت بخشیدن به مرمت بافت چیست?
3. مقوله حق مرمت و حفاظت در حریم گذاری وارزش گذاری تابع چیست؟
4. و سوالات بسیاری دیگر.
پیشینه تحقیق
مرمت بافت در تمام اشکال و دوره های تاریخی آن ریشه در ارزش های نشأت گرفته از هویت و فرهنگ هر ملت دارد. توانایی ما در ادراک این ارز شها تا حدی بستگی به آن میزان از منابع اطلاعاتی درباره آ نها و جایگاه شان دارد که می تواند درک شده، صادق و درست باشد .معرفت و دریافت این منابع اطلاعاتی یک نیاز پای های برای ارزیابی تمام وجوه اصالت است . اصالتی که از این منظر مورد توجه است ودرمنشور ونیز موردتأییدوتأکید قرار گرفته،به عنوان اصلی ترین عامل کیفیت بخش مرتبط با ارزش ها ظاهرمی شود.
اندیشمندان فرهنگی معتقدندفهمِ جایگاه و ویژگی های اصالت نقش مهمی درتمام مطالعات علمی میراث فرهنگی وحفاظت وبرنامه ریزی مرمت داشته است وهمچنین درفرآیندهای ثبتی که برای کنوانسیون میراث جهانی ودیگرفهرست های جامع میراث فرهنگی به کارمی رود،نقش مهمی ایفامی کند. - . - Jokileh to, 2008, p.323 ولی در این راستا چالش هایی برای اصالت بخشیدن به فضای بافت در راه بازآفرینی و مرمت آن وجوددارند که باید بررسی و بیان گردند .در جامعه کنونی ما مفاهیم میراث فرهنگی و تاریخی با فرهنگ موجود مرمت تضاددارد.زوال شهری در بافت های تاریخی ایران به لحاظ ارزش افزوده ساخت و ساز در آن، روز به روزدر حال افزایش است در ودیدگاه حفاظت صرف و دیدگاه تغییر، موجب از بین رفتن اصالت بافت شده است - . - Bonyadi & Tavassoli 2007
کشورهای در حال توسعه هرچه رشد اقتصادی وساخت و سازسریع تر باشد، مغایرت توسعه با حفظ اصالت و یکپارچگی باف تهای قدیم بیشتر دیده می شود،ودر شرایطفعلیِ بافت های کهن شهرهای ایران، لزوم گره زدن مسائل توسعه این گونه بافت ها با ضرور تهای میراث،الزامی به نظر می رسد و نحوه برخورد قوانین میراث فرهنگی و باستان شناسی با بافت های تاریخی - فرهنگ علیه فرهنگ - ، باعث تخریب بافت و از بین رفتن اصالت آن شده است - - Jokilehto, 2008, p. 322
بافت تاریخی
بافت مجموعه ای از تاروپود های تشکیل دهنده یک واحد یک پارچه می باشد که با کم و زیاد شدن یکی از این تاروپودها سیستم یکپارچگی و وحدت شکل خود را از دست داده و به شکل ناموزون در آمده وحتی می تواند به فروپاشی کلی مجموعه منجر شود.
