بخشی از مقاله
چکیده
آثار معماری و بناهای تاریخی در سراسر شهر نشان دهنده وجود نوعی هنر پیشرفته معماری در منطقه است.که بهترین نمونه بافت قدیم بوشهر است . ارزشهای تاریخی معماری ایرانی روشهای تفکر زمان خود را متبلور مینماید، هر واحد معماری شهری قابلیت آن را دارد مفاهیمی همچون شناخت نشانههای فرهنگی موجود در کالبد شهرها به اجرا درآورد. حفظ و نگهداری ارزش واحدهای معماری شهری ضروری به نظر میرسد.
اهدافی که در این پژوهش دنبال میشود عبارتند از انتقال ارزشهای کالبدی از گذشته به آینده از طریق شناخت و استفاده درست از الگوهای ایرانی اسلامی می-تواند نقش تعین کننده باشند. در این راستا به احیاء و باززندهسازی معماری وفرهنگ بومی که سعی در بهبود وضعیت کالبدی و حفظ و نگهداری ارزشهای فضاهای شهری دارند استفادهکرد. در این چیستار به ایمنسازی در برابر مخاطرات طبیعی، نهادینهکردن امر احیاء و ترویج معماری همساز با اقلیم پرداخته میشود. در تحقیق از روش کتابخانهای برای بیان ضوابط و مقایسهای-کیفی جهت حفظ بناهای با ارزش والگو برداری در معماری حال و روش میدانی جهت بیان واقعیتها می باشد.
-1 مقدمه
استان بوشهرباتکیه بر سوابق درخشان فرهنگی وتاریخی، این شهر در عرصه گوناگون علم و هنر معماری خدمات ارزشمندی به پویایی تاریخ و فرهنگ ایران زمین نموده است. دو مورد اصلی در معماری بوشهر قابل تامل می باشد و عبارتند از:
1. احیاء ارزش های معماری ایرانی دربافت تاریخی با ارزش
2. توجه به معماری زمینه وترویج معماری همساز با اقلیم ». معماری هر شهر بنا به شرایط اقلیمی یا آب وهوایی - آب، خاک، رطوبت، حرارت، برودت - با هم فرق دارند اگرچه امروز معماری مدرن میکوشد تا گوشههایی از معماری سنتی و بافت های قدیمی را تجربه کند، اما برای رسیدن به این تجربه با نوعی آشتی ناپذیری سنت با مدرنیته رو به رو شده است.[1] «باتوجه به این که بوشهر دارای بافت تاریخی با ارزشی است که در گذر زمان آسیب های جدی دیده و بسیاری از قسمتهای آن از بین رفته است و در حال حاضر بسیاری از بناهای با ارزش آن در حال تخریب می باشد.
لذا نظارت اساسی شهرداری، سازمان میراث فرهنگی و شهرداری بافت فرهنگی تاریخی بندر بوشهر بر این بافت با ارزش ضروری است ». اگر مرمت و احیا این بناهای بی نظیر و دلپذیر که با دست غدار گذر زمان و بی عنایتی انسان، میروند تا به مخروبه های غم انگیز و ملال آور تبدیل شوند با دل سوزی وعنایت به آن چنان زیبایی دل انگیز و خیره کننده ای جلوهگر میشوند که پهلو به پهلوی زیباترین بنادر دنیا می زنند.
[2] « استان بوشهر بخصوص شهر بوشهر با برخورداری از ارزش های معماری وسنتی شهر های حاشیه دریای خلیج فارس ونیز از آنجا که مجموعه ای از آثار باستانی وبناهای تاریخی را در خود جای داده است که در بین شهرهای حاشیه خلیج فارس حائز اهمیت می باشد . آثار معماری و بناهای تاریخی در سراسر شهر نشان دهنده وجود نوعی هنر پیشرفته معماری در منطقه است که بهترین نمونه بافت قدیم بوشهر است که یکی از نادرترین و باشکوه ترین انواع معماری ساحلی در سواحل خلیج فارس را به نمایش می گذارد.در واقع بوشهر را می توان نماد شهرهای ساحلی ایران دانست اهمیت تاریخی این شهر با بررسی مشخصات کلی وتاریخچه آن بیش تر روشن می شود.
-2 بیان مسئله
لزوم توجه به معماری بافت تاریخی بوشهر از طریق احیاء وبازندهسازی،که در آن بتوان با معرفی فرهنگ معماری بومی به ، رفع مشکلات و بحرانهای هویتی و....پرداخت. حیات و ممات هر جامعه در گرو حیات و ممات فرهنگ آن جامعه است و فرهنگ و ادب هر جامعه مشتمل بر فرهنگ رسمی و فرهنگ و ادبیات عامه است. فرهنگ عامه از دسته اموری است که هر کس به آسانی آن را احساس میکند ولی به وقت نیاز، نمی تواند تعریف دقیق و روشنی از آن ارائه دهد.
این بخش از فرهنگ که مشتمل بر ارزش ها، باورها، رفتارها، آرزوها و امیدهای یک ملت است، مجموعه ای عظیم از تجربیات و تفکرات یک ملت است- .که طی قرون متمادی صیقل یافته و اینک به عنوان پشتوانه ای گرانقدر به دست ما رسیده و چناچه بگوییم بدون تیکه و بهره گیری از فرهنگ عامه هیچ یک از ما قادر به زندگی نیستیم، سخنی به گزاف نگفته ایم چرا که: قسمت اعظم محتویات ذهنی افراد مانند باورها، ارزش ها و داوری ها در این حوزه جای می گیرد که تجلیات آن را می توان در قصه ها، ترانه ها، متلها و مثل ها، لالایی ها و چیستان ها و... مشاهده کرد.
هدف این مقاله ، شناساندن و احیا معماری همساز با اقلیم و فرهنگ بومی بوشهر میباشد .امروزه تمامی صاحبان فرهنگ ، هزینههای گزافی صرف مینمایند تا فرهنگ خود را از طرق مختلف بر دیگر فرهنگها مسلط نمایند البته مهمترین گام در جهت حفظ فرهنک بومی و جلوگیری از نفوذ فرهنک بیگانه در آن و شناختن کامل فرهنگ بومی و محلی توسط افراد جامعه است. به طور کلی احیا فرهنگ بومی نیازمنده زنده کردن احساس اجتماعی، ارتباط و آمیزش با دنیای طبیعی و پویا کردن محیط اجتماعی است.
در معماری پایدار باید به مردم مجال بروز قابلیت های کامل خود را داد تا خودشان را دریابند و در ارتباط با دیگران به درک عالی از بشریت برسند و به این ترتیب ارتباط خود با گذشته و آینده را بازیابند. در این رابطه توجه به شیوه های معماری بومی موجود راهگشا هستند که اغلب آنها جوابگوی اقلیم و فرهنگ منطقه می باشند. ضمنا توجه به این مسئله در طراحی در بالا بردن احساس مکان در هر شخصی که در آن واقع شود موثر بوده ونقش دارد.[3]
معماری و فرهنگ بومی بوشهر متشکل از عناصری همچون معماری، موسیقی، آداب و سنن و... میباشد که در بوشهر از غنای خاصی برخوردار است. مجموعه ای از کوچه های پیچ در پیچ که همگی از یک میدان یا میدانچه به یک میدان یا میدانچه دیگر منتهی میشوند و آنگاه پی از عبور از میدان های متعدد به ساحل دریا می رسند. این شبکه غیر هندسی اما منظم ، کمترین خنکای ملایم ترین نسیم دریا را به داخل شهر منتقل میکنند تا با عبور از کرکره های شناشیر ها و میله های پنجره ها خنکی مطبوعی را به پنج دری ها و هشتی ها و بالاخانه ها وارد نماید.
خانه های یک، دو و به ندرت سه طبقه با سقف های بلند، ستون های ضخیم و ایوان های بادرو، پله های متعدد، راهرو ها و ایوان هایی با طاق های هلالی یا کتابی همراه با آفتابگردان های چوبی، درهای بزرگ نقش دار از چوب ساج و صنوبر، پنجره های ظریف و زیبا و هلال های رنگارنگ نیم دایره به شکل اشعهی خورشید، دیوارهای بلند از سنگ و ساروج و سرانجام درهای ورودی حیاط ها با نقش و نگاره های خیره کننده،گل میخ ها، لنگر و کوبه های برنجی دوگانه همه بافت قدیمی و دیدنی شهر ساحلی بوشهر را تتشکیل می دهند.]4[ موسیقی بوشهر همچون سایر موسیقی فولکلور ملل مختلف ، از تولد تا مرگ از بزم تا رزم و از سور تا سوگ همواره در اغلب شئون فرهنگی و اجتماعی مردم دریا دل این خطه حضور دارد.
موسیقی بوشهر طنین انداز کار و کوشش، رنج و مشقت، دوری و درد، شادی و غم، شیر زنی و دلیر مردی، شکست ها و ناکامی ها و بیان گر مشخصه های جغرافیایی و اقلیمی این دیار است.فرهنگ بومی بوشهر شامل سنن و آداب و رسومی است که در استان بوشهر معمول خاص و عام است و می توان آن را به دو دوره پیش از اسلام و پس از ورود اسلام به ایران تقسیم کرد . از نظر مردم شناختی ، استان بوشهر دارای مردمی خونگرم مهمان نواز ، مقاوم و پر توان ، بسیار با محبت و در عین حال متعصب در آئین مذهبی خود هستند . عوامل معماری بوشهر شامل ارزش هایی چون تبعیت از شرایط اقلیمی، کالبد شهر بهم پیوسته، جهت گیری صحیح به منظور اسستفاده از باد غالب، استفاده از مصالح بومی، استفاده درست از عوارض زمین می باشد]5[عوامل محیطی بوشهر که ناشی اقلیم، آب و هوا، رطوبت،همجواری با دریا و... می باشد که در شکل گیری بناهای بوشهر نقش بسزایی دارند.
-3اهمیت و ضرورت تحقیق
با وجود ظرفیت های منحصر به فرد موجود در این استان در بحث گردشگری دراین حوزه به منابع طبیعی و سواحل توجه می شود و از بافت فرهنگی و تاریخی که نقش کلیدی در توسعه گردشگری دارد، غفلت شده است وگسترش معماری همساز با اقلیم منطقه باعث احیاء بافت تاریخی دراستان بوشهر می شود.
- لزوم توسعه گردشگری داخلی به عنوان پایه و بستری برای توسعه گردشگری خارجی -× توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست و ایمن سازی پهنه های آسیب پذیر -× کمک به برقراری تفاهم، همبستگی، همگونی و همکاری ملی
- برقراری رابطه دوستانه و صمیمی با افراد،فرهنگ ها و اقوام مختلف در این مقاله با توجه به معماری بافت تاریخی و گسترش معماری همساز با اقلیم دلیلی برای ضرورت این پژوهش می باشد. با توجه به معماری وفرهنگ غنی بوشهر و ناشناخته ماندن آن در طول زمان و همچنین لزوم ایجاد توجه به جهت احیا این فرهنگ بومی به چشم میخورد.
-4اهداف تحقیق:
اهداف عملکردی
هدف کلان عملکردی این پروژه ارائه یک برنامه فیزیکی عملکردی بهینه برای ارضی بستر طرح، در نسبت با قابلیت ها و محدودیت های منطقه، در جهت احیاء معماری بافت تاریخی بوشهر به منظور رفع نیازها و کمبودهای موجود در حوزه های فرهنگی، و گردشگری می باشد که از این طریق اهداف عملیاتی ذیل قابل حصول خواهد بود.
- بررسی عناصر احیاءکننده فرهنگ بومی در معماری
- شناخت عناصرمعماری بافت تاریخی
- تجزیه و تحلیل وضعیت موجود عملکردی سایت و ارتباط و تعاملات آن با عملکردهای همجوار و شاخص منطقه
