بخشی از مقاله
چکیده
کالبد شهرهاي قدیمی ایران هر یک داراي مشخصات معماري و روند شکل گیري خاصی هستند که این روند متاثر از شرایط اجتماعی، پدیده هاي انسانی و محیطی مربوط به مقاطع خاص تاریخی است. نقاط قوت این مشخصات به عنوان دارایی ها و ارزش هاي معماري هر شهر مبناي تمایز شهرها از یکدیگر به حساب می آیند. به عبارتی در هر دوره ي تاریخی بنا به مقتضیات زمان اقدامات انسانی متفکرانه و نیز تحولاتی طبیعی شکل می گرفته که نتیجه ي آنها رشد ارگانیک شهر بوده است . منشا اصلی اقدامات انسانی در مسیر رشد ارگانیک را شاید بتوان در شناخت صحیح از نیازها و دارایی هاي هر شهر و تصمیم گیري بر اساس این شناخت ها جستجو کرد. شناخت صحیح نیازها و تصمیم گیري مبتنی بر توانمندي هاي واقعی زمانی اهمیت بیشتري پیدا می کند که ناگزیر به دنبال یافتن راهکارهاي هماهنگ براي دستیابی به توسعه ي شهري متوازن، هدفمند و پایدار باشیم. شهر بندري کنگ از جمله شهرهایی است که به دلیل دارا بودن ابعاد مختلف کالبدي انسان ساخت و طبیعی شامل بافت ارزشمند معماري تاریخی، مجاورت با دریا و ...، در فرآیند این تصمیم گیري، نیازمند یک نگاه جزء نگر جهت بررسی امکانات موجود در هر بخش و محله و سپس نگاهی کل نگر جهت بررسی نیازهاي شهر می باشد. آنچه که در نهایت منجر به اتخاذ تصمیمی صحیح خواهد شد، برقراري ارتباط بین این دو نگاه است. این نوشتار به روش توصیفی -تحلیلی به بررسی تعاریف توسعه، راهکارها و رویکردهاي موجود پرداخته و با معرفی بندرکنگ به دنبال یافتن و معرفی راهکار مناسب براي توسعه ي پایدار این شهر متناسب با ویژگی هاي معماري و شرایط طبیعی خاص آن می باشد.
واژه هاي کلیدي: دارایی ها، ارزش هاي معماري، بافت تاریخی، بندر کنگ، توسعه پایدار.
1
مقدمه به حل مشکلات شهري و رفع نیازهاي موجود و از طرفی احیاء خود
تغییر و تحول در محیط هاي اجتماعی و مصنوع ساخته شده بافت، نادیده گرفته می شوند.
توسط انسان ها در طول زمان، امري اجتناب ناپذیر است و نبود آن یکی از این شهرها، شهر بندري کنگ است که در امتداد لبه ي
به معناي سکون بوده و به تدریج منجر به نابودي شهرها می شود. شمالی سواحل خلیج فارس، در فاصله ي 190کیلومتري غرب
چنانچه این تغییرات در مسیري مشخص و هدفمند صورت بگیرد می بندرعباس و5 کیلومتري شرق بندرلنگه واقع شده است. بافت تاریخی
توان آن را توسعه نامید. با توجه به این تعریف 2 نکته قابل اهمیت این شهر از قدمت فراوانی برخوردار است اما اوج آبادانی آن مربوط به
است: اول اینکه این مسیر یک فرآیند نامتناهی است، به معناي یک دوره ي صفویه و قاجار می باشد. درحال حاضر دو محله از محلات
مسیر دوطرفه با قابلیت رفت و برگشت، رابطی بین گذشته و آینده با قدیم شهر که در امتداد خط ساحلی گسترش یافته اند، همچنان
امکان استفاده از الگوهاي مناسب کهن در ساختن آینده ي بهتر. این زنده و فعال بوده و زندگی مردم در این بافت جریان دارد. بافت
فرآیند نیاز به هدفی مشخص دارد تا در مسیر ي صحیح پیش برود، تاریخی بندر در سال 1383 توسط میراث فرهنگی به ثبت رسیده
هدفی که در طول زمان تغییر و ارنقا پیدا می کند. بنابراین در هر است. ویژگی خاص جغرافیایی این شهر و بندري بودن آن باعث شده
دوره ي زمانی تعیین اهداف و چشم اندازهاي مناسب براي تغییر و تا علاوه بر دارا بودن ویژگی هاي خاص کالبدي و معیشتی به ویژه در
تحولات ضروري است. دوم هماهنگی در سرعت این تغییرات در همه بافت تاریخی ، بهره مندي از مواهب دریا، به یکی از دارایی ها و
ي بخش هاي شهر است. ورود این مسیر به هر شهري باید تمام پتانسیل هاي بی بدیل شهر در مسیر توسعه تبدیل شود.
بخش هاي آن را به عنوان یک کل واحد تحت تاثیر قرار داده و در سال هاي اخیر، رشد جمعیت و شهرنشینی، مهاجرت ها و
سپس هر بخش به عنوان جزیی از شهر، با توجه به ویژگی هاي فرسودگی خانه هاي موجود در بافت باعث افزایش تقاضاي مسکن و
خاص خود مورد تغییر قرار گیرد. این نکته به ویژه در مورد شهرهایی به تبع آن سایر امکانات زندگی شهرنشینی شده است. بررسی فعالیت
که داراي بافت متنوع هستند اهمیت یافته و همواره این نگرانی هاي صورت گرفته در سال هاي اخیر در بندرکنگ که با هدف
درمورد شهرهایی با بافت تاریخی شکل گرفته در دوره هاي مختلف توسعه آغاز شده، نشان می دهد روند توسعه ي این شهر نیز همانند
وجود دارد که در این مسیر یا بافت تاریخی مورد بی توجهی قرار سایر شهرها، از خارج از محدوده ي بافت تاریخی آغاز می شود.
گرفته و یا تغییرات آن هماهنگ با کل و یا متناسب با جزء نبوده باتوجه به کلیات ارائه شده، پرسش هایی که در این تحقیق مطرح
است. این امر همواره خسارت هاي جبران ناپذیري را به بافت هاي با می شوند عبارتند از:
ارزش تاریخی وارد کرده است. از جمله ترك بافت توسط اهالی به .1 آیا اقداماتی که تاکنون به منظور توسعه در بندرکنگ
دلیل کمبود امکانات و شرایط نامناسب؛ ابن خلدون در اشاره به صورت گرفته، مناسب بوده و ادامه ي این روند منجر به دستیابی
مبحث ویرانی پایتخت ها چنین متذکر می شود:" ...هرگاه طبقات به پایداري خواهد شد؟
اعیان از یک شهر بروند ساکنان آن نقصان می پذیرند و معنی خلل .2 با توجه به فعال بودن نهادهاي مردمی در این شهر، نقش و
راه یافتن به عمران شهر همین است. آنگاه ناچار باید در پرتو دولت جایگاه آن ها در مسیر توسعه چگونه خواهد بود؟
جدید، عمران تازه اي در پایتخت به وجود آید ... و این وضع به مثابه .3 ارتباط بین بافت قدیم و جدید شهر چگونه بوده و بافت
کسی است که مالک خانه کهنه اي باشد وچگونگی بسیاري از اتاق تاریخی چه نقشی در توسعه ي آتی شهر ایفا خواهد کرد؟
هاي آن مطلوب احتیاجات او نباشد و او بر تغییر دادن این چگونگی و جهت دستیابی به پاسخ این پرسش ها، این نوشتار ابتدا به
تجدیدبناي آن بر وفق میل و مطلوب خود قادر باشد و آن وقت آن
بررسی مفهوم توسعه پایدار (به عنوان هدف) و فرآیند توسعه ي
خانه را خراب کند و سپس از نو بناي دیگري بسازد".[10] بنابراین
درونزا پرداخته و سپس با شناخت نیازها، دارایی ها و ویژگی هاي
چه بسا توجه به این بافت ها، شناخت و بهره گرفتن از سرمایه هاي
بندرکنگ به دنبال ارائه ي رویکردي مناسب براي توسعه ي این بندر
موجود در آن ها به پیشبرد این فرآیند در رسیدن به هدف نهایی
می باشد.
کمک فراوانی کند.
فرضیه ها و پرسش هاي تحقیق بررسی هدف و چشم انداز
با در نظر گرفتن شهر در دو بخش کلی شامل بافت تاریخی و
بسیاري از شهرهاي ایران در سال هاي اخیر تحت تاثیر
بافت جدید، در جریان توسعه توجه و پرداختن به هر دو بخش
شهرنشینی شتابان و مسائل حاصل از آن قرار گرفته است. در این
ضروري است. اگرچه تعریف و راهکارهاي توسعه در هر یک از این
شهرها به ویژه آن ها که از قدمت بیشتري برخوردار هستند، نقاط
بخش ها متفاوت است اما درنهایت منجر به یکپارچه شدن شهر می
مجموعه مقالات اولین کنگره بین المللی افقهاي جدید در معماري و شهرسازي
17 و 18 دي ماه 1393، تهران
ISSN 0000-0000
بیرونی شهر بیش از پیش توسعه یافته و ارزش ها و امکانات داخلی شود. بنابراین ایجاد پیوند بین این دو بخش و از بین بردن فاصله ي
شهر و به خصوص هسته هاي اولیه و بافت هاي تاریخی براي کمک
ایجاد شده بین آنها (به ویژه از نظر ارائه خدمات شهري) از جمله
2
راهکارهاي مهم براي رسیدن به پایداري است. به عبارتی براساس تعریف پایداري می توان گفت شهر ایده آل شهري است که ازاستعدادهاي توسعه اي در همه ي مناطق و اجزاي خود بهره ببرد
.به سخن دیگر توسعه ي تراکم شهري باید در همه ي مناطق بطور متعادل و همگن انجام گیرد. رشد شهر باید همگن وموازي انجام پذیرد .[1] بنابراین هدف رسیدن به توسعه اي پایدار است که علاوه بر ایجاد توازن و رشد همه جانبه باعث سرزندگی و حیات مجدد بخش هاي فراموش شده ي شهر شود. اگرچه بنا بر نظریه اکولوژیکی محیطی، هیچ پدیده اي در جهان پایدار و دائمی نیست و همه چیز در دنیا یک آغاز و یک پایان دارد و این امر شامل فرهنگ هاي کهن، امپراطوري هاي بزرگ و شهرها نیز می شود. مفهوم توسعه پایدار هم در قید و بند همین تحولات است. با توجه به این مفاهیم، نمی توان رسیدن به یک شکل پایدار شهري را تصور کرد بلکه فقط می توان درجه اي از پایداري را به دست آورد .[8]
