بخشی از مقاله
چکيده
حاکميت مطلق بر جهان و انسان از آن خداست و هم او انسان را بر سرنوشت اجتماعي خويش حاکم ساخته است . هيچ کس نمي تواند اين حق الهي را از انسان سلب کند يا در خدمت منافع فرد يا گروهي خاص قرار دهد. شهروندي به افرادي اطلاق مي شود که تابعيت کشوري را دارا مي باشند و به تبع اين وابستگي از حقوق و مزايايي برخوردار مي شوند که در قانون اساسي و ساير قوانين کشور به تصويب رسيده است برگرفته شده است موانع و مشکلات اجراي حقوق شهروندي در ايران ، بيش از هر عوامل ديگر معطوف به عدم تبيين جايگاه حقوق شهروندي، فقدان آموزش حقوق شهروندي و عدم نهادينه شدن آن در لايه هاي متعدد اجتماعي است .
کليد واژه :شهروند، حقوق شهروندي، آموزش ،حقوق اجتماعي، حقوق مدني
حقوق شهروندي:
نخست به تعريف و پيشينه ي حقوق شهروندي مي پردازيم ؛شهروندي(citizen ship) همانطور که روشن است از مشتقات شهر است ، شهروندي را غالب پيشرفته ي شهر مي دانند در واقع شهرنشينان هنگامي که به حقوق يکديگر احترام گذارده و به مسئوليت هاي خويش در قبال شهر و اجتماع عمل نمايند به «شهروند» ارتقاء يافته اند. اصطلاح حقوق شهروند اولين بار در اعلاميه حقوق بشر و شهروندي سال ١٧٨٩ م فرانسه مطرح شد که پس از تصويب در صدر قانون اساسي سپتامبر ١٧٩١ قرار گرفت .
يک شهروند يک عضو رسمي يک شهر، ايالت يا کشور است . اين ديدگاه حقوق و مسئوليت هايي را به شهروند يادآور مي شود که منوط به روابط تجاري، مالکيت ، شهرسازي، سياسي و حتي مسائل خانوادگي ميباشد.
از اين رو از ديد شهري موضوع حقوق شهروندي، روابط مردم شهر، حقوق و تکاليف آنان در برابر يکديگر و اصول و هدف ها و وظايف و روش انجام آنهاست . همچنين نحوه اداره امور شهر و کيفيت نظارت بر رشد هماهنگ شهر است که مي توان به عنوان مهم ترين اصولي بدانيم که منشعب از حقوق اساسي است . حقوق شهروندي در قانون اساسي از اصول زير استنباط مي شود:
الف ) کرامت و ارزش والاي انسان و آزادي توأم با مسئوليت او در برابر خدا در اصل ٢
ب ) آموزش رايگان براي همه و تسهيل آموزش عالي و تأمين آزادي هاي سياسي و اجتماعي و مشارکت عامه مردم در تبيين سرنوشت سياسي ،اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي در اصل ٣
ج ) وظيفه همگاني و مقابل مردمي و دولت در امر به معروف و نهي از منکر در اصل ٨ د) آزادي و استقلال به عنوان حق آحاد ملت و حراست از آن در اصل ٩ ه ) برابري حقوق زن و مرد در اصل ٢٠
پ ) حق استفاده از زبان هاي محلي و قومي در رسانه هاي گروهي در اصل ١٥ ح ) برخورداري از حقوق مساوي براي مردم و از هر قوم و قبيله اي در اصل ١٩ خ ) تکليف دولت به تأمين حقوق همه جانبه زنان در اصل ٢١
ذ) مصونيت حيثيت ، جان ، مال ، حقوق ، مسکن ، و شغل اشخاص از تعرض در اصل ٢٢ ز) ممنوعيت تفيتش عقايد در اصل ٢٣ ر) آزادي مطبوعات در اصل ٢٤
ژ) ممنوعيت بازرسي و تجسس مکاتبات و مکالمات در اصل ٢٥ س ) آزادي احزاب سياسي و صنفي و اقليت هاي ديني در اصل ٢٦
ش ) آزادي تشکيل اجتماعات و راه پيمايي ها در اصل ٢٧ ص ) آزادي شغل در اصل ٢٨ ض ) حق دادخواهي در اصل ٣٤
ط ) اصل قانوني بودن جرم ، مجازات در اصل ٣٦ ظ ) ممنوعيت هتک و حرمت در اصل ٣٩ ع ) حق تابعيت در اصل ٤١
غ )حق تأمين نيازهاي انساني اعم از بهداشت و مسکن و پوشاک و .... در اصل ٤٣ ق ) حق مالکيت در اصل ٤٦ ف ) مالکيت خصوصي در اصل ٤٧
ک) لزوم رد اموال ناشي از راه هاي نا مشروع به صاحبان حق در اصل ٤٩ گ ) حق حاکميت انسان بر سرنوشت اجتماعي خويش در اصل ٥٦
ل ) مراجعه به آراء عمومي در مسائل بسيار مهم اقتصادي، سياسي، اجتماعي، و فرهنگي در اصل ٥٩ م ) حفظ حقوق عمومي و گسترش اجراي عدالت در اصل ٦١ ن ) ممنوعيت بر قراري حکومت نظامي در اصل ٧٩
و) حق طرح شکايت از طرز کار قواي سه گانه توسط مردم در اصل ٩٠ ي) احياي حقوق عامه و گسترش عدل و آزادي مشروع در اصل ١٥٦ ت ) ضرورت مستند و مستدي بودن احکام دادگاهي در اصل ١٦٦ ث ) لزوم جبران خسارت توسط قاضي و دولت در اصل ١٧١ چ ) حق شکايت مردم از مأمورين و تصميمات دولتي در اصل ١٧٣ ذ) بازرسي دستگاه هاي اداري در اصل ١٧٤
پس از اصول قانون اساسي اينگونه برداشت مي شود که حقوق شهروندي يک جامعه شامل مسائلي از قبيل
١) حقوق حيات ، سلامت و کيفيت زندگي
٢) حقوق کرامت و برابري انساني
٣) حق آزادي و امنيت شغلي
٤) حق مشارکت در تعيين سرنوشت
٥) حق اداره شايسته و حسن تدبير
٦) حق آزادي انديشه و بيان
٧) حق دسترسي به اطلاعات
٨) حق حريم خصوصي
٩) حق ايجاد تشکل ،تجمع و راهپيمايي
١٠) حق تابعيت و اقامت و آزادي رفت و آمد
١١) حق تشکيل و برخورداري از خانواده
١٢) حق برخورداري از خودخواهي عادلانه
١٣) حق اقتصاد شفاف و رقابتي
١٤) حق مسکن ، مالکيت ، اشتغال
١٥) حق رفاه و تأمين اجتماعي
١٦) حق دسترسي و مشارکت فرهنگي
١٧) حق آموزش و پرورش
١٨) حق محيط زيست سالم و توسعه پايدار
١٩) حق صلح و امنييت در اقتدار ملي
٢٠) سازو کار و اجرا و نظارت بر حسن اجراي حقوق شهروندي اين موارد ميباشد
