بخشی از مقاله
چکیده
نگاه کلی به منشور حقوق شهروندی نشان میدهد که مهمترین واصلیترین گام برای توسعه یا پیشرفت جامعه و کشور در اقتصاد، سیاست، فرهنگ و روابط اجتماعی، منوط به تحقق یا رعایت این حقوق از جانب دولت و ملت است. اگر دولت را در رأس هرم مدیریت کلان کشور ببینیم، بدون آگاهی مردم و رعایت این حقوق در بدنه هرم اجتماعی و مدیریتی، امکان دستیابی به جامعه وکشوری پیشرفته و توسعهیافته، میسر نمیگردد. مجموعه این حقوق برآمده از باور ملی و فرهنگی آحاد مردم است. نوشته حاضر یک مقاله مروری است که به روش کتابخانه ای و نظری انجام گرفته است. هدف کلی این است که» ضرورت آموزش فرهنگ شهروندی، حقوق شهروندی« را در نظام آموزشی نمایان سازد.
مقدمه و بیان مساله:
امروزه نگاه کلی به منشور حقوق شهروندی نشان میدهد که مهمترین و اصلیترین گام برای توسعه یا پیشرفت جامعه و کشور در اقتصاد، سیاست، فرهنگ و روابط اجتماعی، منوط به تحقق یا رعایت این حقوق از جانب دولت و ملت است. اگر دولت را در رأس هرم مدیریت کلان کشور ببینیم، بدون آگاهی مردم و رعایت این حقوق در بدنه هرم اجتماعی و مدیریتی، امکان دستیابی به جامعه وکشوری پیشرفته و توسعهیافته، میسر نمیگردد. مجموعه این حقوق برآمده از باور ملی و فرهنگی آحاد مردم است.
آموزش حقوق شهروندی نیاز امروز در همه سطوح جامعه است. این آموزش، چنان فرهنگسازی میکند که رعایت قانون، اصلیترین وظیفه و مسئولیت همه میگردد. نظام آموزشی باید حسن تفاهم، گذشت و احترام به عقاید مخالف و دوستی بین تمام ملل و جمعیتهای نژادی یا مذهبی و همچنین توسعهی فعالیتهای ملل متحد را درراه حفظ صلح تسهیل نماید. لذا با توجه به متون ارزشمند اسلامی و جایگاه والایی که در آن برای انسان و ارزشهای انسانی دارد.
وقتی میخواهیم حقوق شهروندی را مطالعه کنیم در واقع از فرد، گروه، اجتماع، مسائل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و حقوقی و... در سطح محلی، منطقهای، ملی، فراملی بحث و گفتگو میکنیم. درواقع؛ حقوق شهروندی آمیختهای است از وظایف و مسئولیتهای شهروندان در قبال یکدیگر، شهر و دولت یا قوای حاکم و مملکت و همچنین حقوق و امتیازاتی که وظیفه تأمین آن حقوق بر عهده مدیران شهری، دولت یا بهطورکلی قوای حاکم است. به مجموعه این حقوق و مسئولیتها »حقوق شهروندی« اطلاق میشود. شهروندی اشاره به زندگی روزمره، فعالیتهای فردی و کسبوکار افراد اجتماع و همچنین فعالیتهای اجتماعی ایشان دارد و بهطورکلی مجموعهای از رفتار و اعمال افراد است - عابدینی و لطف االله پور،. - 1395
در کشور ژاپن آموزش انسانها، مهمترین مسئله است و کسانی که در نظام آموزشی کار میکنند افراد بسیار محترم و با پرستیژ اجتماعی والایی هستند همین آموزشدهندگان هستند که در واقع، توسعه و زمینههای آن را - از طریق تربیت شهروندانی آگاه و مسئول - فراهم میآورند و ارزشمندترین سرمایههای انسانهای با فرهنگ، آموزشدیده و با شخصیت آن جامعه - شهروندان مدنی - را فراهم میسازد. بنابراین آموزشوپرورش زمانی در رسیدن به اهداف و آرمانهایش موفق خواهد بود که بتواند شهروندانی آگاه، مسئول و خلاق بپروراند و این میسر نیست مگر از طریق آموزش بهینه شهروندی و نیز ارتقا فرهنگ شهروندی. - بهرامی، . - 1395 آموزش فرهنگ شهروندی و نحوه ایجاد انگیزش در میان افراد برای پذیرش نقش شهروند و توجه به منافع جمعی، وظیفهای حساس و دشوار برای رهبران و مدیران جامعه است. شهروندی در سطوح متنوعی عمل میکند.
یکی از چالشهای رو درروی معلمان و مربیان این است که دانش آموزان را متوجه این نکته سازند که شهروندی یا هویت ایرانی در تقابل با هویت محلی، منطقهای یا قومی آنها نیست، بلکه مکمل آن است. چالش آموزشی مدارس بدین ترتیب، تقویت و پرورش هویتهای چندگانه است - سعید ذکاتی، . - 24: 1391 اگرچه شهروندی تنها شامل حقوق نیست و با مجموعهای از تعهدات در قبال آن متوازن میشود اما این آگاهی از حقوق شهروندی است که شهروندان را نسبت به وظایف خودآگاه و متعهد میکند. بنابراین باید به آگاهی همه مردم: بهویژه نوجوانان و دانشآموزان بهعنوان قشر وسیعی از جمعیت از حقوق شهروندیشان توجه ویژهای مبذول داشت. دانشآموزان و نوجوانان بهعنوان قشر تحصیلکرده جامعه در ارتباط زیاد باشعور جمعی و آگاهی عمومی قرار دارند. پس آگاهی آنان از حقوقشان در درجه اول راهی برای عمل به وظایف و تعهدشان است - شیانی،. - 4:1388
اگر بخواهیم ابعاد شهروندی را بهصورت مدلی ترسیم کنیم، میتوانیم دو جنبه - بعد - کلی را برای آن برشماریم: شهروندی، از یک سو واجد ابعاد سیاسی و ساختاری است و از سوی دیگر، ابعادی عاطفی را در برمیگیرد که با فرهنگ و هویتهای فردی ارتباط دارند. در کمترین سطح آن، شهروندان باید نسبت به مسئولیتها، حقوق و هویتهای - چندگانه - متفاوت خودآگاهی و شناخت داشته باشند. کسب این شناخت، آشکارا مستلزم آموزش حقوق انسانی و فراهم شدن محیطی برای یادگیری است که در آن، مجال جستجو و تقویت احساسات و انتخابهای افراد فراهم باشد.
با این حال، این کمترین سهمی است که شهروندان از آن برخوردارند. مادامیکه ادغام واقعی در جامعه محقق نشود و حداقل درآمد، امنیت و مشارکت فعال شهروندان تأمین نگردد، اعضای جامعه نخواهند توانست حقوق خود را طلب کنند. نتیجه آموزشی این اصل چنین است که تحقق جنبههای ساختاری و سیاسی شهروندی، منوط به این است که عوامل اجتماعی کننده - رسانهها، مدارس - بهمثابه مدلهایی برای یک جامعه خوب عمل کنند. در سطح فرهنگی و فردی نیز، تقویت باید با تقویت شایستگیها و مهارتهای متفاوتی »هویتهای چندگانه« همچون سواد سیاسی، سواد رسانهای و داشتن مهارتهایی برای ایجاد تغییر، همراه و تکمیل شود - سعید ذکاتی، . - 25: 1391
تعاریف و مفاهیم حقوق شهروندی
مطالعه علمی شهروندی و فرهنگ آن از قرن 19 همگام با تفکرات جوامع مدنی و دولتهای ملی شکلگرفته است. امروزه این واژه منتخب معادل - - Citizen در زبان انگلیسی بیانشده؛ و در زبان فارسی پسوند »وند« در اصطلاح شهروند نوعی مالکیت را برای اهالی و ساکنان یک شهر بهعنوان صاحب و مالک آن، بیان میکند. در مطالعه فرهنگ شهروندی باید به مفاهیم کلیدی چون؛ مسئولیتپذیری شهری، قانونمند بودن شهروندان، هنجار پذیری از الگوهای شهرنشینی اشاره کرد، این مفاهیم در شکلگیری فرهنگ شهروندی نقش اساسی دارند.
