بخشی از مقاله
چکیده
مفهوم بازتاب مجموعه انتظارات در زمینه حقوق و مسئولیتها در یک اجتماع خاص است که اعضاء نسبت به یکدیگر، نهادها و جامعه دارند . از مهمترین ابزارهای تحقق شهروندی رسانهها هستند . در عصر حاضر و بر اثر نفوذ و گسترش وسایل ارتباط جمعی که پیام را با موضوعات متنوع، ساختارهای گوناگون و گستره جغرافیایی وسیع توزیع میکنند، نه تنها میتوانند با اجرای برنامههای متعدد نقش آگاهیدهی به افراد جامعه را داشته باشند، بلکه زمینه و بستر مناسب برای تحقق حقوق و مسئولیت های شهروندی را فراهم نمایند. در چند دهه اخیر حقوق شهروندی به یکی از پیچیده ترین مسائل سیاسی و اجتماعی تبدیل شده و توجه متفکران و سیاستمداران زیادی را به خود جلب کرده است.
جایگاه حقوق برای حل موفقیت آمیز مسائل مهم حکومتداری یعنی نیاز به توزیع عادلانه منابع و حفظ نظم بسیار حیاتی بوده و نقش مهمی را در حل برخوردهای اجتماعی ایفا کرده است. چراکه رعایت حقوق شهروندی منوط به شناسایی این حقوق در جامعه، چگونگی عمل به آنها و نحوه ضمانت اجرایی آن ها است که خود عاملی مهم در جهت رشد شخصیت فردی و اجتماعی به شمار می رود. در دنیایی که بی بدیل بودن نقش رسانه ها در آن مساله ای نیست که جای بحث داشته باشد می توان به شکلهای مختلف و از زوایای گوناگون به موضوع اهمیت رسانه ها به طورکلی و رسانه های خاص به طور ویژه پرداخت. ازطرفی شهرنشینی روبه تزاید که با خود حوزه هایی مثل فرهنگ شهرنشینی و اخلاق شهروندی و... را مطرح کرده است.
مقدمه
از مؤلفههای مهم اجتماعی، سیاسی و حقوقی دولت مدرن در جهان معاصر، جایگاه و امتیازات شهروندان است. به دنبال تحولات اجتماعی و انقلابهای سیاسی در دو قرن گذشته و فروپاشی بنیان حکومت های خودکامه و پیدایش مفاهیم جدید در ادبیات سیاسی و حقوقی، دوره جدیدی در تجربه تاریخی بشر رقم خورد. پیدایش مجالس قانونگذاری، تفکیک قوای حکومتی، تحدید قدرت سیاسی و ظهور قوانین اساسی به عنوان میثاقی عمومی میان حاکمیت سیاسی و شهروندان، افق نوینی را در تنظیم و شفافیت روابط متقابل دولت و شهروندان گشود و حقوق و امتیازات شهروندان در قوانین اساسی دولت های جدید جایگاهی ممتاز یافت.
درکشور ایران یک قرن پیش شاهد انقلاب مشروطه جهت تحدید قدرت سیاسی و احیای حقوق و آزادی های مشروع مدنی بود، اولین قانون اساسی مدون تنظیم و سپس در متمم آن ابواب بیشتری از جمله در حوزه حقوق و امتیازات شهروندی ملاحظه و تصویب شد - احمدی طباطبایی، . - 4 :1388 با وقوع انقلاب اسلامی ایران، دومین قانون اساسی مدون در سال 1358 به تصویب رسید. در قانون اساسی جدید به منظور نهادینه کردن حقوق و امتیازات ملت که شامل آحاد مردم ایران از اقوام و ادیان و مذاهب گوناگون بود، فصل جداگانه و مهمی در حوزه شهروندی در نظر گرفته شد.
شهروندی موقعیتی است که هم حق افراد را برای برخورداری از حقوق به رسمیت میشناسند، و هم مسئولیت جمعی شهروندان را که اداره باثبات امور بر آنها مبتنی است. بنابراین شهروندی به یک فرد حق مشارکت در قدرت سیاسی و برخورداری از حقوق مدنی و اجتماعی را میدهد. این مفهوم ترجمان حقوق و آزادیهای اساسی و عمومی جامعه بوده و اساسیترین نیازهای هر ملت را در بر میگیرد. در یک برداشت، شهروندی موقعیتی است که به موجب آن شهروند از حقوق مدنی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و جنسیتی برخوردار میشود.
شهروندان به موجب قانون دارای حقوق برابر و یکسان هستند و نظام سیاسی جامعه موظف به تثبیت و حمایت از این حقوق و تأمین برابر آن برای تمام شهروندان فارغ از تعلقات قومی، نژادی، فرهنگی، مذهبی، جنسیتی و اقتصادی آنان است - شیانی، . - 35 :1388 از سویی دیگر، امروزه با پدیدهای به نام جهانی شدن مواجه هستیم که به گفتهی رابرتسون "بر در هم فشرده شدن جهان و تراکم آگاهی نسبت به جهان دلالت دارد" - رابرتسون، . - 35 :1383 و به گفتهی واترز "فرایندی است که در آن قیدوبندهای جغرافیایی که بر روابط اجتماعی و فرهنگی سایه افکنده است، از بین میرود و مردم به طور فزایندهای از کاهش این قیدوبندها آگاه میشوند" - واترز، . - 12 :1379 این فرایندها در همه عرصه های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی و در همه یا اغلب کشورهای جهان با نسبت های مختلف در حال وقوع است.
برخی از این فرایندها عبارتند از جهانی یا جهان/ محلی شدن، عرفی شدن، رسانهای شدن، اطلاعاتی شدن، تجاری شدن، فرهنگی شدن، تکنولوژیک شدن، عامه پسند شدن، پست مدرن شدن. این فرایندها از نظر درونی به یکدیگر وابسته و همبسته هستند و محصول تحول کلیت فرهنگ معاصر میباشند. همچنین میتوان گفت کلیت تحول فرهنگ معاصر حاصل مجموعه فرایندهای مذکور است. از اینرو درک و شناخت هر یک از ابعاد جامعه و فرهنگ معاصر از جمله مقوله مهم "شهروندی" نمی تواند فارغ از شناخت فرایندهای مذکور باشد.
فرایندهای مذکور پیامدهای گستردهای برای انسان امروزی داشته و همچنان خواهد داشت. یکی از این پیامدها تحول و تکامل مفهوم شهروندی در ابعاد شهروندی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی است. با تحول و انتقال جامعه سنتی، صنعتی به جامعه دانش و اطلاعات محور، و با فرهنگی شدن جامعه، مفهوم شهروندی نیز فرهنگی می شود. با بسط و توسعه فرایندهای ارتباطی و جهانی شدن، چند فرهنگی شدن و شهری شدن، ضرورتا مفهوم جهانیتری از شهروندی و توسعه نهادهای مدنی و دموکراتیک لازم است.
با گسترش تکنولوژی های ارتباطی و اطلاعاتی و رسوخ آن ها در تمام ابعاد زندگی، سبب ایجاد تکثر فکری و آشنایی با مظاهر فرهنگ جهانی گردیده است. درمقابل، عناصر فرهنگ بومی و محلی با استفاده و بهره گیری از این تکنولوژی های مدرن موجب تقویت و معرفی عناصر فرهنگی خود به جهانیان گردیده اند. گسترش تکنولوژی های ارتباطی و اطلاعاتی یک ارتباط و وابستگی متقابل و قوی بین جهانی شدن و فرهنگ محلی را شکل داده که حاصل آن تعامل و کنش متقابل بر هم دیگر است. در این میان برخی از مظاهر فرهنگ بومی که دارای قابلیت و همگرایی با فرهنگ جهانی هستند علاوه بر اثر گذاری بر فرهنگ جهانی، موجب بقای خود را مهیا می سازند و زمینه تقویت حقوق شهروندی را در جامعه محلی فراهم می آورند.
