بخشی از مقاله
چکیده
مطابق آمارها، مشهد به عنوان دومین کلان شهر ایران محسوب میشود. مسائلی که گریبان گیر این شهر است جدا از مسائل شهرها جهان سوم و کلانشهرها ایران نیست. صاحبنظران در راستا حل مشکلات شهر حاکمیت شایسته را به عنوان حلال مشکلات در جوامع شهر پیشنهاد میکنند. در همین راستا کمیسیون مستقل حکمرانی خوب در سال ۴۰۰۲ ، اصول و شاخصها و استانداردها حکمرانی خوب را در سازمان ها دولتی و خدماتی، طی بیانیه ا منتشر کردند که پژوهشگران میتوانند جهت سنجش حکمرانی خوب در سازمانها از مؤلفه ها آن استفاده کنند. در این تحقیق این اصول با اقدامات انجام شده در شهردار مشهد در راستا دستیابی به حاکمیت مطلوب تطبیق داده شد . نتایج این تحقیق نشان میدهد که اقدامات صورت گرفته در ۳/۳۸ درصد موارد با اصول حکمرانی خوب - شفاف ساز ، پاسخگویی، اثربخشی نقشها و وظایف، نتیجه گرایی و ظرفیت ساز - تطبیق داشته و فقط اصل ارتقاﺀ ارزشها در این اقدامات دیده نمیشود.
١- مقدمه
مفهوم حکمرانی پیچیده و بحث برانگیز است. قبل از اینکه بتوان گفت حکمرانی خوب چیست، در ابتدا باید تعریف حکمرانی روشن شود. برنامه توسعه سازمان ملل تعریف زیر را برا حکمرانی ارائه داده است: حکمرانی به معنا اعمال قدرت سیاسی، اقتصاد و ادار در مدیریت امور کشور در تمام سطوح است. حکمرانی خوب محلی و یا تمرکز زدایی دموکراتیک آنچنان به طور گسترده مورد قبول واقع شده که سئول کردن از میزان اعتبار آن به امر خطرناکی تبدیل شده است.
با توجه به برنامه توسعه سازمان ملل متحد، کاهش فقر مستلزم رشد عادلانه است ، اما آن هم نیازمند آن است که مردم فقیر دارا قدرت سیاسی باشند qP - Obeng-Odoom, 2009: 1 - کشورها گوناگون تجربیات متفاوتی در راستا دستیابی به این مدل حاکمیتی شهر دارند. برزیل، کنیا، هند، کشورها مختلف اروپایی و ایالات متحده، گامها موثر در این زمینه برداشتهاند. به طور مثال در هند این مسأله به طور مؤکﹼد در قانون اساسی گنجانده شده است - Gangadhar, and Nimish, .2010:4 - در آلمان این مدل در مدیریت زمین شهر بسیار مؤثر واقع شده است - Magel , 2002: 19-26 - و در اندونز نیز با استفاده از این الگو نتایج خوبی در جهت تمرکز زدایی بدست آمده است . - Bali, 2002: 5 -
٢- بیان مسأله و ضرورت تحقیق
گزارش برنامه توسعه سازمان ملل متحد نشان میدهد که با وجود پیشرفت مهم در توسعه انسانی در دهه ها گذشته، فقر شدید همچنان ادامه دارد. تقریباﹰ ۳/۱ میلیارد نفر به آب سالم دسترسی ندارند. در کشورها در حال توسعه هنوز هم ۰۶ درصد زنان بی سواد تر از مردان هستند و ۳/۱ میلیارد نفر با درآمد کمتر از یک دلار در روز زندگی میکنند. این وضعیت به حد تأسف بار است که در "گزارش هزاره" سازمان ملل متحد، دبیر کل کوفی عنان اعلام کرد "فقر شدید توهین به ماهیت مشترک ما انسانهاست" - . - UNDP,2002: 4-5 فشار روندها مردمسالار و شهرنشینی، بسیار از کشورها در حال توسعه را مجبور به قبول حکومت محلی دموکراتیک کرده است.
از مجموع حدود ۰۰۲ کشور جهان، در حدود ۰۴۱ کشور انتخابات چند حزبی برگزار میکنند و در حدود ۱۸ کشور - ۹۲ کشور در جنوب صحرا آفریقا، ۳۲ کشور در اروپا، ۴۱ کشور در آمریکا لاتین، ۰۱کشور در آسیا و ۵ کشور از کشورها عربی - گام در راه ایجاد حکومتها محلی گذاشتهاند .qBObeng-Odoom, 2009: 2-3 - مطالعات توسعه و آمارها سازمانها جهانی بیانگر آن است که از مهمترین عوامل رشد و توسعه کشورها »حکمرانی خوب« است.
- جاسبی و نفر، ۸۸۳۱: ۷۸-۵۸ - . در حقیقت حکمرانی خوب شهر یکی از شیوه ها نوین مدیریت شهر محسوب میشود - شیعه، ۲۸۳۱: ۵۱ - . شهر مشهد با حدود ۱۴۸۲۴۵۲ نفر جمعیت در سال ۰۹۳۱ و حدود ۴۹۲ کیلومتر مربع مساحت در شمال شرقی ایران دومین کلان شهر ایران محسوب میشود. این شهر از اوایل قرن حاضر با سرعت رشد کرده است و جمعیت شهر از ۰۰۰۵۴ نفر در سال ۰۷۲۱ به حدود ۰۰۰۶۷۱ نفر در سال ۹۱۳۱ و به ۱۴۲ هزار نفر در سال ۵۳۳۱ افزایش یافته است - رمور ، ۷۸۳۱: ۹ - . بنابراین با توجه به اهمیت شهر مشهد هم در سطح ملی و هم در سطح منطقه ا و نیز توجه به اهمیت مقوله حاکمیت مطلوب و شایسته شهر ، این مقاله بر آن است که فعالیتها مجموعه شهردار مشهد را در راستا دستیابی به حاکمیت شایسته شهر به بحث گذاشته و با معیارها و شاخصها جهانی مقایسه کند.
٣- روش تحقیق
در مطالعها که اساس تحقیق حاضر را تشکیل میدهد در بخش مبانی نظر از پژوهش اسناد استفاده شده است. این روش در بخش بررسی اقدامات شهردار مشهد در راستا دستیابی به حکمرانی خوب نیز به کار رفته است. همچنین به منظور آشنایی با تجارب جهانی در زمینه موضوع تحقیق، از روش بررسی مقایسه ا متون و اسناد گوناگون استفاده شده است.
۴- پیشینه تحقیق
در سالها اخیر حکمرانی یا حاکمیت مطلوب و شایسته موضوع بسیار از همایشها و کنفرانسها و مقالات متعدد بوده است که در ادامه به آن پرداخته میشود. کمپین جهانی نظارت بر حاکمیت مطلوب شهر گزارشی را تحت عنوان » شاخصها برتر حاکمیت شهر ، گزارش بنیاد مفهومی و میدان آزمون « ۵۲ شاخص را برا اندازهگیر وضعیت حاکمیت شایسته شهر معرفی کرده است . - Global Campaign on Urban Governance Global Urban Observatory,2004 - فرانکلین اوبنگ در مقالها تحت عنوان »دگرگون ساز شهرها جهان سوم از طریق حکمرانی خوب شهر : گواه تازه« با این فرض که اعمال حاکمیت شایسته، شهروندان را قادر به انتخاب نامزدها اصلح میکند نتیجه گیر میکند که اعمال حاکمیت مطلوب لزوماﹰ چنین نتیجه ا را به دنبال نخواهد داشت زیرا رأ دهندگان دچار فقر سیاسی و بی سواداند . - Obeng, 2009 Franklin -
کدوگو و همکاران، نیز در مقاله ا بنام »حاکمیت مطلوب شهر ، روابط بازیگران و پرادایم ها: تجارب حاصل از نایروبی کنیا، و رسیف برزیل« شاخصها حکمرانی خوب را در این سه نمونه سنجیده و نتیجه گرفتهاند که روابط بازیگران عمده در حاکمیت شهر متأثر از منافع و روابط قدرت است - Kedogo And . Et.Al, 2010 - بانک جهانی در گزارشی با عنوان »حاکمیت مطلوب شهر از طریق ICT ، تجزیه و تحلیلها، راهبردها و مسائل« اظهار میکند حاکمیت محلی با توسعه اقتصاد ارتباط مستقیمی دارد و در نهایت توسعه ICT را راهبرد مناسبی برا دستیابی به حاکمیت مطلوب شهر معرفی میکند.
