بخشی از مقاله
چکیده
حکمرانی خوب مفهومی است که چند دهه اخیر به ادبیات حقوقی ، سیاسی ، اقتصادی و مدیریتی وارد شده است . در این مقاله ضمن بررسی مفهوم حکمرانی خوب و عناصر آن به این سوال پاسخ داده خواهد شد که چه ارتباطی بین مفهوم حکمرانی خوب و حقوق بشر وجود دارد و آیا حکمرانی خوب به حفظ و پیشبرد حقوق بشر کمک می کند ؟ برای پاسخ به سوالات فوق مفهوم حکمرانی خوب را مورد تحلیل قرار داده و با توجه به عناصر این مفهوم ، نحوه ارتباط حقوق بشر و حکمرانی مطلوب درچهار وجه نهادهای دموکراتیک ،
ارائه خدمات، مبارزه با فساد و حاکمیت قانون بررسی می شود .
کلید واژه :حکمرانی مطلوب ، شفافیت ، حاکمیت قانون ، حقوق بشر
مقدمه :
حکمرانی خوب مفهومی است که چند دهه اخیر به ادبیات حقوقی ، سیاسی ، اقتصادی و مدیریتی وارد شده است . در این مقاله ضمن بررسی مفهوم حکمرانی خوب و عناصر آن به این سوال پاسخ داده خواهد شد که چه ارتباطی بین مفهوم حکمرانی خوب و حقوق بشروجود دارد و آیا حکمرانی خوب به حفظ و پیشبرد حقوق بشر کمک می کند ؟ حکمرانی خوب چه نقشی در مبارزه با فساد اداریدارد برای پاسخ به سوالات فوق مفهوم حکمرانی خوب را مورد تحلیل قرار داده و با توجه به عناصر این مفهوم ، نحوه ارتباط حقوق بشر و حکمرانی مطلوب درچهار وجه نهادهای دموکراتیک ، ارائه خدمات، مبارزه با فساد و حاکمیت قانون بررسی می شود ، و به اثبات این نکته میپردازد که حکمرانی مطلوب با ایجاد نهادهای دموکراتیک و مردم سالاری ارائه خدمات به تمام شهروندان به صورت مساوی امکان پذیر می سازد و علاوه بر این از طریق حاکمیت قانون در تمام ابعاد و ساختار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی بهترین مکانیزم برای مبارزه با مفاسد اداری می باشد .
-1مفهوم حکمرانی خوب :
سازمان ملل متحد از سال 1995 رویکرد ارائه کمک های حق بنیانی - rights-based - را برای کشورهای در حال توسعه و در جهت تقویت نهادها و تاسیسات حکومتی کشورهای عضو شروع نمود واز آن تاریخ به بعد بر اجرای استانداردهای حقوق بشر در کشورهای عضو اصرار ورزیده است . در سال 1997 کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل مسئولیت هموار نمودن اجرای چنین رویکرد حقوق بشری را تحت برنامه توسعه سازمان ملل متحد بر عهده گرفت ، بر اساس چنین دیدگاهی ، رویکرد حقوق بشری به توسعه به معنای آمیختن و همبستگی هنجار ها ، استانداردها ، ضوابط و اصول حقوق بشر بین المللی با طرح ها ، برنامه ها ، سیاست ها و فرآیندهای توسعه در کشورهای عضو می باشد.
چنین هنجارها ، ضوابط و استاندارهایی در کنوانسیون ها و اعلامیه های بین المللی به خوبی بازتاب داشته است ، مانند مشارکت ، پاسخگویی ، عدم تبعیض ، توجه به آسیب پذیری مردم ، توانمند سازی نهادها و شهروندان و رعایت معیارها واسناد حقوق بشر ، هر یک از ضوابط فوق نقش اساسی در حکمرانی حق بنیاد و موثری بر توسعه ایفا می نماید .در این راستا کمیسیون حقوق بشر سعی وافری مبذول داشته تا کشورهای داوطلب بتوانند در جهت حمایت و تضمین حقوق بشر ، سازمانهای ملی مستقل حقوق بشری به وجود آورند و یا آنها را تقویت کنند .1 برای اولین بار بانک جهانی در سال 1989 در گزارش خود مفهوم حکمرانی مطلوب را ارائه کرد و به این نحو توصیف کرد ، حکمرانی مطلوب از رهگذر سیاستگذاری » قابل پیش بینی "« آشکار"، و " روشنگرانه " و از طریق " فرایندی شفاف " ، " دیوان سالاری مبتنی بر اصول حرفه ای " نیروی اجرای حکومتی که در قبال اقدامات وفعالیت های خود مسئول است "و یک جامعه مدنی قوی که در امور عمومی مشارکت دارد « به منصه ظهور می رسد و البته همه این رفتارها تحت " حکومت قانون"صورت خواهد پذیرفت - تاموشات 1386 ص - 148
اگرچه تعریف واحد و جامعی از حکمرانی خوب دردست نیست اما بنا به چهارچوب و هدفی که حکمرانی خوب به دنبال آن است می توان گفت حکمرانی خوب در زمان های مختلف این موارد را در بر می گیرد ، احترام کامل به حقوق بشر ، حاکمیت قانون ،مشارکت موثر ، مشارکت چند بازیگر ، کثرت گرایی سیاسی ، شفافیت ، نهاد ها و فرآیندهای پاسخگو ، بخش عمومی کارآمد و موثر ، مشروعیت ، دسترسی به دانش ، اطلاعات و آموزش ، توانمندسازی سیاسی مردم ، عدالت و نگرش و ارزش هایی که موجب پروش مسئولیت ، همبستگی و تحمل می گردد . با این حال حکمرانی خوب را می توان به فرآیندهایی که سازمان ها و نهادهای عمومی و حکومتی ، امور عمومی را به انجام می رسانند ، منابع عمومی را اداره میکنند و تحقق حقوق بشر را تضمین می کنند ، اطلاق کرد .
1 در این تعریف فرآیندهای ساختاری و سیاسی و همچنین نتایجی که برای رسیدن به اهداف توسعه ضروری است مطمع نظر می باشد . وصف " خوب" در اصطلاح حکمرانی خوب طبعا عاری از ارزش ها و انگاره های بایدی و اخلاقی نمی تواند باشد و لذا ارزش حقوق بشر و وفاداری به آن جایگاه مهمی در تبیین آن داشته است و میزان شایستگی حکمرانی در نظام سیاسی را رقم می زند ، سوال اساسی حکمرانی خوب این است که آیا سازمانهای حکومت به طور موثر ، حق آزادی بیان ،حق تشکیل اجتماعات و احراب سیاسی ، حق بهداشت ، حق مسکن ، حق تغذیه ، آموزش ، عدالت قضایی و امنیت فردی را تضمین مینمایند ؟بعبارتی می توان حکمرانی خوب را یک مفهوم " فرا مفهومی " - meta concept - توصیف کرد که خود از مفاهیم دیگری تشکیل شده و آنها را تکمیل می کند.e این مفاهیم همان اصول ویِژه حکمرانی خوب است که در ذیل بیان می شود :
کمیسیون پیشین حقوق بشر در قطعنامه 64/2000 ویژگیهای کلیدی حکمرانی خوب را چنین بیان میکند :
شفافیت - transparency -
مسئولیت - responsibility -
پاسخگویی - - account tability
مشارکت - - participation
برآورده کردن و پاسخ به نیازهای مردم - responsive ness to the needs of people -
حاکمیت قانون - the rule of law -
