بخشی از مقاله
چکیده
الگوی حکمرانی خوب مبحث جدیدی است که در حوزه مدیریت شهری وارد شده است. طبق الگوی فوق، تصمیم-گیریهای مربوط به امور شهری با همکاری و همیاری حکومت، بخش خصوصی و جامعه مدنی اتخاذ میشود و سیاستگذاریها و تصمیمگیریهای آمرانه و صدر و ذیلی مورد چالش قرار میگیرد. سوال اصلی مقاله این است کهشاخصهای حکمرانی خوب در سیاستگذاری شهری و ابزارهای موردنیاز تحقق این شاخصها چیست؟ فرض مقالهاین است که برای هموارسازی بستر تحقق گذار از حکومت گرایی به حکمرانی خوب در حوزه شهری، نیازمند توجه به سازوکارها و شاخصهای جدید نظیر؛ پایداری در توسعه شهری، حق تصمیمگیری شهروندان، عدالت، کارآمدی و اثربخشی، شفافیت و پاسخگویی، شهروندی و التزام مدنی، و امنیت محیط زندگی شهروندان هستیم که ضرورت اخذ آن و بستر سازی ابزارهای تحقق آنها برای شهروندان و سیاستگذاران شهری واضح است. اطلاعات مقاله به شیوه توصیفی- تحلیلی و به روش اسنادی گردآوری شده است.
کلیدواژهها: حکومت، حکمرانی خوب، سیاستگذاری شهری، مدیریت شهری.
مقدمه
شهرها از مکان هایی کوچک و کم تعداد در گذشته، به زیستگاه هایی بزرگ و سپس کلان شهرها و شهرهای غول آسا تبدیل شده اند.به همین سبب اداره شهرها از ابتدا به عنوان مساله ای اساسی تلقی می گردید - ملک محمدی،:1389. - 290 از این روی مدیریت شهری مبحثی است که با ظهور شهرهای نوین و افزایش پیچیدگی های زندگی شهری شکلجدیدی به خود گرفته است. یکی از مباحث مهم و در عین حال جدید که از دهه 1980 به بعد در ادبیات توسعه مطرح شده، موضوع حکمرانی خوب است. این موضوع به خصوص در کشورهای در حال توسعه و در راستای استقرار ونهادینه سازی جامعه مدنی از جایگاه ویژه ای برخوردار شده است. طرح چنین موضوعی بر اساس ذهن انتزاعی متفکران و اندیشه ورزان نبوده، بلکه روند تاریخی مدیریت دموکراتیک شهری در نظام های سیاسی دموکراتیک، موجب طرح حکمرانی خوب شده است.
اکنون حکمرانی خوب ایده جدیدی است که جایگزین مفهوم حکومت شهری شده است.طبق مفهوم فوق، تصمیم گیری های مربوط به شهر و کلان شهرها با اجماع کل صاحبان منافع دخیل در شهر صورت می گیرد.با توجه به مدل حکمرانی خوب، ساکنان مناطق مختلف شهری، از شهروند انفعالی به شهروند فعال و مسئولیت پذیرتبدیل می شوند. شهروندان دیگر شیئی بی جان محسوب نمی شوند بلکه عملگرهایی فعال اند. حکومت نه تنها باید به شهروندان خود گوش فرا دهد بلکه باید آنها را به طور فعال در تمام مراحل سیاستگذاری دخالت دهد. با شکل گیری چنین فضایی، از شهروندان انتظار می رود که در مدیریت زندگی شان مسئولیت پذیر باشند و اقدامات لازم را برایبهبود اوضاع انجام دهند. حکمرانی خوب با ابتکار عمل سیاست از پایین به بالا و شبکه های خودسازمانی، رویکردهایقدیمی سلسله مراتبی، از بالا به پایین و بوروکراسی را کمرنگ و ناکارآمد کرده است و مرزهای بین سازمانی موجود در ساختار دولتی همگی نفوذپذیر شده اند.
محیط شهری پیچیده، پویا و متنوع مستلزم ظرفیت بالای مدیریت است که بهنظر می رسد حکمرانی خوب، قابلیت فراهم کردن آن را دارد؛ به این ترتیب که در قالب مدیریت دولتی نوین، به نقش مشترک و تعریف شده سه بخش دولتی، خصوصی و جامعه مدنی می پردازد. یعنی تغییر از دولتی بوروکرات و غیرکارآمد به دولتی کارآفرین، کارساز و مشارکت جو.حکمرانی خوب دارای ویژگی هایی نظیر پایداری، حق تصمیم گیری، عدالت، کارآمدی و اثربخشی ، شفافیت و پاسخگویی، شهروندی و التزام مدنی و امنیت می باشد که این ویژگی ها دارای وابستگی متقابل اند و همدیگر را تقویت می کنند.هدف مقاله حاضر، تلاش برای درک دقیق تر و مناسب تر الگوی حکمرانی خوب، شرح ابعاد و وجوه متفاوت موضوع،بیان دیدگاه ها و ایدئولوژی های مربوط به موضوع، و طرح شاخص های حکمرانی خوب و ابزارهای موردنیاز هر یک از این شاخص ها می باشد که می تواند مورد ملاحظه سیاستگذاران حوزه شهری برای بهبود روند مدیریت شهری قرار گیرد.
پیشینه پژوهش
مقاله» مقدمه ای بر شناخت مثلث بهینه گی در سیاستگذاری جدید شهری « نویسنده در این مقاله معتقد است امروزه حضور روش های مابعد شهری در اداره شهرهای بزرگ و غول آسا مراکز دین،دولت، تجارت و فرهنگ، ابعادی جدیدرا در سیاستگذاری های شهری از نگاه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بوجود آورده است. نویسنده در پی شناسایی مولفههای بهینگی سیاستگذاری شهری بویژه در شهرهایی بزرگ که می تواند در اداره و توسعه آن ها نقشی موثر ایفا نماید.مقاله دیگر» تهران در آیینه سیاستگذاری شهری « می باشد. در این مقاله نویسنده تلاش می کند قابلیت های سیاستگذاریعمومی را در ارائه راه حل برای مسایل و مشکلات کلی و بخشی شهر تهران مورد توجه قرار دهد.
در عرصه کلیمسایل توسعه پایدار، حکمرانی، تصویر شهری و بودجه مورد بررسی واقع شده اند. و در عرصه بخشی به مقوله هایمحیط زیست، حمل و نقل شهری و ایمنی در مقابل زلزله پرداخته شده است.درمقاله » طراحی شاخص های حاکمیت شهری خوب: اهمیت مشارکت شهروندان و ارزیابی آن در ونکوور بزرگ .«نویسنده در این مقاله معتقد است شاخص های مدیریت شهری حاکم بر شهری حداقل چهار چالش عمده را ایجاد میکنند. تعریف مفهوم، انتخاب اندازه گیری، انتخاب نمونه و ارزیابی شاخص.با توجه به ادبیات تحقیق موجود در مقاله حاضر نویسندگان درصدد ارائه شاخص های حکمرانی شهری و شاخص های تحقق آن می باشند.
روش شناسی
روش عبارت است از ابزار کسب دانش در معنای وسیعش. روش از لغت»متد« است که از واژه یونانی»متا« به معنای»درطول« و »اودوس« یعنی»راه«،گرفته شده، و مفهوم آن در »پیش گرفتن راهی« برای رسیدن به هدف و مقصودی با نظم و توالی خاص است. اصطلاح روش، هم به خود»راه« اشاره دارد و هم به قواعد و ابزارهای رسیدن به آن. به عبارت دیگر، روش هرگونه ابزار مناسب برای رسیدن به مقصود است - حقبقت، - 43-42 :1391روش جمع آوری منابع با رجوع به منابع کتابخانه ای شامل کتب،مقالات، سایت های تخصصی مرتبط با موضوع میباشد.
حکمرانی خوب - در حوزه شهری - و حکومت شهری
ریشه یابی واژه حکمرانی1 ما را به فعل یونانی kubernan - راهبری یا هدایت کردن - می رساند، واژه ای که افلاطون آنرا برای چگونگی طراحی یک نظام حکومتی به کار برده است. این واژه یونانی در قرون وسطی به واژه Gubernare تبدیل شده است که بر راندن، حکمروایی کردن یا راهبری دلالت دارد. در اینجا حکمرانی »عمل یا شیوه حکومت کردن یا کارکرد حکومت« است - کایر، . - 3 :1386در فرهنگ لغت انگلیسی آکسفورد، حکمرانی »فعالیت یا روش حکم راندن؛ اعمال کنترل یا قدرت بر فعالیت های زیردستان؛ نظامی از قوانین و مقررات« تعریف شده است - میدری و خیرخواهان،. - 193-194: 1383 بانک جهانی با تعریف واحدی از حکمرانی کار نمی کند بلکه بر حسب گزارش در دست اجرا، ازتعریف های مختلفی استفاده می کند.
به این ترتیب در گزارش سال 1989، حکمرانی»با شیوه ای که با آن قدرت در مدیریت منابع اقتصادی و اجتماعی کشور برای توسعه اعمال می شود« تعریف شده است - بانک جهانی،. - 60 :1989 در گزارش بعدی آمده است که حکمرانی یعنی "ظرفیت نهادی سازمانهای دولتی برای ارائه کالاهای عمومی و سایرکالاهایی که شهروندان یک کشور یا نمایندگانشان تقاضا می کنند به شیوه ای اثربخش، شفاف، بی طرفانه و پاسخگو باتوجه به محدودیت منابع" - بانک جهانی،. - 48 :2000 به رغم تعاریف متعدد، ویژگی اصلی عملیاتی مورد نظر بانکجهانی از حکمرانی، بر کاهش فساد و تقویت رفتار محدود به قواعد دولت دلالت دارد.مرکز سکونتگاه های انسانی - هابیتات - سازمان ملل متحد2 حکمرانی را بدین صورت تعریف می کند:
