بخشی از مقاله
چکیده:
عملکرد خانواده در چگونگی ارتباط بین اعضای آن، تعامل و حفظ روابط، نحوهی تصمیمگیریها و حل مشکلات اعضای خانواده و به طور کلی مهارتهای زندگی مرتبط است. جامعهی سالم در گرو تحقق خانوادهی سالم است. بخصوص خانوادهای ، که رفتار و کردار و گفتار آن برگرفته از تعالیم الهی و به ویژه دین مبارک اسلام باشد. بنابراین عملکرد مناسب خانواده برای سلامتی فرد، اعضای خانواده و جامعه ضروری است. این مقاله به کارایی نقش خانواده در پیشبرد جامعهی معنوی و همچنین ارزشهایی، که روابط بین اعضای خانواده را مستحکم میسازد. و عواملی، که دفروپاشی بنیان خانواده مؤثّر هستند، و همچنین برنامههای جلوگیری و پیشگیری از به انحراف کشیده شدن جامعه را بازگو میکند. وظایف والدین درقبال تربیت فرزندان و عمده وظایف دولت در آموزش و پرورش شهروندان، از جمله فراهم آوردن شرایط مناسب، برای نسل نوجوان و جوان جامعه، که باعث تقویت ایمان و رشد فکری آنان و در نتیجه داشتن جامعهای سالم و سرشار از معنویت میگردد.
کلید واژهها: خانواده، عوامل فروپاشی، جامعه معنوی، سلامت خانواده، علوم تربیتی.
-1 مقدّمه
یکی از ویژگیهایی، که انسان را از دیگر آفریدهها متمایز میسازد. این است، که انسان به دلیل برخورداری از عقل و شعور و قدرت تصمیمگیری ، توانایی برقراری ارتباط با دیگران را دارد. و برای این که بتواند نیازهای خود را بر طرف نماید قادر به برقراری ارتباط با دیگران در خصوص بهرهگیری و رفع نیازهای روحی و جسمی می باشد. از آغاز زندگی، بشر همواره نیازمند همزیستی با همنوع بوده است، که باعث ایجاد خانوادهای شده، که دارای اعضایی است، که در همه حال نیازمند تعلیم و مشورت با یکدیگر هستند. برای زندگی بهتر باید بیاموزند و درزندگی مشترک به کار بگیرند. خانواده دچار مشکلات و مصیبتهایی، به دلایل مختلف میشود، که باید با اعتماد به هم راه نجات از شرایط موجود را پیدا کنند و در همه حال مراقب همدیگر باشند. هر جامعهای ارزشهای خاص خود را با توجه به فرهنگ موجود در آن را در زندگی پیاده می کند.
تمام جوامعی، که اندیشهی پاک انسانی را برگرفته از تعالیم الهی میدانند و برای رسیدن به موقعیتهای بهتر و متعالی به دنبال شرایط بهتر در زندگی هستند. به اوامر خداوند، که توسط انبیا به مردم ابلاغ شده ایمان آورده و در زندگی خویش به کار می گیرد. انسانها برای رهایی از سیاهچال بدبختی و گمراهی، دستورات خداوند را در زندگی خود پیاده میکنند. به طور کلی انسان همواره به دنبال کمال و سعادت پیش میرفته و راههای شناخت به سوی نیک بختی و سعادت را میآموخته است. در این مقاله سعی شده است. با استناد به آیات و روایات و نمونهای از سخنان ادیبان و بزرگان علم و دانش، خانودهی سالم و معنوی را به خوانندگان معرفی کرده و راههای چگونگی رسیدن به چنین جامعهای را معرفی نماید .
مواردی، که باعث اختلال و انحطاط در خانواده و جامعه می شود و راههای پیشگیری از فروپاشی خانواده را مورد بررسی قرار داده و در مقابل راههای شناخت ارزشها و رسیدن به آن را مورد بحث قرار می‌دهد. ارزشها و باورهایی، که نقش پُر رنگی در شیوهی زندگی انسان دارند. بخصوص ارزشها و اعتقادات دینی، که شاخصهی اصلی تشکیل و رشد شخصیت افراد در تمام مراحل زندگی میباشند. بدین سبب، دین یکی از مهمترین عوامل برای سلامتی جسم و روح و مصون نگهداشتن روح و روان از اتفاقات ناگوار و مشکلات در زندگی جامعهی انسانی است. برای نمونه شواهدی را در اثبات هر موضوعی بیان کرده است. امید است، که موجب رضایت خاطر خوانندگان محترم، قرار گیرد. » و من االله التوفیق العزیز«
-1مبانی نظری و پیشینه پژوهش
هر چند تحقیقات گستردهای دربارهی مشکلات خانوادگی و راههای فایق آمدن بر آنها بارها از دیدگاه صاحب نظران مطرح شده است، و دلایل اصلی، که جوامع اسلامی هنوز به شکل فراگیر به سوی تباهی قدم نگذاشتهاند و به چهار چوب خانواده و حفظ احترام متقابل پایبند هستند، به طور یقین بخشی مربوط به پژوهشهای گستردهی صاحبان خرد و دلسوزان حوزهی تحقیق - به طور ویژه متون اسلامی - میباشد. به نظر اینجانب برای رساندن جامعه به سوی کمال حقیقی، و آشنا کردن خانوادهها با چگونگی رفع موانع در محیط خانواده و اجتماع، اگر به طور روزانه به این گونه مطالب پرداخته شود، شاید به جرئت بتوان گفت، که حق مطلب ادا نگردیده است. لازمهی پژوهش در این مورد آشنایی خوانندگان برای رسیدن به خانوادهای سالم و جامعهی معنوی است.
-2 روش شناسی تحقیق
-1 بررسی برخی آیات و روایاتی، که دربارهی تحکیم خانواده و سلامت معنوی جامعه نگاشته شده است .
-2 بررسی برخی از آثار ادیبان بزرگ و شاعران آسمانی و ملکوتی.
-3انطباق برخی آثار صاحب نظران با یکدیگر.
-4 بررسی دقیق کلید واژهها در برخی آثار مورد کنکاش.
-3عواملی که باعث انحطاط و فروپاشی معنوی جوامع می شود
4-1دوستان نادان و همنشینان گمراه کننده
از جمله عواملی، که به آسانی در دسترس میباشد و باعث انحراف فرزندان میگردد، افراد بد و همراهان فاسد و فاسق است. به ویژه هنگامی،که فرد از لحاظ فکری و ذهنی رشد مناسبی ندارد و فضای اقامت وی از نظر عقیدتی ضعیف باشد و نااستواری اخلاق در آن نمایان باشد. شخص به سرعت تحت تأثیر همراه و همنشین، قرار میگیرد و همین همراهی سبب کسب اخلاق رذیله و صفات ناپسند و عادات زشت میشود. و خیلی زود به راه شقاوت و بدبختی گام میگذارد تا بهحدّی، که صفات بد،جزئی از هویّت وی میگردد و تبهکاری و سیهرفتاری برای او به نوعی عادت تبدیل میشود و عبور از این گذرگاه پستیها و کجرویها برای او بسیار دشوار میشود.
چنانچه گفتهاند: » بترسید از زمانی که گناه ، عادت شود.« در این برهه از زمان والدین و اولیا نسبت به نوع رفتار فرزندان توجه خاصی داشته باشند و از همان آغاز نوجوانی، رفتار و کردار آنهارا زیر نظر بگیرند. به گونهای، که فرزندشان احساس زندان یا حقارت پیدا نکند، تا بتوان او را مورد آزمایش قرار داد، و نکتههای اصلاحی در قبال رفتار ناشایست به وی گوشزد گردد، این حالت زمانی ارزشمند است، که فرزندمان در رفتار خود تغییر اصلاحی داشته باشد و به سوی مدینهی فاضله، که بهترین آرمان و جایگاه هر آرمانخواه و آزادیخواهی است، برسد.حضرت سعدی - ره - در کتاب گلستان در باب "آداب صحبت" چنین میفرماید: » هرکه با بدان نشیند اگر نیز طبیعت ایشان در او راث نکند به فعل ایشان متّهم گردد تا اگر به خراباتی رود به نماز کردن، منسوب شود به خمر خوردن.«
» رقم بر خود به نادانی کشیدی که نادان را به صحبت برگزیدی
طلب کردم زدانایان یکی پند مرا گفتند: با نادان مپیوند« - سعدی،1377، ص. - 185
نتیجه این که برای شکوفایی درختی پربار و تنومند، باید بذر نیکو کاشت و نهال را به خوبی پرورش داد. زیرا نهال را به هر شکلی که بخواهید میتوان تغییر حالت داد، اما اگر به درختی بزرگ تبدیل شودبرای. تغییر حالت آن، جز بُرش و سوزاندن قسمتی از آن و ناقص کردن آن راه دیگری برای اصلاح وجود ندارد.در اینجا لازم است مختصری دربارهی زندگی مشترکی، که بین زن و مرد ایجاد میشود صحبت کرد. جامعهای، که در آن چهارچوب تشکیل یک خانواده، زن و مرد باشد، اگر دارای اعتقاد راستین و باورهای قوی باشند، و پایبند به اصول یک زندگی مشترک، رسیدن به خانوادهی معنوی دور از دسترس نیست و به دنبال آن رستگاری جامعه را در بر خواهد داشت. به قول قرآن کریم، که نوع ارتباط اجتماعیوَمِنْدرخانوادآیاتِهِرا أَنْچین خَلَقَبیانمیداردلَکُمْ:» مِنْ أَنْفُسلِتَسکُمْکُنُواأَزْاجاًإِلَیْها وَ جَعَلََکُمْ مَوَدﱠهً وَذلِکَرَحْمَهًلَآیاتٍإِنﱠلِقَوْمٍفی یَتَفَکﱠرُونَ.« - روم - 21/ تفسیر این آیه بدین شرح است:» و یکی از نشانههای - دالّ بر قدرت و عظمت - خدا این است که از جنس خودتان همسرانی را برای
شما آفرید تا در کنار آنان - در پرتو جاذبه و کشش قلبی و عشق - بیارامید،و در میان شما و ایشان مهر و محبّت انداخت - و هر یک
