بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این تحقیق، عواملی که باعث بروز خلاقیت1 درکلاس درس می شود؛ و موجبات رشد و شکوفایی استعدادهای بالقوه دانش آموزان که منجربه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مقطع ابتدایی می گردد، رافراهم آورده وباعث میشود که تاثیرات آن برتوسعه ی حرفه ای معلمین نیز آشکار شود. روش جمع آوری اطلاعات ازطریق تحقیقات کتابخانه ای وبه صورت توصیفی وتحلیلی استفاده شده است. نکات لازم وضروی که معلمین وخانواده جهت ارتقاء این موضوع باید بدانند و بکار ببرند مطرح گردیده و همچنین میزان تاثیرعوامل محیطی، عوامل وراثت بر رشد خلاقیت بیان گردیده است. نظریه ها ودیدگاه های روان شناسی ومکاتب مختلف درباره موضوع تحقیق گردآوری شده است.
مقدمه
خلاقیت 2یکی ازمهمترین، فراگیرترین وعالی ترین جلوه های تفکرانسان است که ازطرف خداونددروجوداوبه ودیعه گذاشته شده است که جلوه های آن رامی توان در تمام ابعادزندگی بشری مشاهده کرد.باتوجه به پیچیدگی وشتابی که درزندگی کنونی وجوددارد.نقش خلاقیت پررنگ تروضروری به نظر می رسد و تمام موفقیت، پیشرفت، ابداع واکتشاف مدیون همین اندیشه بارور، پویا، موثروخلاق است.به همین دلیلاست که قرن بیست ویکم راقرن خلاقیت نامیده اند. - قدمی، خسروجردی، - 1394
تردیدی نیست که مهم ترین نقشی که معلمان می توانند در تربیت دانش آموزان خود ایفا کنند، پرورش توانائی خلاقیت آنهاست، زیراخلاقیت به نحوی بلامنازع عامل کلیه پیشرفت های بشتری است و امکان بروزخلاقیت افراد وقتی مهارت ها و انگیزه خلاقیت درکودکی 1اولین بارواژه »خلاقیت « درایران رابه کاربرد. »خلاقیت « واژه ای است که برای نامیدن رشته علمی تخصصی میان رشته ای وچند رشته ای مطالعه فرایندها و پدیده های خلاقیت و نوآوری، توسط پژوهشگر ایرانی دکتر سیدمهدی گلستان هاشمی واژه گزینی شده است، که برابر انگلیسی آن Creatology می باشد.
پرورش یابد بسیار بیشتر است. بدین ترتیب شایدبه جرات بتوان گفت خلاقیت کلیدطلایی خوشبختی است. لیکن مهمترین عامل درخلاقیت، انگیزه برای انجام کارهای خلاق است. زیبایی پیرامون ما را احاطه کرده است اما تعداد بسیاری آن رانمی بینند! آنها به شگفتی های این جهان می نگرند-و به نظر می رسدکه چیزی نمی بینند. هر ثانیه ای که ما در آن زندگی می کنیم یک لحظه تازه وبی مانندازدنیاولحظه ای است که پیش ازاین نبوده وبعدازاین هم نخواهدبود.
اما کودکان مادرمدرسه چه می آموزند؟مابه آنهایادمیدهیم که دوبعلاوه دومی شودچهارواینکه زاهدان مرکز استان سیستان وبلوچستان است.پس چه وقت به انهایادخواهیم دادکه چه هستند؟ ما باید به یکایک آنها بگوییم :آیا می دانی توچه هستی؟ تو یک نمونه خارق العاده هستی. تو بی مانندهستی. درسراسر جهان هیچ کودک دیگری دقیقا" مانند تو وجود ندارد. طی میلیون ها سال پیش هرگز کودکی مانند تو وجود نداشته است.
به بدنت نگاه کن – چقدر شگفت آور است. پاهایت، بازوانت، چهره زیرک تو و طرز حرکات تو! تو ممکن است یک دانشمند، پروفسور، فیلسوف و.....شوی. تو استعداد هر چیز ر اداری. بله تو یک نمونه خارق العاده هستی. رشدکردن به نحوی خلاق آسان نیست.تمام کودکان می توانندخلاق بوده و در بزرگی نیز خلاق باقی بمانند. بروز خلاقیت نیازبه یک جرقه دارد که مابه عنوان دست اندرکاران تعلیم وتربیت نسبت به این امرمسولیم.
خلاقیت تنهامختص افراد - - استثنائی - - و - - بااستعداد - - نیست هرچندممکن است این افراددارای نیروی بالقوه بیشتربرای استفاده درراه های خلاق باشند.خلاقیت می تواند و باید جزئی از زندگی روزمره تمام کودکان وبزرگسالان باشد - ترزاآمابلی، - 1983 نوشته ها وتحقیقات درموردخلاقیت کودکان معمولا"برروی استعداد، شخصیت وپرورش مهارت های خلاقیت خاص تاکیددارد. درحالی که چنین تاکیدی اشتباه به نظرمی رسد.
محیط اجتماعی کودکان - درمنزل ومدرسه - تاثیرقابل ملاحظه ای درانگیزه آنهادارد. از نظرعلمی تاکید بر روی انگیزه خلاق بودن مفیدتر از تاکید بر روی استعدادمی باشد. - ترزاآمابلی-شکوفایی خلاقیت کودکان - . درمحیطی که اجازه اظهار وجودبه کودک داده نمی شودوحتی درمسایل شخصی کودک ازاونظرخواهی به عمل نمی آیدوهمیشه دستورات ازطرف والدین یا اولیا مدرسه صادرمی شود و فرصت فکر کردن به کودک داده نمی شود، درچنین محیطی چگونه می توان انتظار داشت که کودک خلاق بار بیاید. پس خلاقیت نیز همانند سایر استعدادها جهت رشد نیاز به محیط مناسب وآموزش وتمرین دارد - دادسون، کلودیا - .
آیا ما معلمان ودست اندرکاران تعلیم وتربیت توانسته ایم امکانات مطلوب یادگیری وزمینه های شکوفایی استعداددانش آموزان رافراهم کنیم؟آیا تجارب حاصل از مدرسه باتجارب واقعی زندگی دانش آموزان متناسب است؟ آیا نحوه ارایه ی مطالب، براساس علاقه و انگیزه دانش آموزان صورت می گیرد؟ اگر پاسخ به سوالات مذکور منفی است، آیا نباید در عملکرد خود تجدیدنظر کنیم؟ براساس تحقیقاتی که درزمینه آموزش ریاضی به عمل آمده است هرانسان با بهره هوشی متوسط توانایی یادگیری مفاهیم ریاضی را دارد و به طورذاتی به ریاضیات علاقمند است و از یادگیری لذت می برد در حالی که اگر یک نظرخواهی از تعدادی افراد به طور تصادفی به عمل آید اکثر افراد نسبت به ریاضی اظهاربی علاقگی نموده، آن رادرسی خشک، غیرقابل انعطاف وجلسات آموزشی آن راخسته کننده می دانند ودرک مفاهیم ریاضی را خارج ازتوان خوداعلام می کنند - رشدمدیریت مدرسه، 1387، ش:. - 52
باتوجه به حساسیت موضوع واین که بحث خلاقیت هم اکنون به عنوان یک طرح درسطح مدارس ابتدایی دوره دوم آموزش وپرورش ناحیه یک زاهدان اجرامی گردد بر آن شدم تحقیقی دراین زمینه انجام دهم. بدون شک انسان امروزازنتایج تلاش وکنجکاوی انسان دیروز تغذیه می کندوانسان فردابه مطالعه وتجربه انسان امروز نیاز خواهد داشت. باید توجه داشت زمانی راکه برای برنامه ریزی رسیدن به اهداف صرف می کنیم، ازدست نمی دهیم بلکه سرمایه گذاری می کنیم.
پیشینه تحقیق
مطالعه علمی ونظام دارخلاقیت ونوآوری که تقریبا" ازحدودپنج دهه پیش آغاز گردیده است روزبه روز باسرعت بیشتروگستره وسیع ترپیش رفته است ودرحال حاضریکی ازحوزه های علمی بسیارفعال می باشد. » خلاقیت « واژه ای است که برای نامیدن رشته علمی تخصصی میان رشته ای وچند رشته ای مطالعه فرایندها و پدیده های خلاقیت و نوآوری، توسط پژوهشگر ایرانی دکتر سیدمهدی گلستان هاشمی واژه گزینی شده است، که برابر انگلیسی آن Creatology می باشد.
این رشته علمی نوپا توسط نامبرده در پی مطالعات و پژوهش های چندین ساله گسترده، برای اولین بار در جهان در سال 1378 پایه گذاری و تبیین شده و از آن پس به تدریج به محافل علمی ایران و دیگرکشورهای مختلف جهان معرفی گردیده و در حال حاضر بنیانگذاری این رشته علمی به نام ایشان و ایران در سطح بین المللی ثبت شده است و در محافل و مراکز علمی مرتبط کشورهای مختلف، از پژوهشگران و صاحبنظران برجسته و فعال در حوزه علمی خلاقیت و نوآوری محسوب می شود.
سال - - 1950را می توان نقطه عطفی در مطالعات مربوط به خلاقیت به حساب آورد؛ زیرا قبل از این تاریخ، اولا" خلاقیت راهمچون موهبتی که درعده قلیلی ازافراداجتماع وجوددارد، درنظرمی گرفتند، ثانیا"این مبحث مهم روان شناسی، تحت عناوین پراکنده و نامنظم از قبیل اختراع، حل مشکل، نبوغ، کودکان تیزهوشوگاهی تخیل، بطورجسته وگریخته مورد بررسی قرار می گرفت. درفاصله سالهای1951تا1956گیلفوردآزمایش های متعددی، انجام دادو نتایج آنها را در چارچوبی منظم وکلی، درکتابی تحت عنوان - - ماهیت فکرآدمی - - منتشرکرد. درایران، اولین فرد؛ دکترسیدمهدی گلستان هاشمی، سال - - 1378 هجری شمسی و در جهان، گیلفورد، سال - 1950 - میلادی درباره خلاقیت کلمات مرتبط و اصطلاحات لازم رابه کاربردند.
بیان مساله
همگام باپیشرفت علم وفناوری، تغییرات اساسی درتعلیم وتربیت صورت گرفته است. در هزاره سوم، توجه و تمرکز نظام های آموزشی به بهبود یادگیری معطوف گردیده است. خلاقیت ونوآوری، اساسی ترین نیازجامعه آموزش وپرورش برای رسیدن به تربیت صحیح می باشد - مرتاضی، مهربانی، - 1382 بیشک خلاقیت در حیات فردی و اجتماعی انسان جایگاه بسیار ویژهای دارد، چنان که تمام دستاوردها و تمدن بشری از آغاز تاکنون و نیز در آینده محصول و رهآورد خلاقیت است.
تاریخ علوم و فنون به واقع تاریخ خلاقیت انسان است و با نگرشی بر سیر پرفراز و نشیب تحول و رشد و توسعه آن، نهایت اهمیت این موضوع به وضوح مشخص میشود. در عصر امروز اهیمت فوقالعاده و ضرورت حیاتی خلاقیت بطور فزاینده و شتابانی در حال افزایش است و تمامی ابعاد و جنبههای زندگی انسان را به طور کامل در سیطره خود دارد. - گلستان هاشمی، - 1380 یادگیری فعالیتی است که ازسوی یادگیرنده انجام می گیردوخوداودرشکل گیری آن دخالت مستقیم داردونقش معلم صرفا"فراهم آوردن شرایط وامکاناتی است که یادگیری راسان می سازد - شیخی فینی، فردانش، . - 1381 باتوجه به مطالب ذکرشده پرسش اصلی پژوهش حاضرعبارت است ازاینکه: چه عواملی باعث بروزخلاقیت درکلاس درس می شود؟
ضرورت انجام تحقیق:
شاید در هیچ دوره ای از تاریخ بشر، نیاز به استفاده از خلاقیت تا بدین حد احساس نگردیده باشد. در نظام های مدیریت نوین امروزی، از خلاقیت نه تنها به عنوان رمز موفقیت سازمان ها بلکه به مثابه شرط بقاء آنها یاد می گردد و تأکید براین موضوع تا حدی است که در مغرب زمین، عدم وجود خلاقیت در یک سازمان را مصادف با مرگ آن سازمان به حساب می آورند. - صمدآقایی، - 1383
