بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه با توجه به دگرگونی ها و تحولات گسترده ای که با شتاب بسیار تمام ابعاد زندگی بشر را تحت تأثیر قرار داده و این تحولات چنان گسترده است که افراد نمی توانند به گذشته به عنوان راهنمای کافی برای آینده تکیه زنند، و از سویی نیازها و خواسته های انسان رو به فزونی است و با توجه به این دگرگونی ها، سازمانها نمی توانند مشکلات آتی خود راحل و فصل نمایند از این رو سازمان ها را بر آن داشته است تا به منظور بقا و ادامه حیات و نیز سودآوری و رشد خود، راهی برای پاسخ گویی به نیاز مشتریان خود بیابند و این مهم فقط با بهره گیری از توان خلاقیت کارکنان که سرمایه های اصلی یک سازمان محسوب می شوند، میسر است.
لذا اکثر سازمان ها در صدد بر آمده اند تا توان و ظرفیت های خلاقیت و نوآوری خود را از طریق شناسایی افراد خلاق و نوآور، ویژگی ها و عوامل مؤثر بر خلاقیت و کارآفرینی و از طریق آموزش، را توسعه دهند. لذا با توجه به اهمیت مقوله خلاقیت و ارتباط آن با کارآفرینی، در این مقاله سعی بر آن است تا ضمن بیان تعاریفی از خلاقیت و نوآوری و بررسی فرآیند آن، ویژگی های افراد و سازمان های خلاق، انواع مدل های نوآوری سازمانی و کارآفرینی در سازمان از دیدگاه اندیشمندان این رشته مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
مقدمه:
امروزه شرایط محیطی به حدی پیچیده، پویا و نامطمئن گردیده که دیگر سازمانها نمی توانند با تغییرات سطحی و ظاهری در روش ها و ساختارها، حیات بلند مدت خود را تضمین نمایند. در شرایط کنونی سازمان ها نمی توانند با تکیه بر به توان بالای تولیدی و اجرای چند طرح موفقیت آمیز، بر رقبای فرصت گرا، نوآور فایق آیند. لذا خلاقیت و کارآفرینی، قابلیتی هستند که می توانند نظام های امروزی را در این برهه حساس نجات داده و بقای آنها را تضمین نمایند.
سازمان ها باید شرایطی را فراهم آورند که استعداد خلاقیت کارکنان بارور شده و همه آنها روحیه کارآفرینی پیدا کرده و بتوانند به راحتی، بطور فردی و یا گروهی فعالیت های کارآفرینینانه و نوآورانه خود را به اجرا در آورند. کارآفرینی در یک تعامل چند سویه یعنی هم در مفهوم ایجاد اشتغال و هم در مفهوم ایجاد تحول از راه نوآوری، به عنوان عامل کلیدی در رشد و توسعه اقتصادی، به شدت مورد نیاز است. در واقع یافتن راه های جدید ارضای مشتریان و ایجاد نگرشی نو نسبت به تولیدات و خدمات، از مهم ترین کارهای افراد خلاق و کارآفرین محسوب می گردد - پرداختچی،. - 1385 از این رو باید شرایطی فراهم آید تا همه ی کارکنان بتوانند از روحیه ی کارآفرینانه بهره مند شوند. بدین لحاظ در این مقاله سعی بر آن است که به فرایندهای خلاقیت و نوآوری و نیز کارآفرینی در سازمان پرداخته شود.
مفاهیم خلاقیت و نوآوری:
از سوی صاحب نظران مدیریت، تعاریف متعددی از خلاقیت و نوآوری مطرح شده است، که برخی از این اندیشمندان آن را با تغییر برابر دانسته و برخی دیگر فراتر از تغییر می دانند. در اینجا به بررسی آنها می پردازیم. خلاقیت اغلب یک فرآیند فردی منحصر به فرد است و به پیدایش و تولید یک اندیشه و فکر نو اشاره دارد. در حالی که، نوآوری عملی ساختن آن اندیشه و فکر است. به عبارت دیگر، خلاقیت به توانایی ایجاد ایده های نو اشاره دارد ولی نوآوری به معنای کاربردی ساختن آن افکار و ایده های نو است.
لذا مهارت های تبدیل ایده های خلاق به فرآیندها و محصولات عینی و ملموس با مهارتهای ذهنی که برای ایجاد ایده های بدیع و نو لازم اند تا حدی متفاوت می باشد. الوانی - - 1371 معتقد است که خلاقیت عبارتست از بکارگیری توانایی های ذهن برای ایجاد یک فکر و اندیشه نو ولی، نوآوری عبارتست از عملی و کاربردی ساختن افکار و اندیشه های نو ناشی از خلاقیت. به عبارت دیگر در خلاقیت اطلاعات جدید بدست می آید و در نوآوری آن اطلاعات به صورت های گوناگون در بازار عرضه می شود.
اصول خلاقیت:
به طور کلی خلاقیت فرآیندی است که طی زمان ادامه داشته و ابتکار وانطباق پذیری از خصوصیات بارز آن است. و می تواند پاسخگوی مشکلات باشد. برخی از صاحب نظران اصولی را برای مشخص شدن مرزهای خلاقیت تعریف کرده اند که می توان به برخی از آنها اشاره کرد: اول آنکه، خلاقیت متضمن پاسخ گویی و یا ایجاد مفهومی نو می باشد. اما باید توجه داشت نو بودن و داشتن اصالت با آنکه شرط لازم خلاقیت است ولی کافی نیست. زمانی می توان یک پاسخ را بخشی از فرآیند خلاقیت دانست که تا اندازه ای با واقعیت مطابقت داشته و یا واقعی باشد. دو این که خلاقیت باید گره ای را بگشاید و یا مقصود معینی را برآورد. در آخر آن که خلاقیت واقعی، مشروط به داشتن بینش ابتکاری، ارزیابی، تفسیر و رشد باشد - . - www.mim.ir
فرآیند خلاقیت:
ایجاد و پرورش خلاقیت دارای مراحلی است که نه به عنوان یک روش علمی، بلکه به عنوان یک راهنما می تواند برای افراد در همه جا مفید باشد - آقایی فیشانی، . - 1377 شناخت فرآیند خلاقیت، گام مهمی در جهت ایجاد یک فرهنگ خلاق و نوآور در سازمان خواهد بود. شکل - 1 - بیانگر مراحل مختلف فرآیند خلاقیت است. توجه به فرآیند خلاقیت حاکی از آن است که سازمان های نوآور برای مسائلی از قبیل وقت آزاد، دسترسی به اطلاعات، آزادی عمل، ریسک پذیری و نوآوری اهمیت بسیاری قائل هستند. اما برای سازمان هایی که مشتاق ریسک پذیری هستند و برای رهبریت سازمان که ایجاد فرهنگ های نوآور را متضمن هستند، ضرروت نخست، درک فرایند خلاق است و در مرحله دوم متعهد شدن اجرای سیاست هایی که فرایند خلاق را حمایت می کنند، می باشد.
-1جذب: اولین مرحله جذب و یا فریفتن بسبت به یک موضوع است که احتیاج به اطلاعات جدید دارد.در این مرحله فرد خلاق احتیاج زیادی به وقت آزاد، آزادی عمل و اجازه سرکشی به قسمتهای خارج از حیطه کاری خود دارد.
-2الهام: این مرحله خیلی سریع اتفاق می افتد و مشاهده و تعریف آن بسیار دشوار است. به عبارت دیگر قبل از وقوع از آن هیچ آگاهی نداریم. بعضی وقتها مواد اولیه آن - مرحله اول - با ایده یا راه حل همراه می شود. این همان مرحله ایست که می گوییم:"آهان". در این مرحله فرد خلاق نیاز دارد که کنترل دقیق و سخت گیری در میان نباشد.
-3آزمایش: در این مرحله ایده وجود دارد که مورد آزمایش قرار می گیرد تا معلوم شود که آیا مفید و مولد هست یا نه؟ در این مرحله، مدیریت ارشد با در اختیار گذاشتن امکانات و تجهیزات به افراد خلاق کمک می کند تا راحت تر و سریع تر به نتیجه مطلوب برسند.
-4پالایش: در اینجا، ایده به منظور کاربردی کردن و مصرف آن اصلاح می گردد. مرحله سوم و چهارم به زمان زیادی نیاز دارند بطوری که ادیسون می گوید استعداد یا الهام یک درصد کار است و %99 آن سخت کوشی است. در این مرحله، پاسخ سریع و تشویق طرحهای نیمه کاره و برنامه ریزی نشده، باعث افزایش انگیزه و روحیه ریسک پذیری افراد می شود.
-5ارائه عرضه:مرحله ایست که اگر اتفاق نیفتد اکثر خلاقیت ها خنثی می شوند. این مرحله ابتدا در درون سازمان رخ می دهد بدین معنی که افراد صاحب اختیار، ایده را بخرند یا قبول کنند و بعد از تعهد به آن، به مشتریان خارج از سازمان ارائه نمایند - صمد آقایی،. - 1378 در جایی دیگر هیکس و گولت - - 1981 فرآیند خلاقیت را در شش مرحله عنوان می سازند:
1. شناسایی مسئله:در این مرحله مسئله باید بطوردقیق شناسایی شود. اطلاعات در خصوص موضوع باید بطور عقلایی مورد بررسی قرارگیرند.
2. جمع آوری اطلاعات: اطلاعات در اینجا به عنوان مبنایی برای عقاید جدید عمل می کند.
3. تفکر خلاق: در این مرحله عقاید جدید، مورد کنکاش قرار می گیرند.
