بخشی از مقاله
چکیده
پیشرفت و توسعه هر جامعه بیش از هر چیز در گرو تربیت نیروی انسانی کارآمدی است که بتواند با اندیشه پویا و خلاق خود امکانات بالقوه موجود را به بهترین شیوه ممکن به کار گیرد و در جهت حل و فصل مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه بکوشد. هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه خلاقیت ونوآوریبا کارآفرینی دانشآموزاناست. جامعهآماری این پژوهش، کلیه دانشآموزاندختر مقطع دبیرستان وتحت پوشش کمیتهامدادامام خمینی - ره - شهرستان آمل بوده، که بااستفادهازجدولکرجسیومورگان تعداد42نفربه روش نمونهگیری مرحله ای تصادفی خوشهای انتخاب شدند ونتایج براساس دوپرسشنامه محققساخته بدست آمدهاست.
روشتحقیق ازنوع مطالعه همبستگی می باشدو برای تجزیهوتحلیل دادهها ازروشهای آمارتوصیفی - میانگینو انحراف معیار - وآزمونهایاستنباطی - آزمون همبستگی پیرسون - استفادهگردید. یافتهها نشان دادکه بین کارآفرینی با خلاقیت و نوآوری رابطه معنیداری وجوددارد. فعالیتهای کمیتهامداد درجهت برنامهریزی و برگزاری دورههای خلاقیت و کارآفرینی میتواند، زمینه رابرای شناسایی قابلیتها وسپس اجرای طرحهای کارآفرینی فراهم آورد. خلاقیت، نوآوری وکارآفرینی لازم وملزوم یکدیگرند. به حدی که کارآفرینی بدون خلاقیت و نوآوری حاصلی به بار نخواهد آورد. مطالعه این مقاله می تواند برای خانواده ها، آموزش و پرورش، انجمن نخبگان، کمیته امداد و سازمانهای همکار و همینطور محققین فعال در این بخش مفید باشد.
مقدمه
پیوسته این سوال مطرح است که چرا کشوری پیشرفت می کند در حالی که کشور مشابه از نظر منابع اولیه و امکانات بهره وری که دارای شرایط بهتری بوده، عقب مانده است. چه عامل مهمی در شرایط مشابه باعث پیشرفت و موفقیت بعضی و باعث عقب ماندگی و عملکرد ناصحیح بعضی دیگر می شود. بله دنیای امروز ازآن کسانی است که خلاق باشند.
تعریف خلاقیت
از نظر گیلفورد - 1995 - خلاقیت عبارت است از قدرت بیان، انعطاف پذیری و توانایی ابتکار و... . در دیدگاه او خلاقیت نوعی تفکر واگراست که در مقابل تفکر همگرا قرار می گیرد. در این نوع تفکر، افراد برای حل مسأله به دنبال راه های خلاق، گوناگون و غیر معمول روی می آورند. تورنس - 1998 - خلاقیت را از سه جنبه مختلف تعریف می کند. او در تعریف پژوهشی خود تفکر خلاق را فرایند حس کردن مشکلات، مسائل، شکاف در اطلاعات و عناصر گم شده، حدس زدن و فرضیه سازی درباره ی این نواقص و ارزیابی و آزمودن این حدس ها و فرضیه ها و تجدید نظر کردن و آزمودن دوباره آنها و بالاخره انتقال نتایج می داند.
افراد خلاق دارای ویژگی هایی چون انگیزه پیشرفت سطح بالا، کنجکاوی فراوان، علاقمندی زیاد به نظم و ترتیب در کارها می داند. آنها شخصیتی غیر متعاف، غیر رسمی و کامروا دارند؛ دارای پشتکار و انظباط در کارها، طرز فکر انتقادی، زیبا پسند و علاقمند به کارهای هنری هستند - برزگر، پایان نامه کارشناسی ارشد، . - 1391 خلاقیت، به کار گیری توانایی ذهنی برای ایجاد یک تفکر و مفهوم جدید و نیز توانمندی در ترکیب ایده های نوین برای آفرینش یک روش منحصر به فرد انجام کار است که در نهایت به یک راهکار جدید، یک روش برای ارائه خدمات یا تولید یک محصول و در نتیجه بهبود تصمیم ها و پیشرفت سازمان خواهد انجامید - مجار ،. - 2005 تورنس در تعریفی دیگر از خلاقیت، آفرینندگی را به عنوان قدرت کنار آمدن فرد با موقعیت های دشوار ذکر می کند.
تعریف نوآوری
نوآوری، بکارگیری ایدههای نوین ناشی از خلاقیت است. در واقع به پیاده ساختن ایده ناشی از خلاقیت که به صورت یک محصول یا خدمت تازه ارائه شود؛ نوآوری گویند. اختراع به معنای » پدید آوردن محصول جدید« است، اما نوآوری فراتر از آن است و به معنای »معرفی محصولی تازه« است که با ابداع و عرضه صورت میگیرد - خدایی، . - 1386 نوآوری زمانی رخ میدهد که ایده به صورت محصول، فرآیند یا خدمتی توسعه یابد. تعاریف مختلفی از نوآوری ارائه شدهاست.
پیتر دراکر - 1985 - نوآوری را همانند هر فعالیت عینی درکنار نبوغ و استعداد، نیازمند دانش، توجه و سختکوشی همه دست اندرکاران میداند. او معتقد است آنچه در میان کارآفرینان مشترک یافتم نه گونه خاصی از شخصیت بلکه تعهد سیستماتیک به نوآوری بوده است. وی معتقد است که نوآوری عمل محض کار آفرینش است، ابزاری است که توسط آن کارآفرین منابع ثروت زای جدیدی ایجاد می کند یا منابع موجود را غنا می بخشد تا ظرفیت آن منابع برای تولید ثروت فروش یابد.
به عبارت دیگر نوآوری فرایندی است که کارآفرینان از طریق آن فرصت ها را به ایده های قابل عرضه به بازار تبدیل می کنند - به نقل از محرابی،. - 1383 مایکل تاشمن نوآوری را بستر پیروزی در کسب وکار دانسته تا مدیران در پی شناسایی ساز وکار چرخه فناوری و جویبار نوآوری بتوانند به کمک انجام دگرگونیهای ناپیوسته در سازمان به امتیازهای ناشی از آنها برسند. وی اصطلاح نوآوری را در یک مفهوم وسیع به عنوان فرآیندی برای استفاده از دانش یا اطلاعات مربوط به منظور ایجاد یا معرفی چیزهای تازه و مفید به کاربرد - تاشمن، رضایی نژاد، . - 1381 نوآوری هر چیز تجدید نظر شده است که طراحی و به حقیقت درآمده باشد و موقعیت سازمان را در مقابل رقبا مستحکم کند و نیز یک برتری رقابتی بلند مدت را میسر سازد. به عبارتی دیگر نوآوری خلق چیز جدیدی است که یک هدف معین را دنبال و به اجرا رساند - دراکر، رضایی نژاد،
تعریف کارآفرینی
مفهوم کارآفرینی برای نخستین بار در اوایل قرن شانزدهم در فرانسه به کسانی اطلاق می شد که در مأموریت های نظامی، خود را به خطر می انداختند و عمل متهورانه ای انجام می دادند. از حدود سال 1700 میلادی فرانسویان این واژه را در مورد پیمانکاران دولتی که دست اندرکار ساخت جاده ها، پل ها و تأسیسات بودند؛ به کار بردند - احمدپور داریانی، . - 1384 ریچارد کانتیلون نخستی کسی بود که نقش حیاتی کارآفرینان را در توسعه اقتصاد تشخیص داد. وی خوداشتغالی و یا کارکردن برای خود به هر شکل ممکن را کارآفرینی می دانست - همان، . - 1384 کارآفرینی را می توان یک فرایند پویا نامید که شامل آرمان، تحول، دگرگونی و خلاقیت می شود. این فرایند به کاربرد و استفاده نیرو و انگیزه ی افراد در جهت خلق و اجرای پدیده های نو و همچنین راه حل های کاربردی احتیاج دارد. - میرزا محمدی،
رابطه خلاقیت و نوآوری با کارآفرینی
خلاقیت و نوآوری، استعداد مرموز نزد افراد نیست بلکه فعالیت روزمره برای برقراری روابطی است که قبلاً دیده نشده و برقراری ارتباط بین مسائلی است که به طور معمول در کنار یکدیگر قرار نمی گیرد. البته نوآوری در سایه نبوغ محض هم وجود دارد ولی بیشتر نوآوران به ویژه پیروزمندان آنها، از راه جستجوی آگاهانه و هدفمند فرصتهای کمیاب به نتیجه رسیدهاند. باتوجه به نظرات پیتر دارکر معلوم می شود که بین خلاقیت، نوآوری وکارآفرینی نوعی رابطه خطی و پشت سرهم وجود دارد؛ تاجایی که اگر خلاقیت به نوآوری نیانجامد؛ کارآفرینی ایجاد نخواهد شد.
بورچ - 1986 - نیز معتقد است که یک خرد خلاق، کارش به رشد اقتصادی نمی انجامد مگرآنکه به یک رفتار وعمل نوآورانه دست یابد. به همین سبب است که خلاقیت و نوآوری دو عامل اصلی برای روبه رو شدن با نیازهای درحال تغییر جامعه محسوب می شود. درهمین راستا هارلن - 1991 - نیز بر این باور است که مهارت نوآوری، ابزاری است که حتما از داشتن دانش مهمتراست و مصادیق زیادی وجود داردکه یک فرد اگر بخواهدکارآفرین باشد یقیناً باید خلاقیت داشته باشد و نیاز به خلاقیت را درک کند و بتواند خلاقیت خود را به نوآوری برساند.
سازمان بین المللی کار نیز براساس مطالعات گسترده خود گزارش می دهد که آموزش های کارآفرینی می تواند بر میزان رشد، اشتغال و سودآوری تأثیری جدی داشته باشد - پرداختچی، . - 1385 آموزش کارآفرینی برای جوانان به منزله نوعی سرمایه گذاری برای آینده قلمداد می شود که تجربیات مثبتی را دراختیار آنان قرار می دهد تا درآینده بتوانند تصمیمات مناسب تری درباره اشتغال خود ایجاد کنند - همان،. - 1385 آموزش کارآفرینی بر ویژگی ها، توانمندی ها ومهارت هایی تاکید دارد که افراد را برای راه اندازی، رشد و مدیریت کسب وکار تربیت می کند - گرول، . - 2006 ازآنجا که مهارت کارآفرینی ریشه در خلاقیت و نوآوری افراد دارد و نتایج تحقیقات هم نشان داده است که خلاقیت و نوآوری و به تبع آن کارآفرینی امری آموختنی و تابع یادگیری است.
خوشبختانه در کشور ما نیز از سال 1383بطور رسمی در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران رشته ای تحت عنوان مدیریت بازرگانی باگرایش کارآفرینی تاسیس شد. به دنبال آن در سال 1385نخستین دانشکده کارآفرینی در دانشگاه تهران آغاز به کار کرد - خانی،. - 1388 امروزه در بسیاری از دانشگاه ها درس کار آفرینی به عنوان دو واحد اختیاری برای کلیه دانشجویان رشته های گوناگون عرضه میشود.
همچنین از سوی موسسات دولتی وخصوصی در قالب آموزش های فن خدمت، دوره ها وکارگاه های آموزشی متعددی برای آموزش کارآفرینی به اجرا درمی آید کمیته امداد امام خمینی - ره - به عنوان نهادی جوشیده از بطن انقلاب شکوهمند اسلامی و با الهام از تعالیم تعالی بخش شرع مقدس، تلاش درجهت شناخت انواع محرومیت رنج وکمبود، نارسائی های مادی ومعنوی افراد و خانواده محروم کوشش جدی در یافتن محرومان و....در حد ضرورت برای رفع محرومیت آنان را در رأس اقدامات و برنامه های خود قرار داده است.
کمیته امداد امام خمینی - ره - اهداف و وظایف مهم و اساسی برعهده دارد که از جمله آنها عبارتند از:.1شناخت انواع محرومیت های مادی ومعنوی .2یافتن و اولویت بندی محرومان و مستضعفان واقعی .3اقدام مناسب در جهت استقرار نظام عادلانه وارائه مناسب ترین و شایسته ترین کمکها و خدمات به نیازمندان و محرومان و تغییر بنیادی زندگی آنها به منظور ابراز خلاقیت واستعدادها برای خودکفایی وخود توانی وداشتن یک زندگی مستقل غیر متکی و شرافتمندانه و به عبارت نهایی توانمندسازی آنها. از دیدگاه این نهاد، توانمندسازی فرایند شناسایی استعدادهای بالقوه مددجویان، شکوفایی و ارتقاء این استعدادها، ظرفیت ها و توانمندی ها با بکار گرفتن ساز و کارهای مختلف برای انتخاب مسیری جدید در زندگی و قرار گرفتن در چرخه تولید و کسب و کار غایت نگر و ثمربخش است که نتیجه نهایی آن خروج آنان از چرخه ی فقر و رسیدن به خوداتکایی و خودکفایی و پیوستن به جریان اصلی زندگی است.
خانواده های تحت حمایت کمیته امداد امام، افرادی هستند که از روحیه ضعیف برخوردارند و عمدتاً از افسردگی شدید رنج می برند. در حوزه احساسی، احساس ذلت و کوچک شدن می کنند. تحقیرهای بیرونی و درونی آنها را از حضور فعال در صحنه باز میدارد و نمی توانند حرف ها و خواسته های به حق خود را در جامعه مطرح کنند. این خانواده ها ظرفیت ها و استعدادهای درونی خود را نمی شناسند؛ لذا باید این استعدادها را کشف و به مرحله ظهور برسانند حاجی میر رحیمی فقر را در سه بعد فقر فکری، فقر درآمدی و فقر جسمانی طبقه بندی می کند - . - 1388 عدم توجه به هر یک از موارد می تواند فرایند توانمندسازی و فقرزدایی را در کمیته امداد امام خمینی - ره - دچار وقفه و اشکال نماید.
توجه به فقر فکری و سعی در اصلاح روانی- فکری افرادی که خودباوری لازم را برای پذیرش مسئولیت ندارند؛ مسأله ی مهمی است که کمیته امداد باید به آن توجه کند؛ نباید در کمیته امداد صرفا از طریق کمک های مالی برای کاهش فقر اقدام شود. تجربیات و تحقیقات انجام شده نشان می دهد که این مسأله گاه اثرات منفی هم دارد و فرد را کاملا به کمک های مالی کمیته امداد وابسته می کند - احمدی، پایان نامه دکتری، . - 1376 سند چشم انداز بیست ساله کمیته امداد امام خمینی - ره - سیاست های کلی برنامه پنج ساله چهارم امداد در بخش مربوط به "امور توانمندسازی محرومین" به موارد زیر اشاره می کند:
-1ترویج روحیه و فرهنگ کار و وجدان کاری بین خانواده های محرومین
-2سالم سازی فضای فرهنگی و اعتقادی خانواده های تحت پوشش و رفع آسیب آنها
-3 تقویت و هدایت استعدادهای برجسته و بالقوه دانش آموزان و دا نشجویان تحت پوشش
-4 فراهم آوردن امکانات لازم جهت خوداتکا نمودن افراد خانواده - سایت امداد، سند چشم انداز بیست ساله - با توجه به آنچه بیان شد؛ مشخص است که آموزش در نهاد امداد و یادگیری افراد می تواند نقش کلیدی در محرومیت زدایی، توانمندسازی و رشد استقلال فردی و اجتماعی مددجویان داشته باشد.
روش تحقیق:
روش تحقیق در این پژوهش از لحاظ زمان مقطعی و از نظر هدف کاربردی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانش آموزان دختر تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی - ره - شهرستان آمل تشکیل می دهند که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعداد 42 نفر به روش نمونه گیری مرحله ای تصادفی خوشه ای انتخاب شده اند. در این پژوهش با توجه به ماهیت موضوع تحقیق از دو پرسشنامه محقق ساخته خلاقیت و نوآوری و کارآفرینی استفاده شده است که در بین دانش آموزان توزیع شده است. در پژوهش حاضر برای تجزیه و تحلیل داده ها متناسب با سؤال های پژوهش از روش های آمار توصیفی - میانگین و انحراف معیار - و آزمون های استنباطی - آزمون همبستگی پیرسون - استفاده گردید. در ضمن تمام محاسبات آماری توسط نرم افزار spss انجام گرفته است.
یافته های تحقیق:
در پژوهش حاضر برای تجزیه و تحلیل داده ها متناسب با سؤال های پژوهش از روش های آمار توصیفی - میانگین و انحراف معیار -
