بخشی از مقاله
چکیده
نظام آموزش و پرورش، نهاد اجتماعی مهمی است که مسئولیت عظیمی را در قبال تعلیم و تربیت دانشآموزان برعهده دارد. مدرسه سازوکار اصلی نظام آموزش و پرورش بشمار میرود، زیرا نظام مذکور به محلی نیاز مبرم دارد که تعلیم و تربیت دانشآموزان را برعهده گرفته و انواع معارف، نگرشها و مهارتهای ضروری را در رشتههای مختلف به آنها تعلیم و آموزش دهد. امروزه، با گستردهتر شدن نظامهای آموزشی، اهداف آموزشی و تربیتی آنها نیز پیچیدهتر و گستردهتر شده است. تحقیق این اهداف، در نتیجه پیشرفت تحصیلی دانشآموزان و فراهم نمودن سایر عوامل آموزشی حاصل میشود که این خود زمینهساز اثربخشی مدارس است. به طور کلی، اثربخشی در یک مدرسه را میتوان با میزان رسیدن این سازمان حساس و حیاتی به اهداف آموزشی و تربیتی آن بیان کرد. هر چقدر یک مدرسه در ایفای نقش خود به عنوان محرک و تعالیدهنده اهداف آموزشی و پرورشی موفقتر باشد، اثربخشتر خواهد بود. بنابراین، کلیه مدارس در تمام مناطق، به منظور تحقق اهداف تعلیم و تربیت جامعه به وجود آمدهاند که مهمترین نشانه تحقق اهداف مذکور، اثربخشی مدارس است.
واژگان کلیدی: خوش بینی علمی، اثربخشی، مدرسه
مقدمه
معلمان به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار بر اثربخشی مدارس، برترین نقش را در تعلیم و تربیت برعهده دارند و آنها به مثابه نقطه آغاز تحول در آموزش و پرورش بشمار میآیند. با داشتن معلمان دلسوز و متبحر در امر آموزش و پرورش است که جامعه میتواند موجبات ایجاد تحول بنیادی را فراهم سازد - گراوند، و عباسپور، . - 1391 از این رو، نه تنها روش تدریس معلم، بلکه شخصیت، دیدگاهها و گرایشها به ویژه گرایشهای خوشبینانه وی نیز بر روی دانشآموزان و یادگیری آنان مؤثر است. بنابراین، در پژوهش حاضر، درخواهیم یافت که خوشبینی علمی معلمان چه میزان از اثربخشی اثربخشی مدارس را تبیین میکند.
در جهان امروز نقش آموزش و پرورش در توسعهی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع به صورت یک باور عمومی درآمده است. به طوری که از آن به عنوان سنگ زیربنای توسعه یاد میشود. از سوی دیگر، تغییرات سریع اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، علمی، هنری و فنآوری موجود در جامعه انسانی تأثیر غیرقابل انکاری بر آموزش و پرورش گذاشته است - شمسمورکانی، . - 1389 بنابراین به همان اندازه که نظامهای آموزشی گسترده شدهاند بر مسئولیتهای آنها افزوده و اداره آنها پیچیدهتر شده است. به طوری که برای اداره مطلوب مدارس در دنیای کنونی باید ابتدا به درک درستی از رسالت آنها رسید. سپس براساس آن به تمهید شرایط و نیازمندیهای آنها پرداخت. چناچه هنسون1، مدارس را از پیچیدهترین سازمانهای اجتماعی در عصر حاضر میداند که برای هدایت آنها باید عوامل متعددی همسو گردند 2002 - ، نقل در نیکنامی و مهدیان، . - 1388
بنابراین، بسیاری از کشورها به منظور هدایت، بهبود و ایجاد اصلاحات در نظام آموزشی تمامی تلاشهای خود را در جهت اثربخشی مدارس2 به کار بردهاند. منظور از اثربخشی، در واقع بررسی میزان مؤثر بودن اقدامات انجام شده برای دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده است. به عبارتی سادهتر، در یک مطالعهی اثربخشی، میزان تحقق اهداف اندازهگیری میشود. شیرنز - 2000 - 3 بیان میکند که اثربخشی مدرسه دلالت برعملکرد مدرسه به عنوان برونداد دارد که این برونداد ازطریق بررسی پیشرفتتحصیلی و موفقیت دانشآموزان مدرسه، اندازهگیری میشود.عوامل متعددی در اثربخشی مدارس نقش دارند. از آن جمله میتوان به نیروی انسانی، بخصوص معلمان اشاره نمود. معلمان یک عنصر حیاتی در اثربخشی مدارس بحساب میآیند.
به این دلیل که آنان ارتباط نزدیک و تنگاتنگی با دانشآموزان دارند و عامل تنظیمکنندهی فعالیتهای یاددهی- یادگیری محسوب میشوند. بنابراین برعهده آنان است که با درک وظایف و مسئولیتهای خود، با هماهنگی و انسجام هرچه بیشتر با یکدیگر، تلاشهای خود را در جهت دستیابی به اهداف مورد نظر مصروف دارند. به عبارت دیگر، با شناخت مسئولیتها و درک متقابل یکدیگر، زمینه رشد و شکوفایی استعدادهای دانشآموزان را فراهم سازند - محمدزاده، کشاورز و دیندارلو،. - 1390 صالحی و گودرزوندچگینی - 1385 - در پژوهشی در خصوص تأثیر ویژگیهای فردی منابع انسانی بر اثربخشی مدارس غیرانتفاعی به این نتیجه رسیدند که نیروی انسانی نقش سازنده و کلیدی در اثربخشی سازمانی دارد. در هر سازمانی از جمله سازمانهای آموزشی به منظور اثربخش نمودن امور و نیل به اهداف سازمانی از معیارهایی استفاده میکنند که اهم این معیارها عبارت است از: جذب، آموزش و حفظ نیروی انسانی - به ویژه معلمان - کارآمد و متخصص.
یکی از ویژگیهای معلمان که با موفقیت تحصیلی دانشآموزان مرتبط است، انتظارات و ادراکات آنان میباشد. ادراک معلمان از صلاحیت و شایستگیشان در اثربخشی عملکرد آموزشی آنان نیز مؤثر است. معلمانی که درک قوی از عملکرد خود دارند در مقایسه با معلمانی با باورهای خودکارآمدی پایین، تمایل بیشتری به بکارگیری راهبردهای سازمانیافته و برنامهریزی شده در کلاس درس دارند. بکارگیری این راهبردها، کمک قابل توجهی به بهبود عملکرد تحصیلی دانشآموزان میکند و این امر اثربخشی مدرسه را تضمین مینماید - گدارد، هوی و وولفولکهوی1، . - 2004 کوپر - 2010 - 2 در پژوهشی به بررسی خودکارآمدی جمعی، رفتار شهروندی سازمانی و اثربخشی مدرسه پرداخته و به این نتیجه رسیده است که بین اثربخشی مدرسه و ادراک معلمان ارتباط معنیداری وجود دارد.
وی دو عامل امیدوار- کننده در اثربخشی مدرسه را رفتار شهروندی و خودکارآمدی معلم میداند. بنابراین، معلمان مهمترین و مؤثرترین عامل در مدرسه شناختهشده و در برابر پیشرفت تحصیلی دانشآموزان و اعمال هدفمند در سازمان مسئول میباشند. لذا آنان برای کسب عملکرد شغلی بالا بایستی برانگیخته شوند و با انگیزه کار کنند. ایجاد انگیزه در معلمان باعث تأثیرگذاری موفقیت فردی بر اثربخشی کلی مدرسه میشود - کراون و بالدوف3 ،. - 2002 گرایشهای خوشبینانه و هیجانات مثبت میتواند معلمان را برانگیزاند تا بهگونهای اثربخش وظایف خود را انجام داده و در بهبود عملکرد تحصیلی دانشآموزان نقش مؤثری داشتهباشند - یاسینی، عباسیان و یاسینی، . - 1392 بنابراین یکی از خصیصههایی که احتمال میرود بر عملکرد تحصیلی دانشآموزان تأثیر گذارد، گرایشات خوشبینانه یا همان خوشبینی معلمان مدرسه است - هوی، تارتر و وولفولکهوی4،. - 2006
خوشبینی انتظاری تعمیمیافته برای رخ دادن پیامدهای خوب به هنگام برخورد با مشکلات در حیطههای مهم زندگی است و نشان- دهنده نگرش مثبت یا پیشآمادگی است برای اینکه چیزهای خوب رخ خواهند داد - حسنزاده فروغی، . - 1386 خوشبینی علمی فرهنگ نظامیافتهای است که در اثر فعل و انفعال میان خودکارآمدی جمعی، تأکید علمی و اعتماد کادر آموزشی به وجود آمده و میتواند این باور را که پیشرفت تحصیلی امری مهم بشمار میرود در میان اعضای کادر آموزشی ایجاد کند - هوی، 2006؛ نقل در وو5، . - 2012 خوشبینی علمی دارای جنبههای شناختی، عاطفی و رفتاری است و بهطور اخص، مؤلفههای خودکارآمدی جمعی - شناختی - ، اعتماد به دانشآموزان و اولیای آنان - عاطفی - و تأکید علمی - رفتاری - را شامل میشود - هوی و تیشانن- موران6، . - 2003
- 1 خودکارآمدی جمعی، ادراک معلمان یک مدرسه است در خصوص اینکه کارکنان هر مدرسه به عنوان یک کل واحد با سازماندهی و اجرای یک زنجیره از اعمال خاص، اثر مثبتی بر دانشآموزان خواهند گذاشت - گدارد، هوی و وولفولکهوی، . - 2004 براساس نظر بندورا - 2001 - معلمانی که احساس نیرومندی از خودکارآمدی جمعی دارند، وقت بیشتری را صرف آموزش کرده و دانشآموزان موفقتری را تربیت میکنند. - 2 اعتماد کادرآموزشی به دانشآموزان و والدین آنها مبتنی بر این احساس است که دانشآموزان و والدین آنها خیراندیش، شایسته، صادق و پذیرا هستند - هوی و تیشانن- موران ، . - 2003 اعتماد یک پاسخ عاطفی به زمینههای اجتماعی است. هوی - 2002 - فرضیه اعتماد را در مدارس متوسطه بررسی کرد و برای بار دیگر دریافت که اعتماد کادر آموزشی به قابلیتهای دانشآموزان و والدین آنان به طور مثبت با موفقیت دانشآموزان رابطه
