بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر با هدف واکاوی و بررسی شوخ طبعی و خوشبینی با میزان افسردگی و سلامت روان در بین دانشجویان دختر دانشگاه آزاد کرج انجام شده است. جامعه آماری شامل دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج بوده که حجم نمونه به روش تصادفی ساده و بر اساس فرمول کوکران برابر 320 نفر میباشد. ابزار تحقیق شامل سه پرسشنامه 25 سوالی شوخ طبعی - SHQ - ، پرسشنامه جهتگیری زندگی و خوش بینی - LOT - و پرسشنامه 21 سوالی افسردگی بک - BDI-II - برای سنجش و ارزیابی متغیر سلامت روان دانشجویان میباشد. پایایی پرسشنامههای تحقیق بر اساس ضریب آلفای کرونباخ در نرم افزار آماری SPSS با مقدار 0/904 بهدست آمده است.
برای تجزیه و تحلیل فرضیه تحقیق از آزمون t و برای سنجش و آزمون معنیداری رابطه متغیرها و فرضیههای تحقیق از نرم-افزار SPSS استفاده شده و برای بررسی نرمال بودن متغیرها از آزمون کلموگروف- اسمیرنف بهرهبرداری گردیده است. یافتهها نشان داد که سبک های شوخ طبعی با سلامت روان رابطه دارد. از تجزیه و تحلیل یافتهها نتیجه میگیریم بین شوخ طبعی و خوش بینی با سلامت روان و افسردگی دانشجویان دختر رابطه معنیدار وجود دارد - P<0/01 - ، بنابراین فرضیه تحقیق تایید میشود. افرادی که از شوخ طبعی در روابط میان فردی استفاده میکنند، از سلامت روان خوبی برخوردار هستند.
واژگان کلیدی: شوخ طبعی، خوش بینی، افسردگی، سلامت روان، دانشجویان دختر.
مقدمه
یکی از عناصر اساسی تکوین و توسعه و پیشرفت هر جامعه، نظام آموزشی و دانشگاهی آن جامعه است، بنابراین بررسی و تعیین عوامل مؤثر بر آن میتواند زمینهساز تصمیماتی شود که کارایی این نظام را بهبود بخشد و زمینه توسعهی جامعه را فراهم آورد - شفیع نادری،. - 44 :1390 دستیابی به بهرهوری و بهبود کیفیت نظام آموزشی را میتوان اثرگذارترین عامل در توسعه کشورها دانست. تجارب کشورهای پیشرفته در زمینه توسعه همه جانبه حکایت از سرمایه گذاری بر روی منابع آموزشی و منابع انسانی دارد - توزنده جانی و همکاران، . - 136 :1387 در راستای دستیابی به این اهداف و بهبود کیفیت، سلامت روان دانشجویان از جمله اهداف اساسی برنامههای آموزشی است.شوخ طبعی به عنوان یکی از ویژگیهای شخصیتی انسان، کیفیتی منحصر به نوع آدمی است.
سلامت روان قدرت آرام زیستن و با خود و دیگران در آرامش بودن است. او محدودیتها و استعدادهای خود را میشناسد، کمبودهای خود را میپذیرد و برای بهبود رفتار خویش، گام بر میدارد، وی از درون و احساسات خویش آگاه است و بر آنها تسلط دارد و معیارهای جامعه ای را که در آن زندگی میکند، زیر پا نمی گذارد. سلامت روان، قدرت تصمیمگیری در بحرانها و مقابله با مشکلات زندگی و فشارها است. سلامت روانی میتواند شاخهای از علوم انسانی و علمینسبتاً جوان است که بعد از پیدایی و رشد سازگاری عمومی و جامعه شناسی به عنوان دانشی نو مطرح شده - عبداللهی و همکاران، . - 371 :1390سلامت روانی، یکی از مهمترین عوامل مؤثر در ارتقاء و تکامل انسانها محسوب میشود. این امر به ویژه در دانشجویان از اهمیت بسیاری برخوردار است. هر چند دانشجویانمعمولاً از افراد برگزیدهی اجتماع محسوب میشوند، اما مطالعات متعدد نشان میدهد که دانشجویان نیز مبتلا به انواع اختلالات و مشکلات روانشناختی میباشند.1
بیان مسأله
احساس شوخ طبعی موضوعی است که از روزگاران کهن در زندگی و روابط اجتماعی وجود داشته است و به نظر می رسد که به اندازه تاریخ حیات اجتماعی انسان قدمت دارد. شوخ طبعی نوعی وسیله ارتباطی بین افراد و گروه ها است و عمق عواطف، احساسات، باورها و گرایش های افراد را درباره موضوع های مختلف مشخص میکند - قنبری، . - 96 :1388شوخ طبعی، که به تفاوتهای عادتی افراد در همه رفتارها، تجارب، عواطف، نگرش ها و تواناییهایی در ارتباط با سرگرمی، خندیدن، شوخی کردن و نظایر اینها اطلاق میشود. یکی از مؤلفههایی است که امروزه به علت ارتباط با عواملی هم چون افزایش شادی و شادکامی، خوش بینی، عزت نفس، احساس کنترل، همدلی، روابط اجتماعی، و کاهش استرس، افسردگی، نگرانی، اضطراب، ترس و پرخاشگری مورد توجه بسیاری از محققان قرار گرفته است.
از نظر بهداشت و روان، افراد سالم افرادی نیستند که موقعیتهای تنشزایی را تجربه نکنند؛ بلکه افراد سالم در عین برخورد با این موقعیتها همچنان از سلامت عمومی مناسب و خوبی برخوردار هستند و از طرفی نیز سعی میکنند که بهترین راهحل را برای خود انتخاب نمایند. افزایش و شیوع بالای بیماریهای روانی از جمله افسردگی و اضطراب یکی از مشکلات نوظهور در دهههای اخیر است. افزایش افسردگی در نتیجهی پیشرفت فناوری و گسترش روزافزون جوامع شهری و پیچیدگی بیشتر ارتباطات و همچنطن کاهش خوش بینی باعث میشود تا افراد جامعه در صدد رفع این استرسها و افسردگیها برآیند و از آن جاییکه در جوامع حاضر، امکانات برای همهی افراد یکسان نیست، بنابراین ممکن است راههای غیر منطقی جهت رفع این مشکلات انتخاب شود - اصغریپور و همکاران، . - 34 :1382
دانشگاه و دانشجو از محورهای توسعه علمی، فرهنگی و اجتماعی کشور محسوب میشوند و سلامت روان دانشجویان اهمیت ویژهای در ارتقای نشاط معنوی، حفظ آرامش روحی و جسمی، توسعه فکر و اندیشه، اعتلای شخصیت، افزایش کیفیت تحصیلی دارد. شوخ طبعی و خوش بینی، از جمله عوامل مؤثر در کاهش افسردگی و ارتقای سلامتروان دانشجویان میباشد. بنابراین اهمیت تحقیق حاضر در این است که اگر مشخص شود بین شوخ طبعی و خوش بینی و سلامت روان دانشجویان رابطه معنی داری وجود دارد، می توان در مورد آموزش شیوه های شوخ طبعی و خوش بینی، به عنوان یکی از روشهای مقابله با افسردگی، اقدام نمود تا بدین طریق از شدت فشار روانی بر دانشجویان کاسته شود. بنابراین با توجه به اهمیت و ضرورت پژوهش، انجام تحقیقات مشابه میتواند به برنامهریزیهای آتی دانشگاه و تبیین راهبردهای آن و شناخت سلامت روان و افسردگی دانشجویان کمک شایانی نماید.
ادبیات و مفاهیم تحقیق
سلامت روان عبارت است از سازش فرد با جهان اطرافش به حداکثر امکان به طوری که باعث شادی و برداشت مفید و موثر به طور کامل شود و سلامتی روان عبارت است از اینکه فرد چه احساساتی نسبت به خود، دنیای اطراف محل زنگی، اطرافیان مخصوصاً با توجه به مسئولیتی که در مقابل دیگران دارد چگونگی سازش وی با درآمد خود و شناخت موقعیت مکانی و زمانی خویشتن است - افروز، . - 63 :1372تاکنون تعاریف متفاوتی از سلامت روانی1ارائه شده است. مثلاً گفته شده است که سلامت روانی یعنی؛ داشتن تعادل عاطفی و سازش اجتماعی، احساس راحتی و آسایش، فقدان بیماری روانی2، یکپارچگی شخصیت و شناخت خود و محیط. برخی از دانشمندان نیز به جنبه سالم طبیعت آدمی پرداخته و معتقدند سلامت روانی بسیار بیشتر از روان نژند3 یا روان پریش4 نبودن است - کاوه، . - 3 :1391 بنابراین سلامت روانی به معنای سلامت فکر میباشد و منظور نشان دادن وضع مثبت و سلامت روانی است که خود میتواند نسبت به ایجاد سیستم با ارزشی در مورد ایجاد تحرک و پیشرفت و تکامل در حد فردی، ملّی و بین-المللی کمک نماید. فرد برخوردار از سلامت روانی بر آن نیست که از فشارهای زندگی بپرهیزد بلکه میکوشد با واکنشهای خود نسبت به این عوامل، آنها را بشناسد، بپذیرد و بر آنها چیره شود بهطوریکه امکان تداوم زندگی وجود داشته باشد.
شوخ طبعی: به صورت تفاوتهای عادتی افراد در رفتارها، تجارب، عواطف، نگرشها و توانایی در زمینهی سرگرمی، خندیدن، اهل شوخی بودن و نظایر اینها میباشد.5
خوش بینی: نگرشی مثبت است به جهان پیرامون و فرد خوشبین با چنین نگرشی در تلاش است که دنیا را به صورت بهتری ببیند. افراد خوشبین، میدانند که جهان کامل و ایدهآل نیست و هیچکس نمیتواند، همه صفات خوب و عالی را دارا باشد، اما آنها در تلاش هستند که بخشها و وجوه مثبت قضایا را بینند و امیدوار باشند که جهان به سمت خوبی و خیر حرکت کند - آقایی و همکاران، . - 119 :1386
افسردگی: اختلالات افسردگی جزو اختلالهای خلقی محسوب میشود. افسردگی به هر شکل دیده شود، شیوه دید فرد از خود، از دیگران و از دنیا را تعریف میکند. افسردگی قدرت قضاوت را تضعیف میکند و باعث رفتارهای نامعقول میشود. در هر یک از موارد، بیمار نمیتواند زندگی روزمره عادی داشته باشد - افکاری، . - 52 :1394
مبانی نظری تحقیق
جانسون - 1990 - اعتقاد دارد که میتوان از شوخ طبعی در طراحی آموزش متون درسی استفاده کرد. او در پژوهشی نتیجه میگیرد که کاربرد مواد و محتویات آموزشی به همراه شوخ طبعی به افزایش درک مطلب و نیز افزایش میزان یادآوری و نگهداری منجر میشود و لذا میزان استعدادهای ذهنی را بهبود می بخشد. از جمله مشکلات دانشجویان در محیطهای آموزشی، اضطراب امتحان، ملال، خستگی، نا ایمنی و فقدان علاقهی درونی در آنها میباشد. بنابراین به خاطر افزایش مشکلاتی از این قبیل، کشورهای مختلف به این نتیجه رسیدند که برای از بین بردن موانع یادگیری باید از شوخی طبعی و افزایش خوشبینی در کلاس استفاده کنند.امروزه شادابی و نشاط فضای آموزشی نقش و جایگاه برجستهای در مبحث کیفیت و برنامه ریزی آموزشی دارد. به طوری که شور و شوق به تحصیل، فعال شدن حس کنجکاوی و افزایش خلاقیت دانشجویان ارتباط نزدیکی با وضعیت محوطه آموزشی
