بخشی از مقاله
چکیده
خوش بینی تحصیلی یک باور فردی در معلمین است که متشکل از سه مؤلفه: احساس کارآمدی، اعتماد به والدین و دانش آموزان و تاکید تحصیلی می باشد که علیرغم سطح اقتصادی و اجتماعی - ses - دانشآموزان با پیشرفت تحصیلی رابطه دارد. هدف از این مطالعه، تعیین رابطه خوش بینی تحصیلی معلمان با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان شهرستان سلماس است. بدین منظور ، 302 نفر - شامل 150 معلم زن و 152 معلم مرد - به روش طبقه ای از حدود 613 نفر معلمان مقاطع راهنمایی و دبیرستان آموزش و پرورش شهرستان سلماس، انتخاب شده و به پرسشنامه خوش بینی تحصیلی معلم پاسخ دادند.
داده های پژوهش با استفاده از ضرایب همبستگی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و نتایج نشان دادند: که در نمونه کلی معلمان - بدون در نظر گرفتن جنسیت - اعتماد به والدین و دانش آموزان، بیشترین نقش را در پیش بینی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ایفا می کنند. و همچنین در مؤلفه های اعتماد معلم به والدین و دانش آموزان و تاکید تحصیلی تفاوت معناداری بین دو جنس وجود دارد ولی در مؤلفه خود کارآمدی این تفاوت، معنادار نیست. خوش بینی تحصیلی و همچنین میانگین نمرات دانش آموزان معلمان دوره راهنمایی بالاتر از دبیرستان است.
مقدمه و بیان مسئله
با توجه به رسالت و نقش معلمان در رشد ابعاد وجودی کودکان، نوجوانان، جوانان و تربیت نیروی انسانی هر جامعه، باید بگوییم که معلمان، نقطه آغاز هر تحول آموزشی هستند و ایجاد عالمی نو جز با تربیت آدمی نو از طریق معلمانی خلاق ممکن نخواهد بود. آموزشوپرورش کلید فتح آینده است و معلمان فاتحان عرصه علم و تمدن. شک نیست که جامعه ما با پرسشهایی بسیاری روبرو است. اگر به این باور رسیده باشیم که باید »تربیتمعلم« و شیوههای بهسازی آن در صدر مسایل آموزشوپرورش قرار دهیم، یافتن پاسخ برای سایر پرسشها کار دشواری نخواهد بود. به علت ارزش و اعتبار معلم، سرمایهگذاری در جهت تربیت و تأمین این رکن مهم تعلیم و تربیت، بهترین و سودمند ترین نوع سرمایهگذاری است.
در آموزشوپرورش به هیچ تحول علمی یا نوآوری مطلوب نمیتوان دستیافت مگر اینکه پیشاپیش در شیوههای کاری معلمان بهعنوان کارگزاران واقعی، تغییرات متناسب به وجود آید. رمز سلامت و بالندگی نظام های تعلیم و تربیت را باید در سلامت، رشد و بالندگی معلم جستجو کرد. در فرایند تدریس، تنها تجارب و توانمندیهای علمی معلمان نیستند که در دانشآموزان تأثیر میگذارند، بلکه دیدگاه معلم، فلسفهای که بدان معتقد است و کل شخصیت وی در تدریس، تحول و یادگیری دانشآموزان موثر واقع میشود. لذا ویژگیها - از جمله ویژگی فردی خوشبینی تحصیلی معلم - ضروری است که مورد توجه قرار بگیرد.
تأثیر واضح خوشبینی و بد بینی بهوسیله چگونگی مواجهشدن افراد با مشکلات مشخص میشود. افراد خوشبین انتظار پیامد های خوبی را دارند، حتی زمانی که شرایط برایشان سخت باشد و این تقریباً ترکیبی از احساسات مثبت را در بر خواهد داشت. افراد بد بین انتظار پیامد های بد را دارند و این تقریباً احساسات منفی، اضطراب، خشم، غم و حتی ناامیدی را در بر خواهد داشت. زندگی تحصیلی، یکی از مهمترین ابعاد زندگی اشخاص است که بر سایر ابعاد زندگی تأثیر فراوان دارد.
پیشرفت تحصیلی دانشآموزان همواره دغدغه اصلی خانوادهها و بهموازات آن، آموزشوپرورش بوده است. آموزشوپرورش و خانواده تمام توان خود را بهکار می برند تا بتوانند استعدادهای انسانی را به نحو احسن شکوفا سازند. تلاش های اولیه بر عوامل شناختی متمرکز بودهاند. چون این متغیر ها به طور عادی، مقدار نسبتاً کمی از تغییرپذیری در موفقیت تحصیلی را تخمین میزنند - مایر و سالووی 1،1997 ؛ رانسدل2، - 2001، محققان به طور فزایندهای از نیازمندی خود به مطالعه دامنه گستردهای از پیشبین های بالقوه آگاه شدند - مک لاگین3، بروزو وسکی4 و مک لاگین،. - 1998 باورهای فردی معلمین عاملی است که تأثیر بسزایی بر محیط تدریس، یادگیری و دانشآموزان دارد.
یکی از این باورها خوشبینی تحصیلی5 است، سازهای جدید که میتواند به موفقیت تحصیلی یادگیرندگان منجر شود. همزمان با مطالعات کولمن و همکارانش - 1966 - 6 که بر این باور بودند وضعیت اقتصادی-اجتماعی7 دانشآموزان و میزان حاشیه یا شهرنشینی آنها روی عملکرد تحصیلی موثر است و ویژگیهای مدرسه تأثیری مهمی در این میاندارند، این چالشها محققان را وادار کرد تا به دنبال خصوصیاتی از مدرسه باشند که صرفنظر از وضعیت اقتصادی-اجتماعی موجب ارتقاء و پیشرفت دانشآموزان میشود.
هوی، تارتر8 و ولفولک - 2006 - برای نخستین بار سازه خوشبینی تحصیلی را در سطح مدرسه معرفی کردند که متشکل از کارآمدی جمعی معلمان9، اعتماد کادر آموزشی به والدین و دانشآموزان10 و تاکید تحصیلی11 است. آنان بر این عقیده بودند که این سه ویژگی پیوند محکمی باهم داشته و بهصورت یک نیروی واحد تعیینکننده عملکرد مدرسه هستند. سازه خوشبینی تحصیلی از یک سو بر پایه روانشناسی مثبت و از سوی دیگر مبتنی بر نظریه شناختی- اجتماعی بندورا - 1977-1986 - 12 است.
در روانشناسی مثبت این اندیشه وجود دارد که افراد میتوانند توانمندیها خود را پرورش بدهند و رشد یابند. روانشناسی مثبت نه تنها به مطالعه توانمندیهای افراد میپردازد، بلکه گرایش های افراد و چگونگی تأثیر آنها را بر روی کار آیی و موثر بودنشان را هم مورد بررسی قرار میدهند. یکی از این باورهای اصلی که نتایج و دستاورد ها را عمیقاً تحت تأثیر قرار میدهد خوشبینی است - کورز13،. - 2006 خوشبینی را میتوان ویژگی درونی تمام افراد و بهعنوان یک سبک اسناد در نظر گرفت. هنگام اتفاق رخدادهای بد، افرادی که علل رخدادها را به عوامل بیرونی و ناپایدار نسبت میدهند، گرایش به سطوح بالاتری از خوشبینی را دارند.
روانشناسان مثبت نگر در تلاش برای واردکردن مفهوم این نوع روانشناسی در تدریس اثربخش و پیامدهای سازنده برای دانشآموزان میباشند. به باور آنها در بافت مدرسه باید هم تواناییها و هم باورهای معلمین در کلاس بررسی شود - کورز،. - 2006 خوشبینی تحصیلی بهعنوان یک باور معلم نقش مهمی در تنظیم عالمانه رفتار دارد. با توجه به اصول عاملیت انسان و تعیین گری متقابل سه بعدی بندورا - 1977-1986 - میتوان سه مؤلفه خوشبینی و تعاملات آنها را در جهت ایجاد یک محیط یادگیری فعال و سازنده تشریح کرد.
احساس کارآمدی معلم بهصورت »قضاوت وی در مورد قابلیتش برای دستیابی به نتایج مطلوب در مورد مشارکت دانشآموزان و یادگیری آنها حتی آنان که سرسخت و بیانگیزه هستند« تعریف میشود - تشانن و هوی1،. - 1998 کارآمدی معلم یکی از معدود ویژگی های معلم است که به موفقیت دانشآموزان بستگی دارد. معلمان کارآمد همچنین باید بتوانند روابطی توأم با اعتماد با دانشآموزان و والدین آنان برقرار کنند.
یک رابطه اعتماد آمیز شامل خیرخواهی، قابلیت اطمینان، صلاحیت، راستگویی و گشودگی است - هوی و تشانن،. - 1999 همچنین تاکید تحصیلی بیانگر باور معلم در مورد موفقیت های تحصیلی دانشآموزان و تمرکز آنها بر روی وظایف آموزشی است. تاکید تحصیلی، زمانی را که دانشآموزان به فعالیت موفق و موثر درباره وظایف آموزشی خود میپردازند، گسترش میدهد و این امر رابطه مثبتی با یادگیری دانشآموزان دارد.
بنابراین سازه خوشبینی دارای جنبههای شناختی، عاطفی، محیطی و رفتاری میباشد. احساس معلم در مورد کارآمدی یک باور فردی است و جنبه شناختی و شخصی دارد. اعتماد معلم به دانشآموزان و والدین یک پاسخ عاطفی از سوی محیط است و تاکید آموزشی عامل موثر بر رفتار خاص در کلاس است. یکی از باورهای فردی معلمان، خوشبینی تحصیلی معلمان است که در دهه اخیر مورد توجه محققان قرار گرفته است.
بااینوجود تاکنون تحقیقات اندکی در ایران صورت گرفته است و نیاز به مطالعات زیادی در این زمینه وجود دارد. خوشبینی تحصیلی یک باور مثبت در معلمین است مبنی بر این که آنها قادر هستند با تاکید بر تدریس و یادگیری با اعتماد به مشارکت والدین و دانشآموزان و باایمان به ظرفیت خود در غلبه بر مشکلات و شکستها، با تلاش و پشتکار، سبب پیشرفت تحصیلی دانشآموزان شوند - ولفولک و همکاران،. - 2008 معلمان باید احساس کنند که میتوانند رهبران کیفیت باشند و تغییرات مثبت و ماندگار در دانشآموزان ایجاد نمایند. لذا مطالعه حاضر با در نظر گرفتن شرایط ویژه آموزشی حاضر که مستلزم داشتن معلمانی کارآمد، خوشبین، اثر بخش جهت افزایش پیشرفت دانشآموزان میباشد. به بررسی رابطه خوشبینی تحصیلی معلمان با پیشرفت تحصیلی دانشآموزان خواهد پرداخت.
روش
روش پژوهش غیر آزمایشی و طرح آن از نوع همبستگی پیش بینی است. هدف این طرح بررسی تغییرات متغیر پیشرفت تحصیلی به عنوان متغیر ملاک، بر اساس متغیر پیش بین خوش بینی تحصیلی و مولفه های آن - اعتماد به دانش آموز و والدین، تأکید تحصیلی و خود کارآمدی تحصیلی - است.
جامعه آماری، نمونه، روش نمونه گیری
جامعه آماری در این پژوهش، معلمان زن و مرد مقطع راهنمایی و دبیرستان آموزش و پرورش شهرستان سلماس هستند که در سال 91-92 در مدارس راهنمایی و دبیرستان دخترانه و پسرانه مشغول به خدمت بوده اند. با توجه به آمار ارائه شده از سوی مقاطع آموزشی راهنمایی و دبیرستان این شهرستان، تعداد معلمان زن و مرد مقطع راهنمایی و دبیرستان دولتی و غیر انتفاعی سال 91-92 حدود 613 نفر است که % 49,7 آنان را معلمان زن و % 50,3 را معلمان مرد تشکیل می دهند، این مشخصات در جدول جمعیت شناختی1 2 آمده است. برای تعیین حجم نمونه، با توجه به در دسترس بودن و مشخص بودن فهرست و حجم جامعه، از جدول کرجسی و مورگان - 1970 - 3 استفاده شد و این حجم حدود 234 نفر به دست آمد.
برای انتخاب نمونه، با استفاده از روش طبقه ای، از بین لیست مدارس راهنمایی و دبیرستان، تعداد 18 مدرسه به تصادف انتخاب گردید و سپس با مراجعه حضوری به مدارس، جهت توزیع پرسشنامه، توضیحات ضروری و جمع آوری داده ها از معلمان اقدام گردید. جهت احتساب افت احتمالی، در ابتدا تعداد 400 معلم برای پاسخگویی به پرسشنامه ها انتخاب شدند. بعد از جمع آوری، پرسشنامه 302 معلم جهت تحلیل وارد نرم افزار spss گردید.
