بخشی از مقاله
چکیده
منطقه خاورمیانه به واسطه ی نیروهای مرکز گریز که به دنبال» قلمرو سازی« در قالب »جدایی سرزمینی« در برابر دولت های ملی که محرک » اتحاد سیاسی « هستند، دستخوش تحولاتی شده که در تعدادی از کشورهای این منطقه پدیده ی»دولت دردولت« در تضاد و تغایر با دولت مرکزی شکل گرفته است . گروه هایی فروملی با ایدئولوژی مقاوم و رقیب در برابر حکومت که به زعم خود به دنبال احیاء و ایجاد خلافت اسلامی در قالب دولت اسلامی می باشند. . »دولت اسلامی عراق و شام« اعلام شده توسط گروه داعش که به عنوان «ISIS» یا «ISIL» شناخته شده است برای اولین بار تنها تلاش برای احیای سیستم دولتی از مسلمانان صدر اسلام در عصر مدرن است. در همین راستا »داعش«، مدلی جدید از گروه های تکفیری با ویژگی فروملی، زمین پایه و فرامنطقه ای است که به دنبال خلافت جهانی اسلام با تفسیری رادیکال و انحرافی می باشد که همزمان با شروع تحولات سوریه و سپس عراق به زعم خود گام های اولیه ایجاد خلافت جهانی را برداشته است . نوشتار حاضر درصدد این است که به معرفی ایدئولوژی، اهداف و ساختار تشکیلاتی دولت اسلامی عراق و شام - داعش - بپردازد.
کلید واژه: داعش، ایدئولوژی، اهداف، ساختار.
مقدمه
آنچه بر اهمیت داعش و گروهایی از این دست می افزاید تهدیدات مستمری است که از زمان شکل گیری گروه های تکفیری متعاقب جنگ افغانستان و شوروی به وجود آمده و معلوم نیست تا کی ادامه پیدا می کند و این در قالب » گفتمان تکفیری « ارائه می شود و با گفتمان انقلاب اسلامی معارض می باشد. در این تهدید معانی: جهاد، شهادت، کفر، ایمان، خلافت، ولایت،
امر به معروف و ... در این دو گفتمان در مقابل هم قرار می گیرند و خطر جدی از ناحیه این نوع تهدیدات می باشد.داعشی ها در ژانویه ًٌٍُ با صدور بیانیه ای اعلام کردند: »ما فلوجه را به عنوان یک کشور - ایالت - اسلامی اعلام می کنیم واز شما می خواهیم که در کنار ما باشید.
ما در اینجا از شما در مقابل ارتش مالکی و صفویان ایران دفاع می کنیم. رزمنده های دولت اسلامی - و پس از آن دولت اسلامی عراق و سوریه - روی سکوی اعلام استقلال در فلوجه، َ ژانویهًٌٍُ. - - www.nytimes.com داعش نه تنها یک گروه تروریستی است بلکه یک سازمان سیاسی و نظامی است که یک تفسیر رادیکال از اسلام را به عنوان یک فلسفه سیاسی دارد و در تلاش برای تحمیل جهان بینی با توسل به زور به طوریکسان به مسلمانان و غیر مسلمانان است. داعش ادعا می کند که حاکم مشروع همه مسلمانان سنی در تمام دنیا است. آنها آنچه را که به عنوان یک دولت شامل بخش های بزرگی از قلمرو در سوریه و عراق که پایتخت آن شهر رقه در سوریه می باشد، ایجاد نموده اند. - - www.bbc.com
این گروه تعدادی از نظرات کلامی را برای حمایت از ادعایشان ارائه کردند.پیروان آنها بر این عقیده هستند که آنها صرفا تمرین اسلام به طور کامل می کنند. و آنهایی را که با ایشان مخالف هستند راتکفیری - مرتد - می خوانند. این طرح را به عنوان توجیه مذهبی برای کشتن مخالفان دولت اسلامی - عراق و شام - به کار می برند و معمولا آنها را به طور یکجا می کشند. - - www.politico.com در اصل این گروه توسط ابومصعب زرقاوی ومعروف به القاعده ی عرا ق - - AQI تأسیس شد که دولت اسلامی - عراق - در جنگ عراق علیه آمریکا بعد از سقوط صدامحسین مشارکت کردند. در سال ًٌٍَ آنها به جنگ داخلی سوریه پیوستند، اما به جای تمرکز روی شکست دادن دولت بشار اسد، آن ها روی ایجاد دولت اسلامی - عراق و شام - خود تمرکز داشتند، در ٍُ ژوئنًٌٍُ دولت اسلامی - عراق و شام - ادعای ایجاد یک خلافت به رهبری ابوبکر بغدادی به عنوان خلیفه را مطرح کردند.
داعش خواهان در اختیار داشتن سرزمین وسیع از سوریه تا عراق می باشد تا یکی از ارکان چهارگانه دولت یعنی سرزمین را تثبیت و متعاقب آن قواعد خلافت اسلامی را به زعم خود اجرایی کند این امر در حالی صورت می گیرد که بر خلاف آن دیگر گروه های تروریستی از جمله القاعده تشکیل حکومت در شرایط فعلی را مقدور نمی دانند . در همین راستا داعش با وضع قواعد حکومت داری و اداره ی جامعه به دنبال پیاده سازی اهداف خود می باشد به همین منظور برای شناخت یک گفتمان - مورد مطالعه ما: سلفی- تکفیری - که از ساختارهای فکری و اجتماعی آنها برآمده باید به شناخت ایدئولوژی و اهداف آن که برای عملیاتی کردن آنها نیاز به ساختار تشکیلاتی دارند پرداخت . در این پژوهش ابتدا تلاش شده تا با ریشه یابی گروه داعش به معرفی و شناخت ایدئولوژی، اهداف و ساختار این گروه بپردازیم.
پیشینه پژوهش
با توجه به نو بودن موضوع داعش، در زمینه کتاب در این مورد خیلی پرداخته نشده است و شاید محدودیت زمانی و ابهاماتی که به دلیل ماهیت گروه های تروریستی در پنهان کاری دارند و داعش از این امر مستثنی نمی باشد و از طرفی دیگر محرمانه و امنیتی بودن موضوع تا حدی از انتشار جزییات دقیق داعش در حوزه های مختلف موضوعی جلوگیری کرده است.محمد ابراهیم نژاد و مهدی فرمانیان کتابی با عنوان »داعش: دولت اسلامی عراق و شام« در سال ٌََُ - چاپ اول - توسط انتشارات موسسه دارالإعلام تألیف و تدوین کرده اند. این کتاب به بررسی شخصیت های شاخص القاعده ی عراق و داعش می پردازد و مواضع فکری آنها را بیان می دارد. همچنین تاریخچه و زمینه شکل گیری داعش، ساختار تشکیلاتی و منابع مالی آن را به بررسی گذاشته است.
کتاب »داعش زیرساخت های معرفتی و ساختاری« تألیف حسن مصطفی، چاپ چهارم ، در پاییز سال ٌَُُ توسط موسسه فرهنگی و هنری آفتاب خرد چاپ شده است؛ این کتاب در شش بخش به ترتیب به زمینه های تاریخی جریان سلفیت، شکل گیری داعش در عراق، اعلام خلافت توسط داعش، ایدئولوژی، تشکیلات و استراتژی های داعش پرداخته است.مقاله ای علمی- پژوهشی با عنوان» بازخوانی هویت دولت اسلامی در عراق و شام - داعش - : فهم زمینه های فکری وسیاسی- اجتماعی« توسط دکتر علی اشرف نظری استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران به همراه عبدالعظیم السمیری دانشجوی دکتری سیاستگذاری عمومی همین دانشگاه در فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم - ع - ، شماره شصت و هشت به چاپرسیده است.
در این پژوهش، ریشه های شکل گیری داعش، بنیان های فکری اسلامی داعش، ساختار سازمانی داعش و مؤسسات آن، موقعیت آن در نقشه ی سیاسی اهل سنت، نحوه سازماندهی و رابطه آن با القاعده بررسی می شود.فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام در شماره یازدهم خود مقاله ای با عنوان »مولفه های فرهنگ سیاسی جریان سلفیتکفیری - مطالعه موردی داعش - « که توسط دکتر غفاری استاد علوم سیاسی دانشگاه شاهد به همراه خانم علیزاده دانشجوی همین دانشگاه نوشته شده را به چاپ رسانده است. این پژوهش به بررسی فرهنگ سیاسی و جریان سلفی تکفیری، نظریهپردازان و انواع جریانات سلفی پرداخته است. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که خلافت مهم ترین شاخص و مولفه فرهنگ سیاسی داعش می باشد.
روش پژوهش
در این پژوهش با روش تحقیق توصیفی "مطالعه موردی " که عبارت از مطالعه عمیق و گسترده یک مورد در مدت زمان مشخص می باشد و پژوهشگر می تواند به ا نتخاب یک "مورد" پرداخته و آن از جنبه های مختلف بررسی کند استفاده کردیم. رویکرد مطالعه موردی یکی از متداول ترین استراتژی های تحقیق کیفی محسوب می شود . این مورد می تواند یک واحد یا سیستم با حد و مرز مشخص و متشکل از عناصر و عوامل متعدد و مرتبط به هم باشند که هدف از آن تأثیر شناخت متغیرهای اساسی بر رفتارها و تصمیم گیری های آن گروه می باشد . انجام پژوهش به کمک روش مطالعه موردی شامل چهار مرحله است: بیان مسأله و انتخاب مورد - واحد تحلیل - که در این پژوهش دولت اسلامی عراق و شام - داعش - می باشد.سپس اقدام به گردآوری دا ده ها می شود و در مرحله بعد با سازماندهی داده های جمع آوری شده به تدوین پژوهش میپردازیم. هدف از انتخاب این رویکرد شناخت ابعاد پنهان پدیده ای با زمینه های اجتماعی به نام داعش می باشد که در واقعبه فهم بهتر موضوع کمک می کند.
ردیابی ریشه های داعش
آن چه در حال حاضر به عنوان دولت اسلامی - عراق و شام - مطرح است به صورت یک گروه آغاز گردید که جماعت توحید و جهاد - - JIW نامیده می شوند و در سال ٌُُُ توسط ابومصعب زرقاوی ایجاد شد. در ابتدا تمرکز روی تلاش برای تأثیرروی تغییر رژیم در اردن بود، اگرچه زرقاوی برای اولین بار تجربه جهاد در افغانستان را داشت. او اسامه بن لادن را در سال
