بخشی از مقاله

هر جامعه ای معمولا بر اصـالت و هویـت فرهنگـی خـود تاکیـد و مـی کوشـد کـه بـا قـدرت و غـرور مشخصـه هـای ایــن هویــت را زنــده نگــه دارد (روح الامینــی،1368،ص.(111 ســرزمین پهنــاور ایــران دارای تمــدن هــای باســتانی بــی

شمار و آثار با ارزش هنری فراوان اسـت وهمگـی آنهـا میـراث فرهنگـی بـس گرانقـدر مـیهن عزیزمـان بـه شـمار مـی رود.(

حــائری ،عبــدالحادی ،1359،ص.(1 مــا هــر کجــا کــه مــی خــواهیم بــرویم اول بایــد ببینــیم کــه در تــاریخ چــه بــوده

ایم،چگونه بـوده ایـم وچگونـه بـه اینجـایی کـه هسـتیم رسـیده ایـم (افـروغ،1380،ص.(9 آمـوزش و پـرورش، وظیفـه دارد

تا نسل جدید را برای جامعـه امـروز آمـاده کنـد. )آقاجـانی،(1381 .در تهیـه سـند ملـی تحـول بنیـادین آمـوزش و پـرورش کوشش شده تـا بـا الهـام گیـری از اسـناد بالادسـتی و بهـره گیـری از ارزشـهای بنیـادین آنهـا و توجـه بـه اهـداف راهبـردی
نظـام جمهـوری اسـلامی ایـران ،چشـم انـداز و اهـداف تعلـیم و تربیـت در افـق 1404 هجـری شمسـی تبیـین شـود و ایـن

سند به عنـوان مجموعـه ای اسـت کـه کتـاب هـای درسـی بـر اسـاس آنهـا تهیـه و تـدوین مـی شـود (سـند تحـول بنیـادین

آمــوزش و پــرورش،.(1390 اهــداف کتــاب درســی یــا محتــوای مکتــوب آموزشــی یکــی ازاساســی تــرین منــابع و مراجــع یادگیری به حساب می آید ، یکـی از ایـن کتـاب هـا ، مطالعـات اجتمـاعی اسـت و ایـن کتـاب یـک حـوزه یـادگیری اصـلی و کلیدی به حساب می آید (به نقل از سازمان پژوهش و برنامه ریزی،.(1391

بیان مسئله:

طبیعی است که بقـای جامعـه بـه بقـا و دوام فرهنگـی و ارتبـاط فرهنـگ بسـتگی دارد وایـن جـز از راه انتقـال معـارف

و ارزشــها و میــراث هــای فرهنگــی بــه نســل جدیــد میســر نیســت . بنــابراین مطالعــه دقیــق و برنامــه ریــزی مناســب درایــن زمینه برای آمـوزش و تقویـت ایـن امـر بـه خصـوص در دوره ابتـدایی ضـروری اسـت.نظام آمـوزش و پـرورش هـر کشـور
،دارنده ی مجموعه ای از تدابیر سـازمان یافتـه اسـت کـه مـی توانـد امکانـات بـالقوه آدمیـان را بالفعـل کند(حسـینی نسـب و

دهقانی,.(1387از آنجـایی کـه کتـاب سـند تحـول بنیـادین بـه عنـوان یکـی از مراجـع ،بـه منزلـه ی چنـد نظـری بـر تمـامی سیاســت گــذاری هــا و تصــمیم گیــری ها،برنامــه ریــزی هــای خــرد و کــلان آمــوزش و پــرورش ســایه افکنــده و در دوره ابتــدایی یکــی از مهمتــرین منبــع و رســانه آموزشــی،کتاب هــای درســی از جملــه کتــاب مطالعــات اجتمــاعی کــه در اختیــار کودکان دوره ابتدایی قـرار مـی گیرد،تـا چـه میـزان توانسـته اسـت در انتقـال میـراث فرهنگـی نقـش داشـته باشـند. موفقیـت

در این زمینه مستلزم هـدف گـذاری مناسـب و کـارآیی هـدف اسـت ،بنـابراین اهـداف کتـاب سـند تحـول در زمینـه میـراث فرهنگـی و میـزان تحقــق ایـن اهــداف در دوره ابتــدایی از جملــه کتــاب مطالعــات اجتمــاعی پراهمیـت تــرین موضــوع بــرای

انتقال میراث فرهنگی است.

ضرورت انجام پژوهش:

آموزش و پرورش سازمانی است که وظیفه فرهنگ پذیری و جامعه پذیری را بر عهده دارد(صافی،1383،ص.(7 لذا یکـی از

اهداف مهم نظام آموزش و پرورش هدف فرهنگی است که شامل حفظ فرهنگ ،میراث فرهنگی و تـداوم بقـای آن مـی باشـد

(صافی،.(1383 که این موارد ضرورت پژوهش حاضر را درباره ی میزان توجه به میراث فرهنگی و اهـداف آن در کتـاب سـند

تحول به عنوان یکی از اسناد نظام آموزشی کشور و میزان تحقق این اهداف در کتاب مطالعات اجتماعی را مشخص نماید. نتایج

حاصل از پژوهش حاضر را افراد و گروهها و سازمانهای زیر در زمینه نظری و کاربردی می توانند مورد استفاده قرار دهند.


3

.1 استفاده از مبنای نظری پژوهش درباره توجه به میراث فرهنگی کشور در کتاب سند تحول.

.2دستیابی به میزان تحقق اهداف سند تحول در اهداف کتاب مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی.

.3استفاده از نتایج و توصیه های کاربردی توسط دست اندر کاران تهیه و تالیف کتاب های مطالعات اجتماعی در دوره ابتدایی.

هدف کلی :بررسی اهداف میراث فرهنگی در کتاب سند تحول بنیادین و مقایسه و میزان تحقق آن بـا اهـداف کتـاب مطالعـات اجتماعی در دوره ابتدایی.

اهداف جزیی:

.1تبیین و تحلیل اهداف سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در حوزه میراث فرهنگی. .2تبیین اهداف کتاب مطالعات اجتماعی در دوره ابتدایی.

.3تعیین میزان تحقق اهداف میراث فرهنگی کتاب سند تحول بنیادین در اهداف کتاب مطالعات اجتماعی در دوره ابتدیی.

سوالات پژوهشی:

.1اهداف سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در حوزه میراث فرهنگی چیست؟ .2اهداف کتاب مطالعات اجتماعی در دوره ابتدایی چیست؟

.3آیا اهداف میراث فرهنگی کتاب سند تحول بنیادین با اهداف کتاب مطالعات اجتماعی مطابقت دارد یا خیر؟

تعریف نظری متغیر ها:در اینجا اهداف میراث فرهنگی سند تحول بنیادین متغیر مستقل و اهداف کتـب اجتمـاعی دوره ابتـدایی متغیر وابسته است.
.1میراث فرهنگی: عبارت است از هر آن چیزی که هر نسل به ارث می گذارد و به نسل بعد انتقال می دهد(سـازمان پـژوهش و برنامه ریزی آموزشی،.(1388

.2سند تحول بنیادین: بیانیه مأموریت ،چشم انداز،هدفها و راهبردهای کلان،هـدفهای عملیاتی،راهکارهـا و چـارچوب نهـادی و

نظام اجرایی است( وزارت آموزش وپرورش ابتدایی ،.( 1391

.3هدف:موقعیتی که می خواهیم به آن برسیم و به همین منظورروش و وسایلی انتخاب می شوند تا با استفاده از آنهـا بتـوان بـه هدف دست یافت(نوریان،1390،ص.(62

4 .مطالعات اجتماعی: یک حوزه یادگیری بین رشته ای اسـت کـه ازمفـاهیم رشـته هـای علمـی ومطالعـات مختلـف بهـره مـی گیرد(سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی،.(1391

.5دوره ابتـدایی: ایـن دوره بــا اسـامی گونــاگون مطـرح شـده اســت.و هـر چــه در ایـن دوره آموختـه مــی شـود،جنبه ی عــام

دارد(صافی،1388،ص.(40

.6کتاب معلم(راهنمای تدریس): این کتاب به معلمان کمک می کند تا فرایند های یاددهی - یـادگیری را بـه نحـو مطلـوب تـر سازماندهی کند(سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی،.(1391

تعریف عملیاتی متغیر:

.1میراث فرهنگی:شامل کلیه دستاوردهای فرهنگی در بعد مادی وغیر مادی و مکتوب در اهـداف کتـاب سـند تحـول و کتـاب مطالعات اجتماعی در دوره ابتدایی.

4

.2دوره ابتدایی: در این پژوهش دوره سوم،چهارم،پنجم،ششم که کتاب مطالعات اجتماعی را دارند ،شامل می شود. .3مطالعات اجتماعی:هدفهایی کتاب مطالعات اجتماعی در دوره ابتدایی که محتوا بر اساس آنها تعیین می شود.

.4سندتحول بنیادین: در این پژوهش شامل مباحث مربوط به میراث فرهنگی و اهداف در حوزه میراث فرهنگی.

.5هدفها:هدفهای میراث فرهنگی درکتاب سند تحول وهدف های کتاب های اجتماعی در دوره ابتدایی.

.6کتاب معلم(راهنمای تدریس):در این پژوهش منظور کتاب معلم مطالعات اجتماعی می باشد.

روش پژوهش:،روش تحقیق مقایسه ای مورد استفاده قرار گرفته است.طبق الگوی جورج بردیٌ انجام می شود.

ابزار گرد آوری دادها:کتاب سند تحول بنیادین آموزش و پرورش،راهنمای تدریس کتاب مطالعات اجتماعی، راهنمـای درسـی

مطالعات اجتماعی برای دوره آموزش عمومی ومقالات پژوهشی،پایان نامه ها،کتب،نشریات،فصلنامه ها.

روش گردآوری داده ها: این پژوهش به بررسی مقایسه ی اهداف میراث فرهنگی در کتاب سند تحول بنیادین با اهداف کتـاب مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی با استفاده از جداول می پردازد، نیز سعی شده اهداف میراث فرهنگی کتاب سند تحول بنیـادین

و اهداف میـراث فرهنگـی کتـاب مطالعـات اجتمـاعی بـر اسـاس اطلاعـات کتابخانـه ای و اسـتفاده ازسـایت هـای گونـاگون آموزشی،توصیف و تفسیر شود و به منظور بهره گیری از جنبه های مختلف آن ،ارائه راهکارهای مطلوب مورد تجزیـه و تحلیـل قرار بگیرد.

جامعه آماری و روش نمونه گیری:

اهداف میراث فرهنگی سند تحول بنیادین و نمونه آماری اهداف کلی کتاب مطالعات اجتماعی پایه های سـوم،چهارم،پنجم و ششم می باشد که در راهنمای تدریس معلم در دوره ابتدایی و راهنمای درسی مطالعات اجتماعی بـرای دوره آمـوزش عمـومی آمده است.

شیوه تجزیه و تحلیل داده ها:

روش ارائه شده توسط برودی مناسب ترین روش برای مطالعات مقایسه ای و تطبیقی است. ایـن روش چهـار مرحلـه دارد

شامل:.1مرحله توصیف،.2مرحله تفسیر.3مرحله همجواری،.4مرحله مقایسه؛لذا در تحقیق از این چهار مرحله پیروی شده است.

یافته های پژوهش:

پاسخ به سوال پژوهشی شماره:1با بررسی کتاب مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیـت رسـمی عمـومی جمهـوری اسلامی ایران مطالب زیر استخراج گردید:
.1مرحله توصیف: اولین اصول و سیاستهای حاکم بر تهیه و تدوین فلسفه تربیت را می توان چنین برشمرد: در این سند (اصالت

و فرهنگ و تربیت)مفروض دانسته شده است زیرا به رغم دادوستد فرهنگ و تربیت و سایر سیسـتم هـای اجتمـاعی ، تقـدم و اصالت با نظام های معرفتی و تربیتی و فرهنگی است و تربیت سرچشمه همه ی تحولات در همه ی ساحت ها است و بر همـه

آنها سایه افکنده است(ص .(17

نگاه تمدنی:یکی از ویژگی های اسلام و گفتمان انقلاب اسلامی رویکر تمدنی مستلزم انعکاس اندیشه الهی و اسلامی و انقلابـی

در همه لایه و ساحت های معرفتی و ابعاد فردی،خانوادگی و اجتماعی است(ص.(18 ارزشها انواع مختلفی دارنـد و بـه شـکل

1 George Brody


5

غایت اصیل زندگی آدمی-یعنی قرب االلهٌ ارتباط دارند. که یکی ازاین مراتب زیبایی شناختی و هنری است (ص90و.(91 یکـی از ابعاد رسیدن به حیات طیبه شان زیبایی شناختی و هنری ناظر به فعالیت قوه تخیل و بهره منـدی از عواطـف و احساسـات و

ذوق زیبایی شناختی و خلق آثار هنری و قدردانی از آثار و ارزشهای هنری است(ص.(96 از مهمتـرین مظـاهر توجـه بـه جنبـه

اجتماعی تربیت در این کتاب گسترش و ارتقای تجارب متراکم بشری است(ص.(144 یکی از جهات اهمیت و ضرورت تربیت

این است که در هر جامعه در جهت بقا و پیشرفت پایدار خود در طول زمان باید ساز و کارهای مناسب را برای انتقال تـداوم و

تعالی فرهنگ خود نیز فراهم کند(ص .(149 در قسمت اهداف ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی بازشناسـی فرهنـگ و تمـدن اسلامی همراه با توجه به نیازهای حال و آینده جامعه و تلاش جهت تحقق امت واحده ی اسلامی بر اساس نظام معیار اسـلامی

است(ص155و.(156 یکی از عوامل موثر در امر تربیت طیف وسیعی از نهاد ها و سازمانها و ارگانها و گروه های رسمی یا غیر

رسمی فعال در جامعه است که از جمله این نهاد ها، نهاد فرهنگ است و دیگری نهاد هنر است که شامل مراکزهنری،موزه هاو

فرهنگسراها می باشد(ص.(170

یکی از اصول تربیت توجه به فرهنگ و تمدن اسلامی و ایرانی است واز ایـن رو انتقـال فرهنـگ و ارتقـای آن از کارکردهـای اصلی جریان تربیت به شمار می آید. (ص.(191 در اصول کلی تربیت رسمی تاکید برفرهنگ اسـلامی و ایرانـی و زبـان و ادب فارسی شده است. برخی از مصادیق این اصل شامل: تاکید براستفاده از ذخـایر زبـان و ادب فارسـی در همـه سـطوح تربیـت و

معرفی نهاد های فرهنگ و تمدن اسلامی ایران و توجه کردن به نقش برجسته آنها در برنامه درسی است(ص.(275 یکـی دیگـر

از موارد اصول کلی تربیت رسمی و غیر رسمی انسجام اجتماعی است شامل:سـرزمین و قلمـرو،دین و مـذهب،زبان،حکومت و دولت،نژاد و قومیت،سنت ها و آیین ها،میراث فرهنگی،اسطوره هـا و قهرمانـان اسـت(ص.(275 بـر اسـاس رویکـرد ریالسـتی

مدرسه نهادی است که رسـالت اصـلی آن توسـعه بعـد عقلانـی یعنـی انتقـال دانـش بشـری و ایجـاد مهـارت هـای پژوهشـی

است(ص.(292 یکی از الگوهای نظری ساحت های تربیت اعتقادی،عبادی و اخلاقی است که در قسمت رویکـرد آن بـه بهـره گیری از میراث غنی و ارزشمند ادب پارسی برای توسعه و تعالی ارزشـهای دینـی و اخلاقـی اشـاره شـده اسـت(ص.(300 در ساحت های تربیت اجتماعی و سیاسی به اصول توجه به میراث فرهنگی و تمـدن اسـلامی و ایرانـی در راسـتای ایجـاد هویـت مشترک ایرانی و اسلامی مهم اشاره کرده است(ص.(305 در ساحت زیبایی شناختی و هنریٍ حدود قلمرو ی است که سـاحت
تربیت زیبـایی شـناختی و هنـری بخشـی از جریـان تربیـت رسـمی و عمـومی کـه نـاظر بـر رشـد و قـوه خیـال و پـرورش

عواطف،احساسات و ذوق زیبایی شناختی متربیان است(ص.(307 در کارکرد های مشترکَ نظام تربیت رسمی و عمومی یکـی از موارد اشاره شده حفظ وارزیابی و تعالی میراث فرهنگی(اسلامی-ایرانی)وانتقال آن به نسل جوان می باشد(ص.(340 یکی از

البته مراد از قرب به خداوند، نزدیکی زمانی و مکانی آدمی به حضرت حق نیست؛ بلکه مقصود از آن رابطه ای حقیقـی بـین خـدا و 1 ×انسان است( ص.(91

× در این بخش از نتایج تحقیق رضایی ( 1387 )،از مجموعه مطالعات نظری سند ملی آموزش وپرورش استفاده شده است.2 باشند(مبانی عمومی تربیت جریان در سهیم عوامل همه فعالیت محصول که است مطلوبی آثار مشترک های کارکرد از مقصود3 ×نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی،ص.(340


6

عمده ترین وظایف مدرسه صالحٌ ،تدارک فرصت های تربیتی غنی با بهره گیری از فرهنـگ و تمـدن اسـلامی و ایرانـی و ادب فارسی برای تقویت ارزشهای اصیل اخلاقی می باشد(ص.(360

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید