بخشی از مقاله
چکیده:
کشور ما دارای اقلیم های مختلفی است.در شمال آب و هوای معتدل و مرطوب،در غرب سرد و کوهستانی،در شرق گرم و خشک و در جنوب گرم و مرطوب غالب است.که در هرکدام از این نواحی بنا به اقتضای شرایط نامطلوب در فصول مختلف سال،از گذشته در خانه ها از عناصر معماری بومی برای ایجاد شرایط مطلوب و رسیدن به نقطه ی آسایش استفاده می شده است.بدین منظور انواع فضاهای معماری در مناطق مختلف کشور بوجود آمده اند.که استان هرمزگان به دلیل گرمای شدید و رطوبت بالای هوا در اکثر ماه های سال،خانه ها با تدابیر بومی ساخته می شدند.بندرکنگ یکی از شهرهای این استان است که بناهای قدیمی و بومی آن حفظ شده اند.این تحقیق به روش های تحلیلی،کتابخانه ای و با ابزار میدانی - رلوه .فیش برداری - انجام شده است.و عناصر معماری بومی به همراه جزییات تحلیل شده و مورد بررسی قرار گرفته است.در اکثر خانه ها عناصری مانند بادگیر،ایوان،حیاط مرکزی و ایجاد سایه و ... وجود دارد.
کلمات کلیدی: معماری بومی ، بندرکنگ ، گرم و مرطوب ،شرایط مطلوب
مقدمه:
بندرلنگه درکنار خلیج فارس یکی از شهرستان های استان هرمزگان به شمار می رود.شهر کنگ از توابع شهرستان بندرلنگه می باشد که بافت تاریخی آن همانند دیگر شهرهای طبیعی-تاریخی ایران دارای ساختاری پیوسته و منسجم است. تشکل بافت دیم متاثر از تمامی عوامل جغرافیایی واقلیمی وفرهنگی واعتقادی و اقتصادی وسیاسی است. مهمترین عنصر طبیعی موثر در شکل گیری شهر دریاست به نحوی که همه کوچه ها و گذرها رو به دریا شکل گرفته اند تا بتوانند کریدری برای عبور جریان هوای خنک کننده از دریا به خشکی واز خشکی به دریا را شکل بخشد .سایه اندازی در گذر های رو به دریا عامل مهمی در تعیین عرض این گذرها بوده است.
با وجود پیشینه تاریخی بسیار کهن استان هرمزگان، هنوز بررسی معماری کافی در این منطقه صورت نگرفته است وبا توجه به افزایش بی رویه جمعیت شهرها،مخصوصا شهرهای بندری استان هرمزگان،بعد از پیروزی انقلاب اسلامی،فرسوده بودن بافت های قدیمی که اکثرا ساختمان های سنتی را دربرمیگیرد و عدم توجه شهرداری ها به مرمت و احیای این بافت ها و پرداختن به عمران و آبادی بافت های جدید که در اثر آماده سازی و واگذاری اراضی شهری توسط مسکن و شهرسازی انجام شده و از یکسو و تجاری شدن اکثر مراکز تاریخی این شهرها بواسطه ی متصل بودن به مراکز اقتصادی از سوی دیگر متاسفانه در اکثر شهرهای بندری مخصوصا بندرعباس و بندرلنگه کلیه ی ساختمان های سنتی و قدیمی تخریب و از بین رفته اند.
لذا برای آنکه شکل،ترکیب و عملکرد فضاهای این ساختمان ها برای نسل های آینده الگو برداری کرده باشیم،این شش ساختمان به عنوان نمونه موردی که براساس اقلیم این منطقه طراحی و اجرا شده اند،مورد بررسی قرار داده ایم. در این پژوهش به شناسایی انواع فضاهای مسکونی به لحاظ ساختارو نوع کارکرد با توجه به ویژگی های اقلیمی محلی استان هرمزگان پرداخته شده است.برای این منظور به ارزیابی خصوصیات مورد نظر، در نمونه هایی پرداخته شده که پس از بررسی ومطالعه، انتخاب شده اند و معرف معماری بومی آن منطقه می باشند.تحقیق حاضر در راستای شناخت نکات بومی و اقلیمی اجرا شده در معماری بومی خانه های مسکونی بندرکنگ می باشد.
ساختار کلی پژوهش شامل سه بخش می باشد که در قسمت اول درمورد شرایط اقلیمی بحث شده و در قسمت دوم تحقیق،خانه هایی از شهرستان بندرلنگه انتخاب شده و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته اند و در قسمت پایانی نیز نتایجی بر پایه ی تجزیه و تحلیل ها صورت گرفته که به تفضیل بیان می شود. نمونه ها خانه ی گلبتان و خانه ی یونسی واقع در بندر کنگ و خانه فاروق در بندرلنگه می باشند که اکنون جزء آثار تاریخی شناخته شده اند.در این مقاله سعی شده است که به ویژگی های اقلیمی این بناهای بومی هرمزگان که باعث منحصر به فرد بودن بناهای این اقلیم شده است پرداخته شود.از جمله ایوان های وسیع و بادگیر های چهار طرفه که خاص اقلیم گرم و مرطوب است و پنجره های مشبک و فضاهای نیمه باز جهت کوران هوا و .....
روش تحقیق:
برای شناخت خصوصیات معماری بومی این شهرستان،نخست بررسی اقلیمی صورت گرفت.بر پایه ی نتایج این بررسی و پژوهش های انجام شده در این زمینه،آب و هوای مناطق استان هرمزگان از جمله شهرستان بندرلنگه مشخص شد.و خصوصیات اقلیمی بناهای این شهرستان و کارکرد های آن مشخص گردید.به این منظور پس از بازدید از شماری شهر و روستا در این منطقه و بررسی تطبیقی خانه ها براساس مطالعات میدانی مبتنی بر سفرهای طی یک دوره ی سه ماهه دوشهر انتخاب شدند و با کمک میراث فرهنگی استان هرمزگان حدود 10 خانه که اکثرا جزء آثار تاریخی این منطقه بودند مورد بازدید قرارگرفتند.
سپس سه تا از منازل مسکونی انتخاب شد که قابل تعمیم به تمام خانه ها در آن منطقه می باشد.که به عنوان نمونه های نهایی مورد بررسی دقیق قرار گرفتند.برای بررسی خانه ها اسنادی در اختیار نبود فقط میراث فرهنگی درمورد هرکدام از بناها،تعدادی عکس و توضیح مختصری در اختیار قرار داد.و چون سندی وجود نداشت نقشه ها رلوه شده است و طی این بازدیدها تصاویر کامل تر و واضح تری تهیه گردیده است.برای شناسایی بهتر به صورت توصیفی در مورد آنها توضیح داده شده است.سپس برای رسیدن به اهداف پژوهش،خصوصیات اقلیمی آن همچون نوع مصالح و نوع بادگیر و نوع پنجره ها و طریقه ی طراحی و ... مورد تحلیل قرار گرفتند.
.1,2مشخصات اقلیمی:
.1,2,1اقلیم گرم و مرطوب:
سواحل خلیج فارس و دریای عمان تا حدی مشابه اقلیم گرم و مرطوب هستند .بر خلاف منطقه معتدل و مرطوب در منطقه گرم و مرطوب میزان بارندگی کم میباشد و به فصل پاییز و زمستان محدود می شود. بالا بودن میزان رطوبت هوا بدلیل مجاورت با دریا باعث می شود اختلاف درجه حرارت شب و روز در فصول مختلف سال ناچیز باشد.در این اقلیم بر خلاف اقلیم معتدل و مرطوب به ساعات خاصی از روز و شب که گرمای هوا زیاد بالا نیست مطلوب می باشد.
.1,2,2بافت شهری :
