بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق برآن است که به اهمیت درس دینی و جایگاه معلمان در افزایش رغبت دانش آموزان و تربیت دینی آنان رانشان دهد. تعدد عوامل مؤثر در فرایند تعلیم وتربیت دینی وروابط بین آنها تربیت دینی را بسیار پیچیده می کند . در این میان پرداختن به ویژگی های معلمان دینی در زمینه ی های مختلف روان شناسی ، اصول تعلیم وتربیت دینی وراهبردی ، مهارت بالا در تدریس و... از اهمیت بسزایی برخوردار است .همچنین پرداختن به موانع سرراه رغبت دانش آموزان به درس دینی در تثبیت هویت وعلاقمندی آن ها به درس دینی نقش اساسی دارد .موانعی مانند: نادرست بودن روش های رایج در تربیت دینی ، شناخت خصوصیات دوران نوجوانی ، ناکارآمدی مربیان ومعلمان ، فهم نادرست از دین ، نارسایی در برنامه ریزی و محتوا و روش های آموزشی و... ازمهمترین یافته های این پژوهش است که اجرای راهکارهای مطرح شده در این مقاله توسط معلمان و متولیان تعلیم وتربیت ، سبب خواهدشد تا تعلیم وتربیت نوجوانان ودانش آموزان ،کمتر با آسیب ها روبه رو شود.
هدف :این پژوهش با اهدافی مانند جایگاه واهمیت درس دینی ورابطه ی ویژگی های معلمان وتأثیر آن بررغبت دانش آموزان وعوامل بی رغبت ساختن دانش آموزان به درس دینی وراهکارهایی به منظور کاستن از مشکلات مذهبی ، صورت گرفته است . روش : روش تحقیق در این گفتار به صورت کتابخانه ای ومروری می باشد .
کلمات کلیدی:تعلیم وتربیت دینی ، نوجوانان ، دانش آموزان، رغبت
.1 مقدمه
بی تردید ، نسل جوان و نوجوان خواهان فهم دقیق معارف دینی است .همچنان که تحقیقات مختلف نشان می دهد نوجوانان جوانان ، دین باور و تربیت پذیرندواز کارکردهای ناصحیح که به نام دین تمام می شود به شدت رنج می برند.دین به عنوان واقعیتی که راه زندگی را می نمایاند و موجب هدایت و تربیت والای انسان می شود ، همواره جهت ارائه راهکار تعلیم آموزه هایآن موردبحث و بررسی صاحب نظران قرار می گیرد و به همان میزان که برنامه ریزی و بررسی و چگونگی تعلیم دین و تربیت دینی ضرورت دارد تا مشخص کند چه کسانی و چگونه باید نقش خود رادر این امر مهم ایفا کنند ، شناخت موانع و آسیب های موجود بر سر راه رغبت دانش آموزان به درس دینی وبررسی مؤلفه های مؤثر در انحراف از دینداری واقعی به جهت عملی کردنتعلیم و تربیت صحیح ، از اهمیت بالایی برخوردار است.
تا آنجا که پیامبران واولیای دین به عنوان هادیان جوامع ، همواره سرچشمه وسعادت بشر رادر این عرصه جستجو کرده اند؛ از این رو پرداختن به ویژگی ها ی یک معلم خوب بخصوص معلم دینی از ضروریات مسلم می باشد . چرا که حفظ دین، به عنوان زیر بنای اعتقادی جامعه وتداوم فرهنگ دینی ، مستلزم توجه به کیفیت تعلیم وتربیت است .از طریق تجارب معنوی است که شخص می تواند معنویت را به دیگران انتقال دهد . بررسی علل عدم رغبت دانش آموزان به درس دینی به عنوان یکی از ضروریات به حقیقت دین باز نمی گردد ، بلکه منظور عوامل و متغیرهایی است که باعث می شود فهم ومعرفت افراد نسبت به دین از محتوای مورد نظر فاصله گرفته ویادر دینداری دچار انحراف می گردندوهدف از انجام آن بررسی عواملی است که متوجه این جنبه از تربیت نوجوانان و دانش آموزان ما در شرایط فعلی است وتشخیص آن، نوعی پیشگیری ودر حقیقت ، تلاش دلسوزانه برای افزایش مصونیت تعلیم وتربیت دینی از آسیب ها است .
زیرانسل جوان ما با وجود اینکه نسلی آرمانگراست اما عیب هایی نیز دارد . سطحی نگری و وعدم توجه به عمق واقعیت ها یکی از آنهاست .توجه عمیق به مقوله های دینی و مذهبی از مسؤلیت های سنگین این نسل است . امروزه خیلی از جوانان حوصله مطالعه خواندن کتاب راندارند ولذا روح آنان درست تغذیه نمی شود وبه راحتی تحت تأثیر افکار دیگران قرار می گیرند. باید برای رسیدن به هدف برنامه ریزی کرد؛ در هرصورت هرجااراده ای است راهی هم وجود دارد .البته به شرطی که پشتکار داشته باشد.
.2 جایگاه واهمیت درس دینی واهداف آن
یکی از پر اهمیت ترین مقوله های تربیت ، تربیت دینی است که محتوای خود را از ادیان آسمانی والهی می گیرد. منظور از تربیت دینی ، تغییر در رفتار و کردار دینی است که کودک و نوجوان را با وظایف دینی آشنا می کند، مبانی اعتقادی را در آنان رشد می دهد و فطرت الهی و انسانی آنها را بارور می سازد [22]. دین پدیده ای هماهنگ با فطرت انسانی است که همیشه به عنوان
یک نیاز ضروری در میان انسان ها خودنمایی کرده است .؛تاریخ زندگی بشر با دین آمیخته است [34]. درکشور ماایران، تربیت دینی به دلیل مذهبی بودن نظام اجتماعی و سیاسی و اقتصادی ، از اهمیت بالایی برخوردار است .
ودر مدارس ایران ، تعلیم وتربیت دینی پیگیری میشود. هدایت دانش آموزان و نوجوانان جز از طریق تربیت دینی صحیح میسر نیست. دانش آموزان برای پذیرش رفتارهای صحیح و مطلوب اجتماعی از طریق آموزش تعالیم دینی ، آمادگی بیشتری دارند تااز راههای دیگر ، در فرایند شکل گیری شخصیت دانش آموزان، بیشترین نقش بر عهده ی الگوهای رفتاریست ومتاسفانه به دلایل مختلف و تحقیقات انجام گرفته ،روش های آموزش تربیت دینی در ایران به نتایج دلخواه نرسیده است.هدف از تربیت دینی حضور ، قران وسیره ی معصومین در متن زندگی دانش آموزان است . ما با تعلیم مسائل دینی و روش های مطلوب و خاص می توانیم در دانش آموزان درک وشعور دینی ایجاد کنیم .
اگر تلاش همه ی ما بر این باشد که از طریق روح حاکم بر تمام برنامه های رسمی و غیر رسمی - فوق برنامه و مکمل - تربیت و تزکیه وتأدیب صورت گیرد ومفاهیم نظری به صورت» رفتار دینی« در آید، می توانیم ادعا کنیم که تربیت دینی تاحد زیادی تحقق پیدا کردده است .هر چندتربیت دینی فرایند مدار بوده و امری است که تدریجی اتفاق می افتدکه در بستر جامعه شکل می گیردوعناصر آن پیوسته در جهت سازندگی ویا ویرانگری شخصیت افراد عمل می کنندبه همین دلیل اسلام هرگونه تقوای دینی را براساس اجتماع بنیان گذاری کرده است [13] و زمانی محقق می شود که نوجوان و جوان به مرحله تخلق بهاخلاق حسنه رسیده باشدودر عمل به دستورات دینی کوشابوده و این رفتار دینی در او تثبیت شده باشد.
ازسوی دیگر دوران بلوغ، وجدان دینی نوجوان بیدار می شود و این مسئله باید به گونه ای در نوجوان و جوان پرورش یابد که به صورت یک رفتار تثبیت شده در آیدو به عنوان افرادی متدین و پای بند به ارزش های دینی تربیت شوند.[12]اگر مدرسه بتواند دانش و معرفت دینی را در گفتار و رفتار دانش آموزان تثبیت کند ، گام بزرگی درجهت اعمال حاکمیت دینی بر جامعه وشکست توطئه های فرهنگی دشمنان برداشته وبدون تربیت دینی جامعه نقصان قابل توجهی پیدا می کندو اینجاست که ضرورت تربیت دینی و اخلاق به طور جدیاحساس می شود . جوان را باید قبل از آلوده شدن دل و روان با حقایق دینی آشنا کرد.ابتدا باید عقاید و افکار صحیح به فرزند آموزش داده شود اگر تعلل شود ، دل جوان به عقاید انحرافی آلوده می شود و اصلاح کردن وی زحمتی دو چندان را می طلبد[22]
اگر امروز شاهد نابهنجاری اجتماعی در جامعه می باشیم که به بحران هویت تبدیل شده است ، بدین علت است که ساختارهای اجتماعی چنداان بر مبنای اصول دینی استوار نشده است [43 ].نوجوان چه بسا دوره ای را از سر خود می گذرانتد که در آن ، میان شک ویقین مطلق خواهد بود وخطر آن جاست که نوجوان در میان گرداب کشمکش ها غوطه بخورد بدون آنکه دستی او را به ساحل آرامش و امنیت عقیدتی وایمانی بکشاند .دانش آموزان در سن جوانی ممکن است وسوسه های براق که نمود جریان های فکری فریب کارانه یا گرایش های مذهبی منحرف است آنان را جذب کند ؛استاد مطهری وجود خرافات وبدعت ها و تحریف مفاهیم دینی را از جمله آفات جامعه ی اسلامی می دانست ، از این رو پیشنهاد می کرد که فکر دینی ما باید اصلاح شود واصول و مبانی مذهبی به صورت صحیح وواقعی خود به افراد تعلیم والقا شود [33].
پس باید با آگاهی های دیسنی مجهز و با عرضه ی اشتیاق انگیز، باور لازم در نوجوان پدید آورندو وجدان آنها را بیدار سازند. زیراآموزه های دینی از پتانسیل قوی برای ایجاد یک جامعه ی سالم ودارای هویت بالا برخوردار است . ونیزجامعه ی اسلامی به شدت نیازمند یک نظام درمانی مبتنی بر آموزه های معنوی و دینی است ؛باتوجه به ابعاد زیستی ، روانی ، اجتماعی و معنوی انسان و مشخص شدن نقش اصلی معنویت در سلامت افراد ، .و سلامت زندگی آن ها ، سازمان بهداشت جهانی ازسال 1824 اقدام به معرفی بعد معنوی ومذهبی به عنوان یکی از ابعاداصل سلامت روانی وکیفیت زندگی و سنجش آن در کشورهای مختلف کرده است.[32] وهمچنین نتایج تحقیقات دیگری نشان می دهد مذهبی بودن ومعنویت با کاهش فشارخون، افزایش وضعیت سلامت عمومی، افزایش طول عمر،رابطه داردوباعث افزایش مهارت های مقابله و کاهش کنترل استرس وبالا بردن سطح مطلوب زندگی می شود [3 2].
.4 ویژگی ها وظایف معلم دینی به منظورافزایش رغبت به درس دینی
الف - شناخت ویژگیهای دانش آموز از منظر روان شناسی
معلم باید قبل از هر چیز ، دانش آموزو وویژگی های متفاوت و متعدد جسمی و روان اورابشناسد و براساس این شناخت خود ،
