بخشی از مقاله
بوم شناسي
در فرايند فتوسنتز با كمك انرژي نوراني، دي اكسيدكربن وآب كه موادي غيرآلي هستند، به مواد آلي تبديل مي‌شوند.مواد آلي بين گياهان و جانوران ونيز بين جانوران مختلف منتقل ميشود وسرانجام به شكل گرما وكارهاي زيستي موجودات زنده به مصرف مي‌رسد. بنابراين هر موجود زنده‌اي بايد پيوسته با موجودات زندة ديگر و نيز با موجودات غيرزندة اطراف خود،در ارتباط باشد.تحقيق در بارة روابط بين موجودات زنده با يكديگر و با محيط زندگي آنها، موضوع علم بوم شناسي (اكولوژي) است.
اكوسيستم: در يك محيط آبي علاوه بر موجودات زنده، موجودات غير زنده هم يافت ميشود: آب، گل‌هاي بستر، سنگ، گازها، و حتي نمك‌هاي حل شده درآب، همگي بر زندگي موجودات‌زندة اين محيط اثر دارند. به مجموعة موجودات زنده وغير زنده كه با هم در ارتباط‌اند، اكوسيستم مي‌گويند.
انرژي در اكوسيستم
انرژي آفتاب نخست به گياهان مي‌رسد وسپس مقداري از آن به صورت مواد غذايي به بدن جانوران مصرف كننده وارد ميشود. بنابراين درون هر اكوسيستم،رابطه‌اي غذايي بين موجودات زنده برقرار ميشود.به رابطة غذايي كه بين موجودات زندة مختلف وجود دارد زنجيرة غذايي مي‌گويند.
شبكة غذايي: اگر چند زنجيرة غذايي را بررسي كنيم، متوجه مي‌شويم كه يك يا چند موجود زنده در آنها مشترك است. يعني بين زنجيرههاي غذايي رابطه‌اي وجود دارد، مثلاً خرگوش وملخ ممكن است هر دو از يك نوع گياه تغذيه كنند، يا آنكه شاهين نيز مانند روباه، خرگوش را صيد كند و پرندگان كوچك از سوسك وپروانه تغذيه كند و خود نيز نصيب جانوران ديگر مثل شاهين يا روباه شوند.پس، مطالعة زنجيرههاي غذايي نشان مي‌دهد كه نه تنها موجودات زندة آنها با يكديگر رابطه‌اي دارند، بلكه بين حلقه‌هاي يك زنجيره با زنجيرة ديگر نيز ارتباط غذايي موجود است.
هرم انرژي: مقدار كمي از انرژي نوراني خورشيد درمواد آلي كه توسط گياه سبز (توليد كننده)ساخته ميشود، به دام مي‌افتد. همة اين مواد آلي به اولين مصرفكنندهها نمي‌رسد.زيرابخشي ازاين مواد آلي در ضمن فعاليت‌هاي زيستي گياه سبز مصرف ميشود و انرژي آن از دسترس اولين مصرفكنندهها خارج ميشود. بخشهاي مردة گياه نيز بوسيلة موجودات تجزيه‌كننده مصرف ميشود.
اولين مصرفكنندهها نيز همة انرژي موجود در موادي را كه به دست مي‌آورند، دربافت‌هاي خود ذخيره نمي‌كنند،زيرا بخشي از آنها از طريق فعاليت‌هاي مختلف بدن (مانند تنفس وگرما) وقسمتي نيز از طريق ادرار و مدفوع تلف ميشود. . اين موضوع در مورد دومين و سومين مصرف‌كننده نيز صادق است. كاهش تدريجي مقدار انرژي از توليدكننده‌ها به مصرفكنندهها در يك زنجيرة غذايي را به صورت هرمي نشان مي‌دهند كه هرم انرژي نام دارد.بررسي‌ها نشان داده كه در كرة زمين، سالانه فقط 2/0 درصد از انرژي نور خورشيد براي ماده‌سازي در گياهان سبز به‌كار مي‌رود و بقية آن به صورت‌هاي مختلف هدر مي‌رود.
زيست‌شناساني كه به كشاورزي علاقه‌مند هستند، در فكر يافتن گياهاني هستند كه بيشتر از گياهان ديگر انرژي نور خورشيد را براي ماده‌سازي به‌كار مي‌برند و در نتيجه، مقدار مادة‌‌آلي كه به وسيلة آنها توليد ميشود، بيشتر است. اين نوع بررسي‌ها از نظر تأمين غذاي كافي براي جمعيت روز‌افزون مصرفكنندهها، به ويژه آدمي، اهميت فراوان دارد.
ي‌رود، زيرا موجودات زنده براي به‌دست آوردن انرژي، ماده (غذا ) مصرف مي‌كنند، اما اگر هرم انرژي را از نظر تعداد موجودات زنده مورد بررسي قرار دهيم، چگونگي انتقال انرژي از طريق مواد آلي، به‌خوبي معلوم ميشود. مثلاً براي تأمين غذاي يك مصرف‌كننده كه در قلة هرم قرار دارد وجود تعداد زيادي توليد‌كننده لازم است. از طرف ديگر هر چه به مصرف‌كننده قلة هرم نزديك مي‌شويم تعداد آنها، كمتر ميشود. اين هرم را كه در آن افراد مصرف‌كننده به‌تدريج بزرگتر، اما از تعداد آنها كاسته ميشود، هرم تعداد ناميده‌‌‌اند.
پوسيدگي
مواد آلي بدن جانداران، پس از مرگ به موادمعدني مرده تبديل مي‌شوند. سرانجام اين تبديل كه به آهستگي انجام ميشود، بدن به ماده‌اي كه تنها مواد معدني دارد، تبديل ميشود. به اين جريان پوسيدگي مي‌گويند. سه عامل مهم در پوسيدگي نقش دارند:
1-آنزيم‌هاي موجود در سلول‌هاي جاندار: اين آنزيم‌ها بلافاصله پس از مرگ، شروع به تجزية سلول‌ها وبافت‌هاي خودي مي‌كنند.
2-جانوران مردارخوار: مثلاً لاشخور‌ها با نوك زدن و كرم‌ها و حشرات با سوراخ كردن جسد، باعث از هم گسيختگي بافت‌هاي بدن مي‌شوند.
3-ميكروب‌ها، به‌ويژه باكتري‌ها وقارچ‌ها: اين گروه از جسد تغذيه و مواد آلي آن را تجزيه مي‌كنند.اين جانداران كه تجزيه‌كننده ناميده مي‌شوند، نقش اصلي را در پوسيدگي دارند.
تجزيهكنندگان چگونه باعث پوسيدگي مي‌شوند:
كمي پس ازمرگ جاندار،تعدادي هاگ باكتري روي آن مي‌نشينند وشروع به توليد‌مثل مي‌كنند. باكتري‌ها سپس به همة بخشهاي جسد نفوذ مي‌كنند. در اين هنگام مثلاً در يك قاشق چاي‌خوري گياه در‌حال پوسيدگي، ممكن است بيش از يك ميليارد باكتري باشد.
ميكروب‌ها براي آنكه از مواد موجود در جانداران مرده تغذيه كنند، آنها را به صورت محلو
ل در مي‌آورند،همان‌طور غذاي ما نيز براي جذب شدن بايد محلول باشد. ميكروب‌ها براي اين كار نخست آنزيم‌هاي گوارشي از خود ترشح مي‌كنند. اين آنزيم‌ها مواد را تجزيه مي‌كنند.سپس ميكروب‌ها مواد تجزيه شده را جذب مي‌كنند.
بخشهاي نرم‌تر بدن، مانند ماهيچه‌ها و پوست سريعتر از بخشهاي سخت، مانند استخوان‌ها و چوب پوسيده مي‌شوند. اسكلت بدن مهره‌داران وصدف‌هاي نرم‌تنان تا سال‌ها پس ازمرگ تجزيه نمي‌شود و باقي مي‌ماند.
پوسيدگي با توليد گرما همراه است. چون ميليون‌ها باكتري كه در حال تجزية بدن هستند، گرما توليد مي‌كنند. بوي بد حاصل از جانداران در حال تجزيه، به علت آن است كه بعضي از باكتري‌ها به روش خاصي (بدون اكسيژن) تنفس مي‌كنند وتوليد گازهاي بد‌بو مي‌كنند.
چه شرايطي براي پوسيدگي لازم است
بر اساس آزمايش‌هايي كه صورت گرفته است براي فساد كامل بقاياي موجودات، شرايط زير ضروري است: 1-رطوبت كافي: رطوبت براي رويش هاگ‌ها ورشد و تكثير ميكروب‌ها ضروري است. اگر جسد موجودي خشك باقي بماند، پوست آن چروكيده ميشود وپوسيدگي در آن رخ نمي‌دهد. اين روش اصطلاحاً موميايي شدن ناميده ميشود. مصريان باستان از اين روش براي نگهداري اجساد سلاطين خويش استفاده مي‌كردند.
گرماي كافي: ميكروب‌ها در محيط‌هاي گرم با سرعت رشد وتكثير م
ي‌كنند. بنابراين پوسيدگي در گرما خيلي سريع صورت مي‌گيرد. سرما سرعت پوسيدگي را كند مي‌كند به‌طوري كه در دماهاي زير صفر، پوسيدگي به‌هيچ وجه صورت نمي‌گيرد. جسد ماموت‌هايي كه هزاران سال پيش در سيبري مرده‌اند، در يخ‌هاي قطبي سالم بر جاي مانده‌اند. به‌طوري‌كه مردم محلي از گوشت آنها تغذيه مي‌كرده‌اند.
اكسيژن: بعضي ميكروب‌هايي كه عمل تجزيه و پوسيدگي را انجام مي‌دهد، براي تنفس به اكسيژن نياز دارند. تنفس بدون اكسيژن را تنفس بي‌هوازي مي‌گويند. هنگام تنفس بي‌هوازي اسيد توليد ميشود. اسيد از تجزيه وپوسيدگي جلوگيري مي‌كند. بنابراين در غياب اكسيژن، پوسيدگي بطور كامل انجام نمي‌شود. تورب (زغال سنگ ناقص) در چنين شراي
طي به‌وجود مي‌آيد. وقتي جسدي كه در تورب مدفون ميشود، از پوسيدگي مصون مي‌ماند.
عدم وجود تركيبات شيميايي كه موجب مرگ تجزيهكنندگان مي‌شوند: زيست‌شنا‌سان براي نگهداري نمونه‌ها آنها را در محلول‌هاي شيميايي نگهدارنده از قبيل الكل نگه مي‌دارند. گاهي جانوران بطور طبيعي در گودال‌هاي قير يا درياچه‌هاي حاوي مايعات روغني مي‌افتند. در كاليفرنيا، گودال‌هاي پر از قيري وجود دارد كه از درون آنها اسكلت‌هاي سالم ببر‌‌هاي منقرض شدة دندان شمشيري كه ميليون‌ها سال پيش از بين رفته‌اند، پيدا شده است.
چگونه مي‌توان موجب پوسيدگي شد: براي انجام پوسيدگي بايستي بقاياي مردة موجودات را در جايي قرار دهيم كه در آن تمام شرايط مناسب براي رشد تجزيهكنندگان فراهم باشد، باغبانان چنين كاري را براي تهيه كود انجام مي‌دهند.
تهية كود گياهي: كود برگ به شاخ و برگ گياهاني كه در حال فساد وپوسيدگي هستند گفته ميشود. كود برگ موجب حاصلخيزي بهتر خاك مي‌شوند. از هر تركيب قابل فسادي مي‌توان در توليد كود گياهي استفاده كرد. از كلم‌هاي كهنه، پوست سيب‌زميني و تفاله‌هاي
چاي مي‌توان براي اين كار استفاده كرد.
براي توليد كود گياهي شرايط زير بايد موجود باشد
1-جايي را انتخاب كنيد كه كود گياهي از باد و خورشيد در امان باشد.
2-شاخ و برگ‌هاي گياهي را در جعبه‌اي قرار دهيد و روي آنها را با در‌پوش بپوشانيد تا باران به آن نفوذ نكند.
3-جعبه را طوري قرار دهيد كه هوا از زير با شاخ و برگ گياهان در تماس و جريان باشد.
4- وقتي مواد پوسيده را درن جعبه مي‌ريزيد، چند لاية خاك لا‌‌به‌لاي آنها قرار دهيد.
5- هر چند گاه، يك‌بار مقدار كمي آهك به آن اضافه كنيد.
6- اگر در تركيب كود برگ ساقه‌هاي كلم وجود دارد، آنها را قبلاً بكوبيد و له كنيد.
7- اگر در تركيب كود برگ علف‌هاي بريده وجود دارد، ابتدا آنها را با ساير مواد درشت‌تر مخلوط كنيد.
8- مجموعة خاك وبرگ را مرطوب نگه داريد، ولي خيس نكنيد.
9-قطعات چوب، ظروف پلاستيكي يا موادي كه آغشته به روغن، رنگ و غيره شده‌اند، در تودة گياه‌خاك وجود نداشته باشد.
10- تودة مواد گياه‌خاك را خوب با همديگر مخلوط كنيد.
اهميت پوسيدگي در چيست؟
اگر پوسيدگي صورت نگيرد و بقاياي موجودات زنده در
محيط انباشته شود، فكر مي‌كنيد در اين صورت چه اتفاقي خواهد افتاد؟
پوسيدگي به‌دليل ديگري نيز ضروري است. چرخة عناصر شيميايي از قبيل كربن و نيتروژن در طبيعت با كمك پوسيدگي كامل ميشود تا از عناصر شيميايي در طول حيات بارها مورد استفاده قرار گيرد. مواد پوسيده، به شكل كود، براي گياهان بسيار مفيدند. گياهان، مواد غذايي كود را مورد استفاده قرار مي‌دهند.
ما به روشهاي مختلف از پوسيدگي استفاده مي‌كنيم، تصفية فاضلاب‌ها يكي از آنهاست. پوسيدگي همچنين در از بين بردن زباله‌ها اهميت دارد. چيزهايي از قبيل: غذاهاي مانده، پوست سيب‌زميني و تفاله‌هاي چاي بايد به‌وسيله تجزيهكنندگان از محيط طبيعي پاكسازي شوند. اين نوع زباله‌ها تجزيه‌پذير هستند و مواد شيميايي موجود در بقاياي موجودات را به چرخة طبيعي بر‌مي‌گردانند تا مجدداً مورد استفاده قرار بگيرند.
انواع ديگر موار زايد تجزيه‌ناپذيرند، چون اين مواد، از موادي ساخته شده‌اند كه ميكروب‌ها قادر نيستند از آنها استفاده كنند. موادي از قبيل پلاستيك و بسياري از مواد مصنوعي از اين دسته‌اند. اگر شما سيبي را در محيط رها كنيد، سرانجام تجزيه و ناپديد خواهد شد. اما اگر شما يك بسته پلاستيك را دور بياندازيد مرتي طولاني در آنجا باقي خواهد ماند. مگر اينكه شخص ديگري آن را بر‌دارد و از محيط دور كند.
روش هاي نگهداري غذا
نگهداري غذا به منظور جلوگيري از فساد و تجزية آنها صورت مي‌گيرد. اين كار چگونه انجام ميشود؟ در اصل ميكروب‌ها از قبيل باكتري سالمونلا موجب سمي شدن غذا ميشود. بنابراين بسيار ضروري است كه اين گونه ميكروب‌ها را از بين ببريم. غذا‌ها به پنج روش عمده نگهداري مي‌شوند.
حرارت دادن: دماي بالا ميكروب‌ها را مي‌كشد. چنين حرارتي غذا را بدون باكتري مي‌كند. غذاي حرارت داده شده را بايد در قوطي‌هايي بسته‌بندي كرد كه ميكروب‌ها نتوانند به آن نفوذ كنند. در صنايع كنسروسازي يا شير پاستوريزه اين كار صورت مي‌گيرد.
انجماد: ميكروب‌ها را نمي‌كشد، ولي سرعت رشد آنها را كم و از تكثير آنها جلوگيري مي‌كند. به محض ذوب شدن آب غذاي يخ زده، ميكروب‌ها در آن شروع به رشد مي‌كنند و غذا فاسد ميشود. بنابراين،بايد غذاي يخ‌زده را در اسرع‌وقت، بلافاصله بعد از ذوب شدن آنها، مصرف كرد.
خشك كردن: موجب از دست رفتن رطوبت غذا مي‌شوند تا موجب مرگ ميكروب‌ها شوند، ولي به انسان ضرري نمي‌رسانند.روش‌هايي از قبيل ترشي انداختن مواد غذايي در سركه، دودي كردن با سوزاندن چوب (موادي كه در دود وجود دارد ميكروب‌ها را ازبين مي‌برد) و شور كردن براي نمك سود كردن، غذا را در محلول نمكي غوطه‌ور مي‌كنند. نمك سود كردن موجب ميشود كه آب موجود در ميكروب‌ها با پديدة اسمز از آنها خارج شود. در نتيجه ميكروب‌ها از بين مي‌روند.
پرتو‌دهي: پرتو‌‌هايي از قبيل اشعة گاما، موجب مرگ ميكروب‌ها مي‌شوند. اين روش يكي از راههاي جديد نگهداري مواد غذايي است. مشكلي كه در اين روش وجود دارد اين است كه پرتو‌دهي، ميكروب‌ها را مي‌كشد، ولي تركيبات سمي مضر آنها از بين نمي‌‌رود. لذا از اين روش بايد با‌احتياط استفاده كرد.
روشهاي سترون كردن شير: شير را به دو روش حرارت مي‌دهند واستريليزه مي‌كنند:
دماي بالا: در اين روش شير را تا 150 درجة سانتيگراد به مدت چند ثانيه گرم و سپس در
بسته‌هايي، بسته‌بندي مي‌كنند. در اين روش شير بي ميكروب ميشود و واقعاً همة
ميكروب‌هاي آن از بين مي‌رود. چنين شيري تا چند ماه بدون فساد خواهد ماند، البته طعم آن تا حدي در اين روش تغيير مي‌كند.
پاستوريزه كردن: شير را در دماي پايين‌تر براي مدت طولاني‌تر (70 درجه، سانتيگراد به مدت15 ثانيه) گرم نگه مي‌دارند. اين نحوه گرم كردن،ميكروب‌هاي مضر را مي‌كشد، ولي برخي از ميكروب‌ها هنوز در آن زنده باقي مي‌مانند. اين شير را تا چند روز مي‌توانيم سالم
نگه‌داريم، در اين روش طعم شير تغيير پيدا نمي‌كند.
كاربرد گرم كردن براي كشتن ميكروب‌هاي شير اولين بار در سال 1885 به وسيلة لوئي پاستور مطرح شد. امروزه در بسياري از كشور‌ها اين روش براي جلوگيري از ابتلاي مردم به بيماري‌هاي جدي از قبيل سل رواج يافته است. باكتري مولد بيماري سل بيشتر در
شير گاو وجود دارد.
چرخه، مواد در طبيعت: عناصر شيميايي همواره در حال چرخش در طبيعت هستند. اين مواد از بدن جانداران وارد محيط مي‌شوند و ممكن است دير يا زود وارد بدن جاندار ديگري شوند و به‌صورت جزئي از پيكر آن درآيند. به عبارت ديگر هر عنصر ممكن است بارها توسط جانداران مختلف جذب شود وبار ديگر به محيط باز گردد. حركت عناصر و مواد مختلف از محيط به بدن جاندار وخروج دوبارة آن از بدن جاندار به محيط كه هميشه
در حال تكرار است، چرخة مواد مي‌گويند.
چرخة كربن: درصد دي اكسيد كربني كه در هواي اطراف ما وجود دارد ، در حدود 03/0 است. اين co2 همواره توسط گياهان به قند‌ها و ساير مواد آلي تبديل ميشود. جانوران اين مواد آلي را بار ديگر به co2 و آب تجزيه و از انرژي نهفته در آنها استفاده مي‌كنند. تبادل co2 بين جانداران و محيط چرخة كربن را تشكيل مي‌دهد.
چرخة نيتروژن
نوعي تركيب نيتروژن‌دار غير آلي به‌نام نيترات در خاك وجود دارد. نيترات در آب موجود در خاك حل و سپس جذب گياهان ميشود. گياهان اين نيترات را به اسيد‌هاي آمينه و سپس اسيد‌هاي آمينه را به پروتئين تبديل مي‌كنند.
هنگامي كه جانداري بخشي از گياه را مي‌خورد، نيتروژني را كه در آن به صورت پروتئين يا اسيد نوكلئيك وجود دارد، به بدن خود منتقل وبخشي از آن را به جسم خود تبديل مي‌كند. بدن گياهان و جانوران پس از مرگ تجزيه ميشود. باكتري‌ها و قارچ‌هاي تجزيه‌كننده پروتئين‌هاي بدن جانداران را به آمونياك تبديل مي‌كنند. ادرار جانوران نيز پس از مدتي به آمونياك تجزيه ميشود. انواعي باكتري در خاك وجود دارد كه سرانجام آمونياك را به نيترات تبديل مي‌كنند. به اين ترتيب نيترات بار ديگر به خاك باز مي‌گردد ودو باره مورد استفادة گياهان قرار مي‌گيرد. چنين باكتري‌هايي كه خاك را براي رشد گياهان مناسب مي‌كنند، باكترهاي‌هاي شوره گذار ناميده مي‌شوند. تبادل نيتروژن بين جانداران و محيط، چرخة نيتروژن نام دارد.
بعضي باكتري‌ها نيترات خاك را به آمونياك، ياحتي نيتروژن در مي‌آورند. چنين باكتري‌هايي كه نيترات خاك را كاهش مي‌دهند، باكتريهاي شوره‌زدا نام دارند.
گياهان نمي‌‌‌توانند نيتروژن موجود در هوا را جذب كنند. بعضي باكتري‌ها چنين كاري را انجام مي‌دهند. اين باكتري‌ها كه نيتروژن هوا را جذب مي‌كنند و با آن پروتئين مي‌سازند، باكتريهاي تثبيتكنندة نيتروژن نام دارند. بعضي از اين باكتري‌ها به صورت آزاد، يعني خارج از بدن جانداران ديگر، به‌صورت مستقل زندگي مي‌كنند، اما بعضي ديگر وارد ريشة گياهاني از خانوادة نخود، مانند نخود
، لوبيا، شبدر و يونجه مي‌شوند. هنگامي كه ريشة اين گياهان در خاك پوسيده وتجزيه ميشود، پروتئين‌هاي موجود در آنها توسط باكتريهاي شوره گذار به نيترات تبديل ميشود. بنابراين باكتريهاي تثبيتكنندة نيتروژن سودمند‌ند،
چون نيترات خاك را افزايش مي‌دهند.
درصد گازهاي مختلف موجود در هوا هميشه كم و بيش يكسان است
مهم‌ترين گازهاي هوا نيتروژن ( درحدود 79 درصد )، اكسيژن ( در حدود 20 درصد ) و دي‌اكسيد كربن (03/0 درصد ) هستند. اين درصد در محيط‌هاي طبيعي ثابت است. تنفس دي‌اكسيد كربن را به هوا مي‌افزايد، در حالي كه فتوسنتز از مقدار آن مي‌كاهد. تنفس (جانوران و گياهان ) و سوزاندن مواد در طبيعت، افزايندة co2 هوا هستند. بنابراين در صورتي كه مقدار زياد‌تري co2 از راههاي غير طبيعي، مانند سوزاندن تركيبات نفتي و زغال‌سنگ به هوا واردمي‌شود،چه اتفاقي مي‌افتد؟
افزايشco2 هوا موجب گرم‌تر شدن هوا ميشود، چون co2 موجود در هوا، گرما را در خود نگه مي‌دارد. گرم‌تر شدن هواي پيرامون كرة زمين عواقب خطرناكي به دنبال دارد، آب و هوا را تغيير مي‌دهد و يخ‌هاي قطبي را ذوب مي‌كند. متوسط دماي هوا، در صد سال اخير
دو درجة سانتيگراد افزايش يافته است.
انسان و زنجيرههاي غذايي: گياهان مقدار بسيار اندكي از انرژي نوراني را كه بر سطح برگ‌هاي آنها مي‌تابد، جذب مي‌كنند. مقداري از انرژي كه به سطح برگ مي‌رسد منعكس ميشود و مقدار اندكي از آن نيز از برگ عبور مي‌كند و از سطح زيرين آن خارج ميشود.
آن مقدار انرژي كه در گياهان به صورت مواد آلي ذخيره ميشود، بازده تبديل انرژي ناميده ميشود. اگر بهترين شرايط را براي رشد گياهي كه حداكثر بازده تبديل انرژي را دارد، فراهم كنيم، اين مقدار به ندرت به 5 درصد مي‌رسد. بازده تبديل انرژي گياه گندم در بهترين شرايط در حدود يك درصد است حتي نيشكر نيز در‌صورتي‌كه در بهترين شرايط محيطي گرمسيري رشد كند، حداكثر 5/2 درصد بازده تبديل انرژي دارد.
مقداري از انرژي موجود در نشاسته‌اي كه در گياهان وجود دارد، وارد بدن جانوران گياه‌خوار، مانند گاو، ميشود. مقدار اندكي از اين در بافت‌هاي بدن او ذخيره ميشود.
