مقاله در مورد تعریف اکوتوریسم

بخشی از مقاله

تعريف اكوتوريسم

تعريف اكوتوريسم (1996-UCN1)
Inter-national union for Conservation of Nature
اكوتوريسم كه يك مسافرت و ديدار زيست محيطي مسئولانه به مناطق طبيعي نسبتاً دست نخورده با هدف لذت بردن و استفاده از مظاهر طبيعت و مظاهر فرهنگي همراه آن است كه باعث تقويت حفاظت از منابع طبيعي شده و داراي تأثيرات منفي اندكي است و باعث فعال شدن جمعيتهاي محلي و بومي مي شود و از نظر اقتصادي اجتماعي براي آنها مفيد است .

ويژگيهاي تعريف :
1-مسافرتي مسئولانه به طبيعت
2-با حداقل خسارت به محيط
3-مسافرت به مناطق طبيعي نسبتاً دست نخورده
4-لذت بردن از طبيعت و مظاهر فرهنگي وابسته به آن
5-باعث فعال شدن جوامع محلي و داراي منافع اقتصادي - اجتماعي به آنها
6-باعث تقويت حفاظت از منابع طبيعي مي شود .

اصول اكوتوريسم :
- به حداقل رساندن اثرات بر روي طبيعت و فرهنگ بومي ناشي از حضور اكوتوريسم.
- آموزش توريست براي شناخت و درك اهميت حفاظت از محيط زيست .
- بر اهميت كار مسئولانه و متعهدانه تأكيد دارد كه با مسئولان امور محلي و مردم به منظور برآورده ساختن احتياجات مردم محلي وتوزيع عادلانة منافع حاصل از اين اقدام، همكاري تنگاتنگي دارد .
- معطوف كردن درآمدها و عايدي ها به سمت حفاظت از محيط زيست و مديريت مناطق حفاظت شده و طبيعي .
تأكيد بر ضرورت ناحيه بندي توريسم منطقه اي و تنظيم طرحهاي مديريت بازديدكنندگان براي نواحي و مناطق طبيعي كه براي توسعه اكوتوريسم در نظر گرفته شده اند .
- تكيه كردن بر استفاده مطالعات و بررسي هاي اصولي اجتماعي و محيطي (همانند برنامه هاي كنترل و تنظيم بلندمدت) بمنظور ارزيابي و برآورد كردن اثرات و كاهش تأثيرات منفي .
- تلاش و تكاپو براي افزايش سود اقتصادي براي كشور ميزبان و ايجاد فرصتهاي شغلي براي انواع طبقات علي الخصوص مردم بومي كه در آن محيط زندگي مي‌كنند و هم جوار مناطق حفاظت شده و طبيعي هستند .

- در جستجوي اطمينان حاصل كردن از اينكه توسعة صنعت توريسم و جهانگردي هرگز از حد و مرز اختيارات محيطي و اجتماعي خود كه بواسطة محققين با همكاري ساكنان بومي در نظر گرفته شده پا را فراتر نمي گذارد .
- متكي بودن بر زيرساختهايي كه هماهنگ با محيط زيست ، به حداقل رسانيدن استفاده از سوختهاي فسيلي ، حفاظت از محيط زيست و حيات وحش و نيز تلفيق با محيط طبيعي و فرهنگي رشد و توسعه يافته است .

اجزاي سازندة اكوتوريسم :
- دخيل بودن در حفاظت از تنوع زيستي .
- حفاظت و نگهداري از رفاه و سلامتي مردم بومي منطقه .
- تجربة توضيح دادن يا‌ آموزش را شامل مي شود .
- اقدام مسئولانه و قابل اعتماد در بخشهاي مختلف توريست و صنعت جهانگردي را در بردارد .
- نخست به گروههايي كوچك بواسطة ايجاد فرصتهاي شغلي كوچك تقسيم مي شود.
- مستلزم حداقل مصرف ممكن منابع برگشت ناپذير مي باشد .
- بر مشاركت مردم بومي ، مالكيت و ايجاد فرصتهاي شغلي علي الخصوص براي مردم منطقه تأكيد دارد .

ويژگيهاي يك اكوتور خوب و مناسب :
- معمولاً اطلاعاتي كامل در مورد سفر به سايت مورد بازديد هم از لحاظ فرهنگي و هم طبيعي در اختيار قرار مي دهد .
- ارادة دستورالعملها و راهنماييهايي در مورد طرز پوشيدن لباس و كردار مناسب قبل از حركت بصورت جزوه و در طول سفر بصورت شفاهي .

- ارائه اطلاعات كافي و وافي به توريست در مورد ويژگي‌هاي سياسي ، اجتماعي ، جغرافيايي و نيز چالشهاي سياسي ، اجتماعي و محيطي سايت قبل از رسيدن به مقصد.
- ارائه اطلاعات مفصل توسط راهنمايان بومي آموزش داده شده به توريست در طول سفر .
- اجازة ملاقات و تعامل با اجتماعات مردم بومي در نشستهايي كه تنها خاص خريد كردن و يا فروختن نباشد .
- كمك به توريستها براي درك كردن و فهميدن زندگي روزمرة مردم محلي و آداب و رسوم آنها و نيز بسط و گسترش انواع موضوعاتي كه مناسب بحث و گفتگو كردن مي‌باشد .
- ايجاد فرصت براي مشاركت تشكل هاي غيردولتي بومي .
- اطمينان حاصل كردن از پرداخت كامل همة وروديهاي پاركها .
- ارائه محل اسكان و اقامت مناسب به توريستها در كنار سايتها .

ويژگيهاي مديريت اكولاك :
- ارائه آموزش هاي در حال خدمت به اعضاي جامعه و راهنمايان بومي .
- اكثراً از كادر مردم بومي استفاده مي كنند و اجتناب مي كنند از هر گونه آموزش شهري طرد شده يا شخصي مسئوليتهاي كليدي .
- برنامة يادگيري زبان دوم (براي كمك به صحبت كردن كادر و همكاران خود به زباني كه توريستها صحبت مي كنند) از يك دانشكدة بومي يا متخصصين اين امور (آموزش زبان) تنظيم و تهيه مي كنند .
- مهمانها در آموزش كادر دفتر و همكاران و نيز پروژه هاي توسعة ارتباطات كه شامل آموزش يا سلامتي و بهداشت مي شود ، نقش مؤثري ايفاء مي كنند .
- اعضاي مشتاق و علاقه‌مند جامعه را تشويق به گفتگو و مذاكره در مورد اطلاعاتشان در خصوص منطقه مي كند ، در همين حين راهنمايان بومي را نيز تشويق به قاطي شدن با توريستها و نشست و برخاست كردن با آنها مي كنند .
-توريستها را براي تجربه كردن و يادگيري از طريق مشاهدة مناظر بومي ، حيات‌وحش (مثلاً پروانه ها) ، پروژه هاي اصلاحاتي ، پرورشگاهها و ... و نيز ساير تلاشها براي ايجاد و بهبود دوام صنعت گردشگري در منطقه ، پشتيباي و حمايت مي نمايد .
- سيستمي را براي توريستها ارائه داده و ارتقاء مي بخشد كه بتوانند از لحاظ مالي در مناطق طبيعي منطقه دخيل شوند .
- تأكيد بر استفادة مواد قابل بازيافت و برگشت پذير به چرخه حيات طبيعي دارد .
- استفاده از انرژي جايگزين در هر زمان ممكن .

- استفاده از شوينده هاي تلاشي پذير و اجتناب از استفادة سموم تا حد امكان .
- حيوانات درون قفس و غيربومي را در خانه نگهداري نكنند .

مسئوليتهاي مدير تور :
- ايجاد زمينه هاي اطلاع رساني و آگاهي به توريستها در مورد محيط طبيعي و فرهنگي و نيز آموزش آنها .
- به حداقل رسانيدن اثرات سوء بر محيط زيست .
- تأمين منافع مالي مستقيم براي حفاظت از محيط زيست .
- احترام گذاشتن به فرهنگهاي بومي .
- حمايت كردن از شغل و تجارت بومي و ارائه دهنده هاي سرويسهاي خدماتي .
- فراهم كردن زمين استفاده از خدمات راهنمايي افراد محلي و آموزش دادن آنها در اين حرفه .
- ترتيب دادن كارها و فعاليتها طبق يك رفتار مسئولانه و استفاده كردن از دستورالعملهاي محلي براي نوع كردار و رفتار توريستها .
- حمايت كردن از پاركهاي ملي و محيط هاي حفاظت شدن و پرداخت كامل و روديه‌هاي پاركها .
- همكاري با تشكل هاي غيردولتي (NGO) هاي بومي و نيز همكاري با دولت به منظور توسعه دادن طرحهاي مديريت توريست كه در نهايت منجر به حفاظت از محيط طبيعي و مردم بومي آن مكان مي شود .
-اجتناب و دوري كردن از تعيين نمودن مكانهاي شلوغ و ناامن ، استثمار شدن و بيش از حد مورد بهره برداري قرار گرفته برنامة سفر توريستها و كمك كردن به شناخت سايتهاي ناشناخته و يا كمتر شناخته شده .
- ارائه محل اتراق و اقامت مناسب در كنار سايتهاي حساس .

تعريف اكولاك :
اكولاك در واقع محل اسكان يا اقامت يك توريست مي باشد كه امكانات و موارد زير را در بر دارد :‌
- از محيط زيست هم از لحاظ فرهنگي و هم طبيعي حافظت مي كند .
- تأثيرات اندكي روي محيط اطراف در طول دوران ساخت و ساز مي گذارد .
- متناسب با محيط خاص فرهنگي و فيزيكي خود از طريق توجه دقيق به فرم (ساختار) ، چشم انداز و رنگ عين معماري بومي طراحي و بنا مي شود .
- با استفاده از ابزار آلات متناسب و مقاوم براي بدست آوردن آب به كاهش مصرف آن نيز كمك مي كند .
- راه اندازي دقيق فاضلاب و ترتيب جمع آوري پس مانده ها و زباله هاي جامعه .
- انرژي خود را از طريق طرحهاي منفعل(بي كنش) تأمين مي كند و اينها را با مكمل‌هاي مدرن خود براي پابرجايي وحفاظت بيشتر از محيط زيست تركيب مي‌نمايد.
- مي كوشد تا با افراد و جمع هاي بومي همكاري و مشاركت نمايد .
- يك سري برنامه ها و طرحهاي تفسيري و گزاره‌اي براي آموزش ، در اختيار كارمندان خود و نيز توريستها قرار مي دهد .
- و سرانجام از طريق برنامه هاي تحقيقي ، تأثيرات بسزايي بر روي رشد و توسعة حفاظت از محيط زيست مي گذارد .

مسئوليتهاي صاحب /مدير اكولاك :
- لوژها را ا استفاده از صول طراحي با دوام و ماندگار و روشهاي طراحي بومي ، طوري طراحي نماييد كه نمايانگر محيط طبيعي و فرهنگي منطقه باشند .
- از طراحي و برنامه ريزي اصولي در سايتها به منظور به حداقل رسانيدن اثرات سوء ساخت و سازها بر روي محيط زيست استفاده نماييد . همچنين حفاظت از ويژگيهاي طبيعي مهم محيط زيست از جمله گياهان و نباتات را هميشه مدنظر داشته باشيد . از به كارگيري و استفادة مواد ساختماني برگشت ناپذير دوري كرده و حدالامكان از مواد و محصولات ساختماني قابل بازگشت به چرخة حيات استفاده نماييد .
- اكولوژ قابل استفاده‌اي طراحي كنيد كه استفاده از منابع طبيعي علي الخصوص غيرقابل بازگشت را كاهش مي دهد . اين اقدام مي تواند شامل استراتژيهاي كاهش مصرف آب و انرژي شود و نيز مي تواند برنامة مديريتي اتلاف انرژي از جمله كاهش مصرف بي روية آب از طريق دوباره جذب كردن و مصرف كردن و به چرخة حيات بازگشتن را در بر داشته باشد .
- با مشاركت مردم و انجمنهاي بومي به كار خود ادامه دهيد و آنها را در طراحي و برنامه‌ريزي اكولوژها سهيم داريد . از اقتصاد بومي منطقه و همچنين تازه كاران بواسطة بستن قراردادهايي با تأمين كننده هاي سرويسهاي خدمات بومي و خريد محصولات بومي ، حمايت و پشتيباني نماييد . با استخدام نيروهاي بومي مي توانيد به آنها دامنة وسيعي از مسئوليتها را واگذار كنيد و نيز وظايف مديريتي را به دوش آنها بگذاريد .
- منابع مالي موردنياز براي حفاظت بومي و برنامه هاي تحقيقاتي (چه خصوصي و چه دولتي) را تأمين نماييد .
- براي توسعة برنامه هاي ماندگار درازمدت ، با دولت و نيز تشكلهاي مردمي همكاري كنيد .
- ارائه دادن برنامه هاي تفسيري و نوشتاري به توريستها در خصوص آشنايي و آموزش آنها با محيط هايي طبيعي و فرهنگي منطقه كمك بسياري مي كند .
- دادن فرصتهايي به توريستها براي درگير شدن مستقيم آنها درتوسعة پروژه‌هاي محيطي و بومي
- سرمايه گذاري اقتصادي براي توسعة اكولوژ بعنوان يك شغل .

ارائه يك سري از خدمات و تسهيلات به توريستها كه باعث نقض قانون شود و با يطور مالي معتبر و موثق نباشند ، بطور مؤثري نمي توانند در حفاظت از محيط زيست دخيل باشند و يا سودي براي بوميان منطقه دربرداشته باشند .

مزيتهاي توسعة اكوتوريسم در ايران :
1-غناي تنوع زيستي ايران
2-نياز كمتر به سرمايه گذاريهاي كلان مثل هتلهاي پنج ستاره و ... طبيعت گردان از اين مكانهاي تجملي رويگردان هستند
3-اتكا اصلي به منابع انساني و ايجاد فرصت شغلي بيشتر
4-ارز آوري مناسب
5-اكوتوريستها همچون توريستهاي فرهنگي ، اغلب از جمله توريستهاي مقيد به هنجارهاي اجتماعي و مذهبي كشورهاي ميزبان هستند .

محدوديتهاي توسعه اكوتوريسم :
1-نبود دستورالعملهاي شخصي براي پروژه هاي اكوتوريسم
2-محدوديتهاي قانوني ، مثل ويزا ، قوانين گمركي و ...
3-توسعه نيافتگي زيرساختها
4-عدم وجود امنيت كافي جهانگردان
5-عدم توجه كافي به اشتغال مردم محلي
6-درگير نبودن اقشار مختلف افراد ذينفع
7-كمبود تحقيقات مرتبط
8-كمبود نظارت مستمر بر فعاليتهاي اكوتوريستي

سازمانها و كنوانسيونهاي بين المللي مرتبط با اكوتوريسم :
WTO:World Tourism Organization
IUCN:Inter-national union for Conservation of Nature
UNEP:united Nation Environment Program
Ramsar Convention (Ramsar-1971)
Biodiversity Convention
CITIS
TES:The Ecotourism Society

ويژگيهاي يك برنامه اكوتوريسم :
الف-برنامه ريزي فضايي و اسكن نمودن كل فضا و پرهيز از افكار نقطه اي «مثال ارسباران»
ب-در نظر گرفتن اينكه تقسيم بندي انواع توريست فقط روي كاغذ است و يك اكوتوريست علاقمند است از ساير جنبه هاي توريستي مثل جنبه هاي فرهنگي ، تاريخي ، تفريحي و ... نيز استفاده كند .
ج-استفاده از سرزمين در حد توان طبيعي آن (طبق آمايش سرزمين) و بهره برداري عقلايي «Wise use» و نه پايدار از سرزمين .
د-پذيرفتن حق وتو جوامع محلي در برنامه هاي اكوتوريسم مشاركت مسئولانه جوامع بومي .

ويژگيهاي جغرافيايي و اقليمي ايران :
عوامل تعيين كننده آب و هواي ايران :
الف-عامل جغرافيايي و موقعيت كشور از نظر عرض جغرافيايي ( )
عامل تعيين كننده آب و هواي عمومي كشور (خشك و نيمه خشك)
ب-عامل تكتونيكي و توپوگرافي (عامل ايجاد ميكرواقليم) تشكيل ناهمواريها مثل البرز و زاگرس
ج-عامل دور و نزديكي به دريا) (عامل ايجاد ميكرواقليم) مازندران ، خليج فارس و درياي عمان
د-عامل جريانهاي هوايي (عامل ايجاد ميكرواقليم) مثل جريان مديترانه‌اي

كنوانسيون رامسر وتالابهاي ايران (Wetlands)
-تعريف تالاب : «مناطقي پوشيده از مرداب ، باتلاق ، لجن زار يا آبگيرهاي طبيعي و مصنوعي اعم از دائمي يا موقت كه در آن آبهاي شور يا شيرين بصورت راكد يا جاري يافت مي شود ، كه از جمله شامل آبگيرهاي دريايي است كه عمق آنها در پائين ترين حد جزر از شش متر تجاور نكند.»
- انواع تالاب : در ايران بجز تالابهاي توندراو تورب‌زارها بقيه تالابها وجود دارد .
تالابهاي دريايي - ساحلي Coastal - Marine W. 12 نوع
تالابهاي داخلي خشك Inland W. 20 نوع
تالابهاي مصنوعي Arteficial W. 10 نوع
- رامسر سايتهاي ايران : طبق شرح كتاب راهنماي رامسر سايتهاي ايران (در كلاس معرفي شدند)
- معيارهاي جديد انتخاب يك تالاب به عنوان تالاب با اهميت بين المللي و ثبت در كنوانسيون رامسر طبق شرح كتاب راهنماي تالابهاي ايران (در كلاس عنوان شدند)
ذخيره گاههاي بيوسفر
1- تعريف محيطهاي طبيعي خشكي يا دريايي هستند كه توسط برنامه انسان وكره مسكون (HaB ) سازمان يونسكو تعيين مي شوند ودر قالب يك شبكه جهاني هستند .
- ناحيه بندي ذخيره گاه وكاربريهاي مجاز هر ناحيه
هسته مركزي core zone : حفاظت ،تحقيقات ويژه وپايش ودر شرايط خاصي بهره برداري سنتي توسط جوامع محلي
ناحيه بينابيني Bufer zone استقرار جوامع روستايي كه توريسم،آموزش وتحقيقات فيلدي
ناحيه انتقالي Transition zone جوامع روستايي گسترده تر و...
- ذخيره گاههاي ايران : طبق ليست پيوست
2- ذخيره گاهها بايد حداقل داراي سه كار كرد اصلي باشند :

الف- حفاظت از چشم انداز ،اكوسيستم ، گونه يا واريته خاص