بخشی از مقاله
چکیده
با گسترش مراکز شهری و رشد پدیده شهرنشینی، اشتیاق به سیاحت و سیر و سفر افزون شده است؛ بخش بسیار مهمی از فعالیت های گردشگری در دنیا مبتنی بر یک گرایش قوی و تمایل خاص به بهره مند شدن از طبیعت است که امروزه اکوتوریسم نام گرفته است. اکوتوریسم در سطح بین المللی به عنوان مفهومی مطرح است که ریشه در حفاظت از منابع طبیعی و آرمانهای توسعه پایدار دارد. ایجاد اشتغال و توسعه محلی و منطقه ای از آثار مهمی است که توسعه اکوتوریسم به همراه آورده است. ویژگیهای اقلیمی، جغرافیایی و توپوگرافی، شرایط کم نظیر اکولوژیکی، پوشش مرتعی، مناطق سرسبز، حیات وحش و شکارگاه های متعدد شهرستان نیشابور از جاذبه های قوی گردشگری منطقه محسوب می شود.
در این تحقیق نواحی مستعد گردشگری طبیعی شهرستان نیشابور با استفاده از عملیات میدانی، مصاحبه و تکمیل پرسشنامه شناسایی شد و نقشه پراکندگی نواحی اکوتوریستی رسم گردید. روش کار به صورت مشاهدات عینی، کتابخانه ای و تکمیل پرسشنامه است و اهداف تحقیق شامل ارائه راهکارهایی در جهت توسعه اکوتوریسم و ارائه هرچه بهتر منابع طبیعی بکر به گردشگران، ارائه راهکارهایی برای افزایش درآمد و جذب سرمایه در راستای فعالیت های اکوتوریستی و در نهایت ایجاد تنوع در بازار گردشگری و جلوگیری از فصلی بودن این بازار است به طوری که بتواند تداوم و پویای در تمام فصول و ماه های سال را حفظ نماید.
پس از بررسی نتیجه حاصل شد که شهرستان نیشابور با برخورداری از دو دسته از جاذبه های گردشگری شامل جاذبه های طبیعی مانند آبشارها،مناطق ییلاقی،چشمه ها،مناطق حفاظت شده و جاذبه های تاریخی- فرهنگی مانند قلعه ها، روستاهای تاریخی، آتشکده ها، آرامگاه بزرگان و . . . از مناطق مستعد در زمینه توریسم و اکوتوریسم می باشد ولی به دلیل عدم معرفی و شناسایی این مناطق به عنوان مانعی بر سر راه توسعه صنعت توریسم و اکوتوریسم شهرستان به حساب می آید. که لازم است با تدوین برنامه ریزی های صحیح در این زمینه در پی حل این مشکل برآمد. همچنین با بررسی تنگناها که توسط گردشگران بیان شده، با ارائه راه حلها و پیشنهادات سعی شده تا شناخت و رویکردی منطقی در این زمینه به تصویر کشید.
.1 مقدمه
اکوتوریسم فرصت بسیار مناسبی در اختیار بازدیدکنندگان قرار می دهد تا نسبت به اهمیت حفظ فرهنگ ها و چگونگی محافظت از فرهنگهای محلی و طبیعت آگاه شوند.توسعه فعالیت توریستی با انگیزه اکوتوریسم غالبا منوط به جاذبه های متنوع طبیعی است. کشورهای پیشرو در بخش گردشگری، یا به لحاظ چشم اندازهای طبیعی مانند دریاچه ها، سواحل آفتابی و کوهستان های پر برف، یا به لحاظ قدمت تاریخی خود و یا به لحاظ عناصر دیگر وایجاد برخی جاذبه های مصنوعی توانسته اند به تقاضای وسیع جهانگردان پاسخ دهند. اکوتوریسم و زیر شاخه های آن به نظر کارشناسان در مقایسه با سایر بخشهای توریسم، قابلیتها وفرصتهای بهتری را ایجاد کرده و هر یک از جاذبه های طبیعی به تنهایی می تواند مقام ارزشمندی برای توریستهای طبیعت دوست باشد.
حفاظت از توانهای اکوتوریستی هر منطقه بدون برنامه ریزی دقیق و اصولی برای فرهنگ فراغت خود آن جامعه و یا توسعه جهانگردی بعید به نظر می رسد. علیرغم اینکه کشور ما از مزیتهای لازم جهت رونق صنعت گردشگری برخوردار می باشد ولی در این زمینه همچنان ناموفق می باشیم که این عدم موفقیت، عوامل و خاستگاه های گوناگونی دارد که می تواند مهمترین این عوامل: نبود برنامه ریزی و سیاستگذاری روشن و کارا در این بخش، عدم بکارگیری از توانهای بالقوه گردشگری کشور،کمبود تجهیزات اقامتی، رفاهی وپذیرایی و. . . باشد.
در روند کنونی توسعه پرشتاب صنعت گردشگری،روشهای سنتی و قدیمی به کار گرفته شده کارایی خود را به تدریج از دست می دهند و در این عرصه موفقیت از آن کسی است که روشهای نو و جاذبه های نو را ایفا نماید - کردوانی،1382،ص. - 59 این تحقیق در نظر دارد تا بابررسی توانمندی های اکوتوریستی شهرستان نیشابور میزان توان منطقه برای جذب گردشگری وشیوه های ارتقاء کیفیت گردشگری منطقه با هدف اکوتوریسم مورد بررسی و شناخت قرار داده،برنامه ریزی در جهت توسعه اکوتوریسم منطقه، تلاش برای ارائه راهکارهای مناسب برای توسعه اکوتوریسم منطقه وارائه راهکارهایی برای افزایش درآمد و جذب سرمایه در راستای فعالیت های اکوتوریسم را مطرح کند.
شهرستان نیشابور به خاطر قرار گرفتن بر سر راه ارتباطی پایتخت سیاسی و مذهبی کشور و قرار داشتن در شبکه ریلی از موقعیت خوبی برای جذب گردشگر برخوردار است.نیشابور یکی از مناطق قابل توجه است که دارای پتانسیل بالایی برای توسعه از طریق گردشگری به ویژه اکوتوریسم است.از یک سو داشتن پتانسیل های قوی گردشگری و به خصوص اکوتوریسم و از سوی دیگر به دلیل موقعیت ارتباطی ویژه، برنامه ریزی برای توسعه و گسترش اکوتوریسم در منطقه امری ضروری می نماید.
روش تحقیق در این پژوهش، روش توصیفی- تحلیلی می باشد. با توجه به موضوع پژوهش، تجزیه تحلیل اطلاعات پس از جمع آوری و استخراج داده ها از ابزار گردآوری اطلاعات و طبقه بندی اطلاعات، با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی انجام می شده. همچنین از نرم 3 Spss,Excel جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه افراد هستند که در سال 91 به مناطق گردشگری این شهرستان سفر کردند. جامعه نمونه با استفاده از جدول مورگان 384 نفراست.
. 2 مبانی نظری
گردشگری بر بنیاد اصلی سفر و جابجایی قرار دارد و پدیده ای است کهن که از دیر زمان در جوامع انسانی وجود داشته است و به تدریج طی مراحل تاریخی مختلف تغییراتی در آن صورت گرفته تا به وضع کنونی رسیده است. امروزه جهانگردی بعنوان یکی از پدیده های مهم منتج از نقش انسان از دیدگاه علوم مختلف نظیر اقتصاد، جامعه شناسی و جغرافیا مورد بررسی قرار می گیرد. - پاپلی یزدی،1388، ص . - 225 انسان و طبیعت رابطه ی صمیمی و قدیمی دارند .
هزاران سال است که انسان ها از مواهب بهره مند شده اند و فقط چند دهه است که معدودی از دوراندیشان و آینده نگران به اثرات منفی بهره ستانی های عنان گسیخته انسان ها از طبیعت توجه نشان داده اند. حساسیت به مسایل اکولوژیکی در رابطه انسان با طبیعت و توجه به ارتباط بین توریسم و محیط زیست در دهه 1960 آغاز شده است. هتزر - Hetzer - اولین کسی بوده است که در سال 1965 واژه اکوتوریسم را در توصیف رابطه بین توریست ها، محیط زیست و فرهنگ های بومی به کار برده است .
هتزر به 4 معیار در توریسم مسئول اشاره می کند : حداقل تأثیر زیست محیطی حداقل تأثیر و حداکثر توجه به فرهنگ های مناطق میزبان حداکثر منافع اقتصادی جهت افراد کشور میزبان حداکثر رضایت تفریحی جهت جهانگردان. - فنل ، 1385 ، ص - 56 در طبقه بندی توریسم، توریسم را به توریسم عادی و طبیعت گرا تقسیم کرده اند. توریسم عادی نوعی از توریسم است که مقصد انتخابی آن الزاماً با طبیعت سر و کار نداشته باشد.این نوع توریسم را می توان به نوبه خود درپنج نوع فرعی تر تقسیم کرد.توریسم طبیعت گرا آن دسته از فعالیت های توریستی را شامل می شود که مستقیماً با منابع و جذابیت های طبیعی سرو کار دارند. توریسم طبیعت گرا را می توان در شش دسته ی فرعی طبقه بندی کرد.
