مقاله در مورد جغرافیای مهاباد

بخشی از مقاله

جغرافياي مهاباد

جغرافياي مهاباد :: زلزله و مسائل زمينساختي شهر و منطقه مهاباد
• شهر مهاباد از ديدگاه لرزه زمينساختي (Seismotectonics)
مهاباد در جنوب درياچه اروميه و در حد فاصل سيستم خطوارههاي اروميه که درياچه اروميه را احاطه نمودهاند و ادامه روند سيستم گسله زاگرس و در زون دگرگوني سنندج-سيرجان واقع شده است. از ديدگاه فعاليت لرزه خيزي اين منطقه به نسبت زون بسيار فعال گسل پيرانشهر که در جنوبغربي و غرب و همچنين سيستم خطواره هاي اروميه که در شمال آن قرار دارد منطقه اي نسبتًا آرام را مشخص مينمايد.

روند خطواره هاي ساختاري اروميه که بصورت نردباني در حد فلصل دو سيستم گسله تبريز- زنجان و زرينه رود - اراک قرار گرفتهاند حوضه فروروي را در يک سيستم کششي مماسي - راستگرد ايجاد کرده است که در اين سيستم حوضه درياچه اروميه در حال فرورفتن ميباشد. در اين ميان خط ساختاري تبريز - زنجان همراه با فعاليت بسيار زياد لرزه خيزي و وقوع حداکثر 12 زمين لرزه ويرانگر در تبريز طي سده گذشته منطقهاي پر فعاليت را معرفي ميکند. از سوي ديگر منطقه خرد شده زاگرس نيز که در بخش جنوب غربي وغرب محدوده شهر مهاباد قرار گرفته محل وقوع زلزله هاي فراوان و ژرف مي باشد.

بهرحال منطقه جنوب درياچه اروميه و ادامه روند خط ساختاري تبريز - زنجان بهسوي جنوب-شرقي به لحاظ فعاليت زمين لرزه اي ، منطقه اي آرامتر است به نحوي که تاريخچه زلزله هاي ثبت شده هيچ زلزله اي با بزرگي بيشتر از 5 ريشتر در اين محدوده را نشان نمي دهد. بنابر اين اگر فرض شود در اين مکان يک نبود لرزه اي(Seismic Gap) وجود دارد ، مي توان در نظر گرفت وقوع زلزلهاي شديد در محل اين نبود (Gap) ، غير محتمل نمي باشد. لازم به يادآوري است که محدوده مورد نظر در بخش جنوب و جنوب شرقي درياچه اروميه واقع شده است که مهاباد را نيز در برميگيرد.

• گسل سد مهاباد
طي بررسيهاي اخيري که به منظور ترميم سد مهاباد كه قسمتي از بخشهاي مياني آن نشست کرده به عمل آمده است ، مشخص گرديده که سد مهاباد در درة گسله واقع شده است. اين گسل در گزارشات زمين شناسي و نقشههاي لرزه زمينساختي قبلي معرفي نشده بود.
گسل سد مهاباد در محل مهاباد در محل ساختگاه سد باعث بهم ريختگي مشخص در سنگهاي کربناته (سنگ آهکي و دولوميت) دوره کرتاسه که حاوي ميانلايههاي شيلي هستند شده و به صورت يک شکستگي جوان ديده ميشود. اين گسل احتمالا داراي عملکرد عادي (کششي ـ وزني) بوده و حد رسوبات کربناته مربوطه به دوران کرتاسه را در بخش شمالي دره و نيز در محل آن با رسوبات آهکي و کنگلومراهاي عهد حاضر (در شهر مهاباد) و مرز بيرونزدگيهايآتشفشاني دوران چهارم (دره شرقي مهاباد) را مشخص نمايد.

گسل سد مهاباد با تظاهرات بسياري از دوران چهارم مشاهده ميشود که از آن جمله ميتوان به چشمههاي آب معدني در بالادست و پائين دست سد مهاباد و بيرون زدگيهاي تراورتني در امتداد دره و در بالادست سد اشاره نمود. همچنين ادامه روند گسلش در دره شرقي شهر مهاباد مشاهده ميشود که اين گسلش در مکان ياد شده حد بين لايه هاي آتشفشاني جوان و رسوبات قبل از دوران اول زمين شناسي (انفراکامبرين) را مشخص نموده است. طول قطعي اين گسل حدود 10 کيلومتر تعيين گرديده است.

• زمين لرزه محتمل درشهر مهاباد
با استناد با پهنهبندي مقدماتي خطر نسبي زلزله در ايران که توسط وزارت مسکن و شهرسازي به منظور کاربرد در آئين نامه طرح ساختمانها در برابر زلزله تهيه شده است . خطر نسبي زلزله در شهر مهاباد متوسط ميباشد. بدين ترتيب با استناد به آئين نامه فوق الذکر شتاب مبناي زلزله محتمل در اين منطقه معادل 0/25 شتاب ثقل يا بعبارت ديگر برابر 2/45 متر بر مجذور ثانيه منظور ميگردد. از طرف ديگر بررسي گسل مهاباد با توجه به طول ده کيلومتري آن که در پيش گفته شد ،

نشان ميدهد که اين گسل قادر است موجب زمين لرزه اي با بزرگي 6/4 ريشتر گردد. به اين ترتب امکان ايجاد شتاب افقي حداکثر 3/8 متر بر مجذور ثانيه وجود خواهد داشت.
به منظور نتيجه گيري نهايي با توجه به عدم تکميل مطالعات گسل سد مهاباد و تازگي اطلاعات بدست آمده که منجر به عدم اطمينان کافي به نتايج محاسبات ميگردد و از طرف ديگر آئين نامه طرح ساختمانها در برابر زلزله که موضوع استاندارد شماره 2800 رسمي کشور ميباشد شتاب

مبناي طرح که در محاسبات بکار گرفته ميشود حداقل معادل 2/45 متر بر ثانيه پيشنهاد ميگردد. البته لازمست به اطلاعات بدست آمده از بررسي گسل سد مهاباد نيز توجه داشت.
• ارائه پارامترهاي مورد نياز طراحي
براي محاسبه نيروي جانبي زلزله روش تحليل استاتيکي معادل موضوع بند 4-2 آئين نامه طرح ساختمانها در برابر زلزله پيشنهاد ميگردد. در اين روش نيروي جانبي زلزله بر مبناي زمان تناوب اصلي نوسان ساختمان و با استفاده طيف بازتاب طرح تعيين ميگردد.

از آنجائيکه مقررات اين آئين نامه ، مقررات الزامي تامين ايمني ساختمانها در برابر زلزله شناخته شده و تحت استاندارد شماره 2800 موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران ، استاندارد رسمي کشور شناخته شده است از ذکر جزئيات روش محاسبه که موجب تطويل کلام ميشود خودداري شده و تنها پارامترهايي که لازمست از ديدگاه زمين شناسي و ژئوتکنيک تعيين گردند ارائه گرديده است:

 شتاب مبناي طرح
با توجه به مطالب گفته شده در بخش "زمين لرزه محتمل در شهر مهاباد" شتاب مبناي طرح معادل 0/25 شتاب ثقل يا 2/45 متر بر مجذور ثانيه تعيين ميگردد.
 طبقه بندي نوع زمين
نوع زمين در منطقه مورد مطالعه در گروه III طبقهبندي نوع زمين موضوع بند 2-4-4 از آئين نامه فوق الذکر قرار ميگيرد-ياداور ميگردد ملاک تصميم گيري علاوه بر تراکم کم لايههاي مورد مطالعه و عمق کم بستر سنگي مي باشد.
جغرافياي مهاباد :: خصوصيات جغرافيايي و اقليمي
• حدود جغرافيايي
شهرستان مهاباد در منطقه جنوبي استان آذربايجانغربي و درياچه اروميه واقع شده است. اين شهرستان از طرف شمال به درياچه اروميه و شهرستان مياندوآب ، از مشرق به شهرستان بوکان ، از جنوب به شهرستانهاي سقز و سردشت و از طرف مغرب به شهرستانهاي پيرانشهر و نقده محدود است. مساحت آن 2592 کيلومتر مربع كه 6/9 درصد از مساحت استان را دارا مي باشد.
• مختصات جغرافيايي

شهرستان مهاباد بين 45 درجه و 43 دقيقه طول شرقي و36درجه و 58 دقيقه تا 36 درجه و 32دقيقه عرض شمالي واقع شده است.
• ارتفاع از سطح دريا
ارتفاع شهر مهاباد از سطح درياي آزاد 1385متر است. برمبناي اطلاعات نقاط مختلف شهرستان مهاباد بين 1283 (روستاي قزل قوبي) تا 2800 متر در تغييراست بطور کلي نقاط حاصلخيز و زارعي شهرستان در ارتفاع 1200تا1500متر واقع است.
• توپولوژي و ژئوگرافي و ژئومرفولوژي منطقه مهاباد

شهرستان مهاباد منطقه اي کوهستاني است که بيش از نيمي از سطح آن را کوهستانهاي رفيع تشکيل مي دهند. دشت مهاباد که حاصلخيزترين منطقه شهرستان است ، مانند مثلثي است که قاعده آن از شمال غربي تا شمال شرقي کشيده شده و ارتفاع اين مثلث درجنوبي ترين نقطه در مسير رودخانه مهاباد تا روستاي خانگه ادامه مي يابد. علاوه بردشت مهاباد منطقه اي نيز در جنوب شرقي شهرستان به دليل وجود انش

عاباتي از رودخانه هاي دائمي شهرستان جزو دشتهاي حاصلخيز وکشاورزي به حساب مي آيد.
• اوضاع اقليمي
در تقسيمات اقليمي کشور ايران ، شهرستان مهاباد از نظر تقسيمات اقليمي زمستاني در منطقه خيلي سرد و درتقسيمات اقليمي تابستاني در منطقه معتدل و مرطوب قرارگرفته است. در نقاط مرتفع معدل درجه حرارت ساليانه کم و در حدود 9 درجه سانتيگراد است و با کاهش ارتفاع و در قسمت شمال منطقه معدل درجه حرارت ساليانه افزايش مي يابد و به حدود 12 درجه سانتيگراد

مي رسد. مهاباد در تابستانها نسبتا گرم و زمستان ها سرد و پربرف است. ميزان بارندگي نسبت به ارتفاع هاي منطقه متفاوت است. از ارتفاعات ، رودخانه ها و چشمه سارهاي فراواني سرچشمه مي گيرند که جهت کلي آنها به سوي درياچه اروميه است. به سبب بارندگي کافي و بموقع و مناسب بودن جنس خاک دشت مهاباد و توليد محصولات کشاورزي از اهميت زيادي برخوردار است.
 ميزان حرارت
حداکثر حرارت در تيرماه 23/33 درجه سانتيگراد و متوسط حداقل درجه حرارت در ديماه معادل 15/7- درجه سانتيگراد است. ميزان درجه حرارت مطلق حداکثر42 درجه در تيرماه و حداقل در بهمن ماه30- درجه مي باشد. با بررسي درجه حرارت ساليانه شهر مهاباد متوسط حداکثر27/19 درجه سانتيگراد ، درجه متوسط حداقل21/4 ، حداکثر مطلق 42 درجه و حداکثر مطلق 42 درجه و حداکثر مطلق 30- درجه سانتيگراد است.
 تعداد روزهاي يخبندان
يخبندان شهر مهاباد به علت سرماي زياد از اواسط آبان ماه شروع و تا اوايل فروردين ماه ادامه دارد و بيشترين روزهاي يخبندان معادل 26 روز در دي ماه مي باشد ، به طورکلي 99 روز از سال يخبندان است.

 ميزان بارندگي
در شهر مهاباد ميزان بارندگي در ارتفاعات بيشتر از نقاطي است که ارتفاع کمتري دارند. نقاط مرتفع منطقه مهاباد بر روي خطوط هم باران 750 ميليمتر در سال قرار دارند با کاهش ارتفاع از ميزان بارندگي کاسته مي شود و در انتهاي شمال دشت مهاباد به300 ميليمتر در سال مي رسد. در طول ده سال ميزان متوسط بارندگي ساليانه حدود350 ميليمتر مي باشد که بيشترين آن در فرودين ماه معادل 24/79 ميليمتر و کمترين ميزان بارندگي در مرداد ماه معادل 3/0 ميليمتر است. حداکثر بارندگي روزانه در ديماه معادل 38 ميليمتر مي باشد.

 رطوبت نسبي
ميزان رطوبت نسبي هوا در قسمتي از منطقه مهاباد که مجاور درياچه اروميه است بيشتر است. شهر مهاباد در مرطوبترين ساعات روز (30/6) متوسط نسبي 1/63 درصد و در مرطوب ترين ساعات روز (30/12) برابر3/52 درصد مي باشد که نمايانگر بالابودن ميزان رطوبت نسبي در مقايسه با ساير نقاط واقع درفلات ايران است. از نظر درصد رطوبت نسبي مهاباد جزو نقاط نيمه خشک کشور محسوب ميشود.

 سيستم حركت آبهاي سطحي (باران) و رودخانههاي شهرستان
بطورکلي شيب عمومي شهرستان مهاباد از جنوب به سمت شمال و شمالغربي در مسيررودخانه مهاباد است. در منطقه خليفان شيب عمومي از سمت شمالغربي به سمت جنوبغربي و در مسير رودخانه مهاباد ، بوکان ميباشد. بسته به موقعيت استقرار کوهها و بلنديهاي شهرستان ، شيبهاي موضعي نيز در مشرق و جنوبغربي و جنوب شهرستان مشاهده ميگردد.

با توجه به آمار گرفته شده در مورد درجه حرارت و دماي هوا در طول سال در شهر مهاباد ميتوان در مجموع اين نتيجه گيري را كرد كه شهر مهاباد در يك منطقه سردسيري قرار دارد . بنابراي در هنگام تهيه بتن و همچنين بتن ريزي در اين منطقه بايد مواردي را كه در بتن ريزي مناطق سرد در نظر ميگيريم رعايت كنيم .

مشكلات بتن سازي در هواي سرد اساساً نقطه مقابل بتن سازي در هواي گرم است . مشكلات بتن ريزي در هواي سرد به مساله يخ زدن بتن تازه مربوط ميشود . اگر بتني كه هنوز كاملاً سخت نشده است يخ ببندد آب اختلاط يخ بسته و حجم كلي بتن افزايش مي يابد . در اين حالت چون آب براي فعل و انفعال شيميايي وجود ندارد ، گرفتن و سخت شدن بتن به تاخير مي افتد .

اگر يخ بستن بتن پس از گيرش آن و قبل از رسيدن به مقاومت كافي و مناسب اتفاق بيفتد ، انبساط حاصل به همراه تشكيل يخ سبب افت قابل توجه مقاومت ميشود .اما اگر بتن قبل از يخ زدن مقاومت كافي را دارا باشد مي تواند در مقابل فشار داخلي توليد شده در اثر تشكيل يخ ، مقاومت نمايد.
براي پيشگيري از آسيب جبران ناپذير و افت استحكام بتن ، بايد مانع انجماد آن در 24 ساعت اول بعد از بتن ريزي شد . هنگامي كه دماي هوا كمتر از 5 درجه سانتي گراد است بتن را بايد در دماي حداقل 10 درجه ريخت و اين دما را بايد حداقل به مدت سه روز پس از ريختن حفظ كرد .
براي كاستن از مدت گيرش بتن در مناطق سرد مثل شهر مهاباد ميتوان از سيمان تيپ 3 يا تند گير كننده استفاده كرد .
همچنين ميتوان براي بالا بردن دماي بتن آب مخلوط سازي و يا سنگدانه ها را قبل از انجام عمل اختلاط گرم كرد .

در پايان دوره گرم سازي بايد بتن را به تدريج سرد كرد در غير اينصورت بتن ترك بر ميدارد .
نگاهي آماري به مهاباد :: ساختمان و مسكن
پروانه هاي ساختماني صادرشده براي احداث بنا در نقاط شهري
مساحت مساحت زمين مساحت زيربنا جمع
250670 175545 780

نوع استفاده مسكوني مسكوني و كارگاه توام بازرگاني صنعتي،آموزشي و بهداشتي ساير و اظهارنشده جمع
565 5 39 2 7 618

نوع مصالح عمده آجر و آهن اسكلت فلزي يا بتون آرمه آجر وچوب بلوك سيماني ساير و اظهارنشده جمع
618 0 0 0 0 618

تعداد طبقات يك طبقه دو طبقه سه طبقه چهار طبقه پنج طبقه و بيشتر جمع
191 407 182 0 0 780

تعداد واحد مسكوني يك واحد دو واحد سه واحد چهار واحد پنج واحد و بيشتر جمع
282 152 26 0 0 460

پروانههاي ساختماني صادرشده براي احداث بنا برحسب وضعيت قبلي زمين و مساحت آن در نقاط شهري
زمين باير باغ يا مزرعه ساختمان تخريبي جمع
پروانه مساحت پروانه مساحت پروانه مساحت پروانه مساحت
483 96114 0 0 33 5864 516 101978

تعداد واحدهاي مسكوني تعيين شده در پروانه هاي ساختماني صادر شده برحسب نوع پروانه وبخش متقاضي در نقاط شهري
احداث و افزايش بنا احداث بنا
خصوصي تعاوني دولتي جمع
792 760 0 0 760

زمينهاي واگذار شده توسط سازمان مسكن وشهرسازي استان برحسب نوع استفاده
واگذاري براي واحد مسكوني واگذاري براي واحد غيرمسكوني
تعداد قطعه زمين مساحت زمين تعداد قطعه زمين مساحت زمين
واحد قطعه
116 18985 1 1 98700

واحدهاي مسكوني معمولي برحسب سال اتمام بنا
1365-74 1375 جمع
9849 745 24838

واحدهاي مسكوني معمولي برحسب نوع اسكلت ومصالح عمده بنا
شرح نقاط شهري نقاط روستايي كل
جمع 16447 8391 24838
اسكلت فلزي 786 0 786
بتون آرمه 59 59 118
ساير انواع اسكلت 15259 8262 23521
آجر و آهن يا سنگ و آهن 8803 493 9296
آجر و چوب يا سنگ و چوب 5621 6376 11997
بلوك سيماني 184 218 402
تمام آجر يا سنگ و آجر 40 107 147
تمام چوب 8 0 8
خشت و چوب 546 480 1026
خشت و گل 27 454 481
ساير مصالح 8 134 142

اظهارنشده (مصالح) 22 0 22
اظهارنشده (اسكلت) 343 70 413

مشخصات عمومي شركت هاي تعاوني مسكن فعال در پايان سال 1381
تعداد شركت عضو شاغلان حقوقبگير
سرمايه
14 5460 33 1291080