بخشی از مقاله
چکیده
شهر ها به مثابه موجودات زنده دارای بافت شهری می باشند که این بافت ها با گذشت زمان در اثر عوامل محیطی وطبیعی دچار فرسودگی می شوند وم شکلاتی را برای شهر و ساکنان آن بوجود می آورند، به طوریکه یکی از م شکلات اغلب ک شورها در حال حا ضر همین موضوع بافت های فرسوده شهر وراهکارهایی برای کاهش فرسودگی است.در واقع یکی از موضوعات قابل مطالعه در جهت شناخت یک شهر ونحوه شکل گیری آن مطالعه بافت قدیم وفرسوده آن شهر است .در این تحقیق به ساماندهی و بررسی وشناسایی بافت فرسوده یکی از محلات شهر مهاباد یعنی محله محمودکان پرداخته ایم، به طوریکه در ف صل اول مقدمه ای از بافت های فر سوده و سپس سوالات واهداف وپی شینه و... را ذکر نمودیم ودر ف صل دوم به تعاریفی از انواع بافت وساخت وآن چه در رابطه با فرسودگی وبافت فرسوده باشدپرداخته ایم ضمن اینکه دیدگاه های مورد نظر در این رابطه را نیز ذکر کرده ایم ودر فصل سوم به مطالعه موردی محله از لحاظ کالبدی، ارتباطی، جمعیتی واجتماعی و.....با توجه به مطالعات میدانی پرداخته ایم ودر نهایت به مشکلات محله اشاره کرده وامکانات ومحدودیت های محله را در جدول sowt بیان نمودیم ونهایتا در فصل آخر به جواب سوالات وارائه راهکار وپیشهناد ونتیجه گیری از تحقیق پرداختیم.
واژگان کلیدی: ساماندهی B بافت فرسودهB بهسازیB نوسازیBشهر مهابادBمحله محمودکان
مقدمه
تحولات شهرنشینی در دهه های اخیر با تغییرات عمده در بافتهای شهری همراه بوده است .بنابر تعریف بافت شهری:گستره ای هم پیوند است که از ب نا ها،راه ها،مجمو عه ها،فضا ها، تاسیسات وتجهیزات شهری و یا ترکیبی از آن ها تشک یل شده است - حبیبی،پوراحمد،مشکینی،1386،ص. - 61 ودر تعریف دیگر چنین آمده است: به هم تنیده شدن ونحوه اسقرار ساختمان ها وترکیب آنها با همدیگردر ارتباط با شبکه راهها بر اساس شرایط محیطی را بافت گویند - شیعه،1386،ص. - 77مسلم است که ساختار کالبدی بافت شهر در اثر عوامل طبیعی،اقتصادی،اجتماعی بتدریج دچار فرسودگی می شوند یعنی جزء بافت فر سوده شهر به ح ساب می آیند. بافت فر سوده شهری به عر صه هایی از محدوده قانونی شهرها اطلاق می شود که به دلیل فر سودگی کالبدی،عدم برخورداری از دسترسی سواره ،تاسیسات ،خدمات وزیرساختهای شهری آسیب پذیر بوده واز ارزش مکانی،محیطی واقتصادینازلی برخوردارند.
این بافتها به دلیل فقر ساکنان ومالکان آنها امکان نو سازی خود به خودی را ندا شته و سرمایه گذاران نیز انگیزه ای جهت سرمایه گذاری در آن را ندارند - حبیبی،پوراحمد،مشکینی،1386،ص. - 66شورای عالی شهرسازی ومعماری ایران در سال1385 سه معیار ناپایداری،نفوذناپذیری وریزدانگی را به عنوان معیارهای مبنا در شناسایی بافت فرسوده تعیین کرده است - کمانرودی کجوری،1391،ص. - 2در واقع آنچه در چند سال اخیر مورد توجه قرار گرفته وبه عنوان مسئله حاد شهرها مطرح گردیده همین مسئله بافت فرسوده شهری است که با رشد سریع شهرها صورت می پذیرد. اهمیت مسئله تا بدان اندازه است که امروزه لزوم رسیدگی به این بافتها وساماندهی آن احساس می گردد.
ساماندهی که معنای لغوی آن نظم دادن،ترتیب دادن،آراستن و سروصورت دادن است.ساماندهی فضایی برای بافت های فرسوده و ناکارآمد یعنی آرایش دادن و منظم کردن این بافتها به منظور تأمین محیطی مساعد و قابل زیست برای افراد ساکن در بافت به نحوی که این سکونتگاه هاوفضاهای شهری نیازهاوفعالیتهای امروزی جامعه را برآورد سازندودر تأمین معیشت و زندگی افراد مشکلی بوجود نیاید.ساماندهی مفهوم کلی وجامع است و در راستای توسعه پایدار شهری است وشامل همه ی اقدامات بهسازی،نوسازی ،بازسازی ومرمت می شود - شماعی،پوراحمد،1385،ص. - 78چنانچه امروزه با تغییرکارکردهاونگرش ها لزوم ر سیدگی به این بافت ها و ساماندهی آن اح ساس می گردد.
بیان مسئله
تاقبل از جریان جهانی ناشی از انقلاب صنعتی،تغییرات جوامع صنعتی بسیار بطئی ونامحسوس بوده،وبه تبع آن کالبد شهرها نیز بادگرگونی قابل توجهی مواجه نبوده،همگام با تغییرات اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی و فناوریهای جدید،بافتهای جدید با تغییر شکل وشالوده مواجه گردیدند.چراکه شهر نیز همچون سایر پدیده های م صنوع ان سان ساخت در طول زمان دچار تغییر،تحول ور شدوتو سعه می گردد - حبیبی،پوراحمد،مشکینی،1386،ص. - 15درایران نیز شهرنشینی ریشه در تاریخ بسیار کهن ومدنیت دارد.شهرهای ایرانی قدیم مولود ترکیبی از عوامل سیا سی،جغرافیایی واجتماعی اند که مجموعه این عوامل با همدیگر ضامن تداوم حیات شهر بودند اما با مرور زمان وبا از بین رفتن یک یا چند عامل شهر به سوی اضمحلال رفته وبه سرعت یا به تدریج ازبین می رود.روند اضمحلال شهرها در ایران غالبا با روند فرسودگی بافتهای شهری همراه بوده است.
مهمترین مسئله ناپایداری بافتهای شهری هنگامی در شهرهای ایران بروز کردکه بافتهای شهری قدیم نتوانست پاسخگوی نیازهای جدید زندگی مدرن که از دوره قاجاریه شروع شده بود باشد - عندلیب،1386،ص. - 137-136درواقع تغییرات بطئی از انقلاب مشروطیت آغاز شد واز دهه 1300شمسی با پذیرش مدرنیته وتبعیت از الگوهای غربی،تغییرات وسیع تر آغاز شد - حبیبی،پوراحمد،مشکینی،1386،ص. - 171 اما در شهر مهاباد نیز بافت فرسوده با توجه به سابقه تاریخی شهر گریبانگیر بعضی از محلات ا ست. تقریبا از کل م ساحت شهر یعنی 2173 هکتار میزان 151,4 هکتار آن به عنوان بافت فر سوده شنا سایی شده ا ست.این محدوده که شامل 7 منطقه می با شد از دو مجموعه منف صل ت شکیل گردیده که عبارتند از بخش کوچکتر شامل محدوده محمودکان با مساحتی برابر 76470 مترمربع که خارج از حوزه متمرکز داخلی است ودیگری مجموعه یکپارچه مرکزی شهر شامل اکثریت مراکز اداری،تجاری،تاسیساتی و.... است - مهندسین مشاور شهرسازی ومعماری شهر فردا،1385،ص - .
محدوده مورد مطالعه در این تحقیق همان حوزه متمرکز داخلی وبخش منفصل کوچکتر یعنی محله محمودکان است. این محدوده که به صورت جدا از سایر مناطق بافت فر سوده ودر شمال غرب شهر قرار گرفته ا ست همانند سایر مناطق گریبانگیر م شکلاتی ا ست. از جمله م شکلاتی که به و ضوح می توان بیان نمود کوچه های تنگ وباریک آن ا ست که م شکلات فراوانی را برای ساکنان در د ستر سی خدمات شهری ایجاد می کند. همچنین شیب تند بعضی از کوچه ها که خصوصا در فصل زمستان مشکل آفرین خواهد بود،توزیع نامناسب برخی ازکاربریها در سطح محله وکمبود بعضی از کاربریهای دیگر نظیر ورزشی،فضای سبز وآموزشی وعرض کم پیاده روها ویا نبود آن در بعضی از قسمت های محله از جمله برخی از مشکلات موجود در سطح محله می باشند.
سوالات تحقیق
1.آبا توزیع کاربریها ودسترسی محله به خدمات شهری نظیر اوژانس مناسب است؟
2.کیفیت بافت مسکونی محله را از لحاظ - قابل قبول،مرمتی،تخریبی - چگونه ارزیابی می کنید؟
3.محله را از لحاظ دسترسی - پیاده وسواره - واز لحاظ عرض معابر چگونه ارزیابی می کنید؟
فرضیات تحقیق
1.به نظر می رسد محله از نظر دسترسی به خدمات شهری ونحوه توزیع کاربریها با مشکلاتی مواجه باشد.
2.به نظر می رسد محله از کیفیت ابنیه مناسبی در بعضی از قسمتهای آن برخوردار نباشد.
3.به نظر می رسد ارتباط مناسبی بین دسترسی سواره وپیاده به خصوص پیاده روها وجود نداشته باشد.
اهداف تحقیق
اهداف کلان: هدف اصلی ما دراین تحقیق بررسی ساماندهی بافت فرسوده محله ای از شهر مهاباد یعنی محمودکان است.
اهداف خرد:
درکنار هدف اصلی یمان به دنبال آن هستیم تا اهداف زیر را هم دنبال نماییم.
1.نحوه بررسی توزیع کاربریها در سطح محله اعم از فضای سبز،مسکونی،آموزشی و....
2.برسی میزان دسترسی ساکنان محله به خدمات شهری
3.بررسی کیفیت بافت مسکونی از لحاظ مرمتی،تخریبی،قابل قبول
4.بررسی مشکلات محله از لحاظ دسترسی سواره وپیاده
5.بررسی وتحلیل اقدامات انجام گرفته در محله در راستای بهسازی ونوسازی آن - ساماندهی
6. بررسی میزان مشارکت مردم در مشکلات محله
7.بررسی میزان رضایت ساکنین از مسئولین ومدیران شهری دررسیدگی به محله
8. برر سی میزان کمک مدیران شهری از طریق طرحهای ت شویقی ووام جهت ساماندهی آن ضمن برر سی میزان ا ستقبال مردم از این گونه اقدامات
9.بررسی محله از نظر ویژگیهای اجتماعی،اقتصادی،فرهنگی،کالبدی وفیزیکی
روش تحقیق
در بخش اول تحقیق از روش کتابخانه ای اعم از - نشریات واینترنت و.. - استفاده شده است،در بخشهای دیگراز روش میدانی اعم از - پرسشنامهو مشاهده - جهت بررسی وضع موجود محله و مشاهده مشکلات آن و بررسی ویژگی های اقتصادی، اجتماعی و کالبدی استفاده شده و از
