مقاله در مورد زلزلة 17 آگوست ، سال 1999 در ازمیت ترکیه ( 4/7 ریشتر )

بخشی از مقاله

زلزلة 17 آگوست ، سال 1999 در ازميت تركيه (4/7 ريشتر)

مرور كلي :
زلزله اي 45 ثانيه اي به بزرگي 4/7 ريشتر ، روز سه شنبه 17 آگوست سال 1999 در ساعت 3:01 صبح به وقت محلي تركيه رخ داد . كانون زلزله در 7 مايلي جنوب شرقي ازميت يا 11 كيلومتري آن قرار داشت . اين شهر صنعتي تقريباً در 56 مايلي شرق استانبول يا 90 كيلومتري آن قرار دارد . اين زلزله آنقدر شديد بود كه شهرهاي شرقي دور مثل آنكارا را هم به لرزه درآمدند . آنكارا در حدود

200 مايلي (320 كيلومتري) اين شهر قرار دارد . ميزان تلفات بين 30000 تا 40000 نفر تخمين زده شده است . افراد بسياري در زير و داخل ساختمان هاي تجاري و مسكوني ويران شده ، جان خود را از دست دادند و زخمي شدند . ارتفاع آنها از 4 تا 8 طبقه بودند دو روز بعد از زلزله ،‌ تيم جهاني EQE متشكل از 7 مهندس (3 نفر از كاليفرنيا ، 3 نفر از بريتانيا ،‌ 1 نفر از بلغارستان) به زمين هاي

زلزله زده رفتند و خسارات ناشي از آن را مورد بررسي قرار دادند و حمايت خود را از افراد زلزله ديده نشان دادند ،‌همچنين تلاش داشتند تا خسارات مصيبت بار زلزله آينده را پيشگيري كنند . اين گزارش بيانگر مطالب مهمي در مورد اثرات زلزله بر مردم ، ساختمان ها و كشور تركيه مي باشد . EQE در مرحلة تهيه و تنظيم اطلاعات بيشتر از جمله ويدئو و تصوير است كه از طريق سايت : http://www.eqe.com/. مشاهده مي شود .

زلزله :
اين زلزله ، شديدترين زلزلة غرب تركيه بود و بعد از زلزله هاي سال 1906 سانفرانسيسكو و سال 1923 در توكيو بيشترين خسارات را به زمين هاي صنعتي و نوين زده است . زلزله در عمق كم ، حدود 5/10 مايل (17 كيلومتر) رخ داد و در مسير خليج ازميت يا درياي مرمر به سمت شرق آداپازري ، لرزه هاي شديدي (و سرعت متوسط تا سرعت بالا) ايجاد كرد . در مسير شمالي

سواحل آناتولي شمالي ، هم لرزه اي بوجود آمد كه از سال 1939 تا بحال ، 7 زلزله به بزرگي 7 ريشتر رخ داده است . سيستم گسلة‌ آناتولي شمالي از بهترين و مهمترين سيستم هاي جهان مي باشد . اين زلزله ، گسلة جانبي در 37 مايلي سيستم (60 كيلومتري) بوجود آورد . تيم ما در مسير گلچوك كه در طول خليج ازميت است ، شاهد بيش از 8 فيت (5/2 متر) تعديل بود . همچنين آنها شاهد دماغه هاي عمودي در مسير سيستم بودند . دماغه هاي قائم در اطراف كاخانجات جديد ماشين آلات ، حدود 6 فيت ( 2متر) بود . اين كارخانه ها در شرق گلچوك قرار دارد .

زمينهايي كه به سمت شمال گسل قرار دارند ، با توجه به زمينهاي گسل جنوبي كاهش يافتند . حركت قائم يا ابتدا به ساكن و حركت زمين هاي جانبي در خاك هاي نرم باعث ايجاد سيل گسترده و ثابت درمسير ساحلي شد. عكس ذيل نشان دهندة ناطق سيل زدة در مسير ساحل گلچوك مي باشد .
يكي از چشمگير ترين ابعاد زلزله ،‌خساراتي است كه به ساختمانهاي تحت فشار مستقيم گسله وارد مي آيد . اين زلزله ، اولين زلزله اي بود كه از طريق گسلة اصلي در مناطق پرجمعيت رخ داد .
صدها ساختماني كه در مسير گسله قرار داشتند ، نابود شدند چون پايه و زير بناي ساختمان ها از هم گسست و بدون شك صدها نفر مصدوم بر جا گذاشت .
خصوصاً كه زلزله در كاليفرنيا بسيار مهم تلقي مي شود چون خيلي مشابه به زلزلة سال 1906 در سانفرانسيسكو مي باشد . زلزلة سال 1906 در مسير خليجي سانفرانسيسكو ، گسله اي در حدود 15 فيت (5/4 متر) داشت . اگر چه كيفيت بنا در مناطق مصنوعي پائين تر از كيفيت بناي ژاپن و آمريكا بود ، اثر زلزلة ازميت بر محيط هاي ساختگي در فهم خطرات زلزله و خسارات وارده به مناطق پرجمعيت دنيا ، مناطقي با زير بناي جديد ، صنعت و ساختمان هاي جديد از اهميت بسيار برخوردار است .

اين مناطق در حوالي سيستم هاي گسلة اصلي قرار دارند .

ساختمان ها :
چندين هزار ساختمان در زلزله ويران شد . اگر چه اخيراً گزارش هاي متفاوتي به گوش مي رسد ، مي توان تخمين زد كه حداقل 20000 ساختمان ويران شد يا خسارات سنگيني به آن وارد آمد . بيشتر ساختمان اي تجاري مسكوني از بتون آرمه ساخته شده اند . بيشتر آنها هم به ظاهر مثل بتون آرمه هستند و سفت كاري هاي نا مستحكم دارند . درصد بزرگي از ساختمان هاي ويران شده در حدود 6 تا 8 طبقه بودند . اين ساختمان ها در چند سال اخير ساخته شدند يا در دست ساخت هستند .

اين ساختمان ها همانند بناهاي جديد تركيه طبق اصولي مشخص طراحي و ساخته مي شوند كه در برابر زلزله مقاومت لازم را دارند . اين اصول با قوانين ساختمان سازي در كاليفرنيا مطابقت دارد . بنابراين بيشتر ساختمان هاي ويران شده از اين پس ضد زلزله ساخته مي شوند .

1ـ بيشتر ساختمان ها ،‌قوانين اصولي را رعايت نكردند و ضد زلزله هم نبودند . اين ساختمان ها از فولاد مستحكم افقي و عمودي و فولاد صيقلي تشكيل شده اند . (در مقايسه با فولاد ناقص)
2ـ مهندس طراحي ساختمان كه كارفرماي پيمنكار مي باشد ، بناي در دست ساخت را بازرسي و كنترل نمي كند و نمي فهمد كه پيمانكار ، ساختمان را طبق چه طرحي مي سازد . اين عدم رسيدگي باعث شد تا اصطلاحاتي صورت گيرد و ساختمان ها در برابر زلزله مقاوم شوند .(بدون تعادل و كنترل)

3ـ بيشتر ساختمان ها از مصالح ساختماني نامناسب و بي كيفيت تشكيل شدند و كيفيت ساخت پائين بود .
4ـ بيشتر ساختمان ها در گسله هاي فعال و ميعان بالا ساخته مي شد .
5ـ بيشتر ساختمان ها طرح ريزي نشده بودند ولي طبق تجربيات گذشته ساخته شدند.
نگران كننده ترين ابعاد خسارات وارده به ساختمان هاي بتون آرمه

مسكوني تجاري اين بود كه صدها يا هزاران ساختمان مدرن ويران شدند . ساختمان هاي ديگر تا حدودي از هم گسست و ريزش داشتند . تنا دو طبقة اول بود كه بيشترين ريزش و خرابي را همراه داشت . بررسي ها نشان مي دهد كه جديدترين ساختمان ها بيشترين ريزش را به همراه داشت . اين ريزش ، نشان دهنده خرابي كيفيت طرح ، بنا و كنترل ساختمان جديد درتركيه با وجود اصول

ساختمان سازي و بناهاي ضد زلزله و جديد مي باشد . بررسي ها در مورد چند پروژة EQE در تمام قاره هاي دنيا نشان دهنده اين است كه عملكرد موفق در بسياري كشور ها متداول نيست .

تسهيلات صنعتي :
مركز زلزله در تركيه ، مناطق صنعتي و مناطق صنايع سنگين مي باشد . اين مراكز مثل كارخانجات پتروشيمي ، سازندگان ماشين ، شركتهاي لاستيك سازي ، كاغذ سازي ، توليد فولاد ، سيمان سازي ، دارو سازي و ساير صنايع كه مورد كنترل مهندسين قرار ميگيرد .
بيشترين خسارات تبليغاتي در پالايشگاه توپراز واقع در كورفز رخ داد . پالايشگاه مذكور در حدود نفت تريه را تأمين مي كند و تأمين كنندة مهم بيشتر صنايع محسوب مي شود . در سال 1960 ، شركت نفت با همكاري آمريكا ، كارخانه را طراحي كردند و ساختمان را تشكيل دادند .
پالايشگاه 5/2 ميليارد دلاري ، سنگ زير بناي برنامة خصوصي سازي تركيه محسوب مي شد و در اوايل سال 2000 ، خصوصي سازيمورد انتقاد قرار گرفت .

آتش مخزن از كنترل خارج شد و از ترس انفجار به شعاع 3 مايلي برده شد . بخاري يا گرمكن بتون آرمة 300 فوت (90 متر) ، واحد نفت خام را ويران كرد و به تجهزيات و لوله ها صدمه زد و سرانجام باعث انفجار شد . آتش پالايشگاه مورد بحث چند ماه آينده مي باشد .
اين بررسي ها در تسهيلات پتروشيمي در مناطق زلزله خيز از اهميت خاص برخوردار است . هيچ پالايشگاهي در

دنيا از سال 1964 و زلزلة همان سال در ژاپن تا بحال اين زلزلة شديد تركيه را به ياد ندارد .
يكي از عجيب ترين ابعاد زلزلة تركيه ، مقدار و شدت خسارات وارده به ساختمان هاي جديد و تجهيزات در صنعت به خصوص با توجه به حركت نسبي زمين در بخش پائين مي باشد .
اين خسارات شامل ريزش برج ،خرابي جرثقيل،ريزش ساختمان، ريزش
ساختارهاي فولادي ، خرابي انبار ، خسارات وارده به بندر و خرابي تجه

يزات و صدمات غير ساختاري مي شود .
در طول يك هفته ، عملكردها آغاز شد و در طول 2 يا چند ماه تسهيلاتي صورت گرفت . ميزان فركانس و مدت زمان طولاني لرزه با شدت خسارات مرتبط است .

آتش :
يكي از مهمترين مشكلات پس از زلزله ، آتش سوزي مي باشد . زلزله منجر به آتش سوزي پالايشگاه توپراز شد . (به بخش تسهيلات صنعتي رجوع كنيد) همچنين در ساختمان هاي ويران شده ، چند سيستم احتراق مشاهده شد. اگر چه به دليل وجود ساختمانهاي بتون آرمه و مصالح ساختمني ، آتش فراتر از ساختمان اصلي منتشر نشد ،‌آتش وزي پس از زلزله ، خطر چنداني در تركيه محسوب نمي شود . البته استانبول مستثني از اين قاعده است چون ساختمانهاي چوبي و قديمي استانبول در معرض خطر آتش سوزي پس از زلزله قرار دارند .

زير بنا :
خطوط حياتي :
انرژي الكتريكي :
كل كشور تركيه پس از زلزله ، نيرو و انرژي خود را از دست داد چون به ايستگاههاي مركزي kv 380 در آداپزاري خسارات بسيار وارد شد . اثرات ايستگاهاي kv 154 ناچيز بودو هيچ شركت برقي در مناطق زلزله خيز قرار نداشت ، بنابراين انرژي الكتريكي در بيشتر مناطق آسيب ديده ذخيره شد به استثناي منطقه اي كه سيستم هاي توزيع به دليل ساختمان هاي بي كيفيت آسيب ديد .

بنادر :
پايگاههاي دريايي تركيه در گلچوك ويران شد و صدها نفر از كاركنان نظامي از جمله افسران ارشد در ساختمانها جان باحتند . جابجايي گسله در حد 2 تا 3 متر با جابجايي عمودي 30 cm همراه شد . بار اندازهاي اصلي در پشت سد از طريق گسله ويران شد و از تلفيق نفت در زير ساختارها و ريل ها دو جرثقيل نابود شد . همچنين تسهيلات ديگر بندر در مسير خليج ازميت با شكست روبرو شد .

ذخاير آب :
بيشتر مناطق شهري در خليج ازميت از طريقپروژة جديد آب ازميت (IWP) تأمين مي شوند . اين پروژه از طريق تايمز واتر طراحي و ساخته شد . IWP از درياچة مصنوعي 60000 متر مكعب تأمين مي شد و در سد 40 متري ذخيره مي شد . سيستم هاي توزيع محلي در گلوچوك ، ازميت و مناطق ديگر از طريق IWP به دليل نقص لولة محلي ، عمل نمي كرد . مردم ،‌آب مورد نياز خود را از مخازن تهيه ميكردند . البته كشتي هاي نظامي هم به همان اندازه تأمين كنندة آب خالصي و تصفيه شده بودند .

شبكة راه :
بزرگراه اصلي بين استانبول و آنكارا از ازميت و آداپازاري مي گذرد و در چند منطقه از طريق گسل قطع مي شود . آسيب هاي وارد شده به بزرگراه اصلي محدود به ريزش پل مجزا در عبور گسله مي شد . اكثريت پل ها ، بزرگراه ها و جاده هاي محلي ساختار خوبي داشتند ولي پس از زلزله نابود شدند .

اثرات بعدي صنعت بيمه :
در حدود GNP در تركيه در مناطق مصنوعي توليد مي شود . بيش از 1/1 ميليون بيمة آتش سوزي و بيش از 600000 بيمه زلزله در تركيه به چشم مي خورد . كل مبلغ بيمه در تركيه بيش از 100 ميليارد دلار است . در مناطق مصنوعي ، بيش از 26000 بيمه با بيش از 7 ميليارد دلار تحت پوشش است . پالايشگاه به خودي خود متحمل خسارت 1 ميليارد دلار مي شود .

مجل لندن تايمز (99/21/8) نقل مي كندكه تنها 10 درصد خسارت مربوط به بيمه است .
خسارات اصلي وارد شده به ساختمان ، ميزان و زير بنا در محلي كه اصول آن شامل ساختمان اي ضد زلزله مي شود ،‌نگراني بيمه كننده مي باشد . ما به اطلاعات موثق و ازاد در مورد كيفيت

ساختار طرح ساختمان و اصول ساختمان محلي نياز داريم . بيمه در مورد اختلافات بين ساختارهاي ويران شده و ساختمان هاي برجا اطلاعات بدست مي آورد و در مورد تضمين مالي، تخفيف خسارت و استراتژي هاي حوادث ، تجربه كسب مي كند . اثرات زلزله به تركيه و مناطق جغرافيايي نفوذ مي كند سرمايه گذاري و زير بناي ساختمان در مناطق زلزله خيز ديده مي شود .

نتايج :
زلزلة ازميت شاخه هاي گسترده اي در علم زلزله ، مهندسي زلزله ، توسعة اصول ساختمان سازي و مناطق زلزله خيز ، كيفيت ساختمان ، كنترل خطر بيمه دارد . به چند مورد از آنها مي پردازيم : صدمات جاني و ريزش ساختمان اجتناب ناپذير است . نمي توان جلوي خسارات زلزله و مرگ و ميرهاي ناشي از ريزش ساختمان را گرفت . اين مسأله در مورد ساختمان هاي دهة قبل صدق مي كند . تركيه داراي اصول مدرن براي طرح زلزله است كه مشابه اصول كاليفرنيا مي باشد . شدت لرزه در اين زلزله ، متوسط است . درواقع ساختار ساختمانهاي جديد ناقص است .