مقاله در مورد مشاوره شغلی در بازار کار

بخشی از مقاله

مشاوره شغلي در بازار كار

پيشگفتار :

عصر حاضر ، عصر اطلاعات نامگذاري شده است و اين اطلاعات نيز همچون عوامل نيروي انساني ، مواد اوليه ، انرژي و ماشين آلات به عنوان يكي از عوامل توليد مطرح مي گردد. اطلاعات به عنوان يك منبع استراتژيك ، برنامه ريزان را در بررسي گزينه ها را انتخاب گزينه هاي برتر ياري و مساعدت مي نمايد .

با توجه به گسترش فنآوري اطلاعات و ارتباطات در كشور و نيز ارائه طرحهاي جامع از جمله نظام جامع اطلاع رساني بازار كار ، طراحي و پياده‌سازي پروژه هايي همچون نظام جامع راهنمايي و مشاوره شغلي ، جهت تحقق طرح مذكور ضروري به نظر مي رسد.
برنامه ريزيهاي مدون و جامع به منظوراستفاده از فنآوريهاي اطلاعات و ارتباطات (ICT) در جهت ارائه و نشر اطلاعات و اخبار بازار كار به كارفرمايان و كارآفرينان و سرمايه گذارن داخلي و خارجي ، در راستاي ترغيب و تشويق آنان به سرمايه گذاري در بازار كار ايران ، از وظايف پيش بيني شده در

چارت سازماني ادارة بررسي، هدايت و مشاوره شغلي كارفرمايان ( اداره كل هدايت نيروي كار ) مي‌باشد ، لذا بر همين اساس و باتوجه به اهداف عملياتي طرح اطلاع رساني بازار كار و مكانيزاسيون نمودن مراكز خدمات اشتغال و كاريابيهاي غيردولتي سراسر كشور ، مبني بر ارائه

سرويس و خدمات سريعتر و بهتر به كارفرمايان متقاضي نيروي كار و جويندگان كار ،‌نسبت به ارائه طرحي يكپارچه ، جامع و مكانيزه براي راهنمايي و مشاوره شغلي در كشور مبادرت ورزيده ايم .
اميد است با پياده سازي طرح مذكور بتوانيم در راستاي هدايت شغلي نيروي كار و دستيابي به اثرات ثمر بخش آن در بازار كار كشورنايل گرديم.

مقدمه :
در عصر كنوني كه تمدني نوين در حال شكل گيري و تكوين است، موجي عظيم، بخش وسيعي از جهان حاضر را فرا گرفته است و دنياي بديعي از كار، اشتغال، تفريح و .... خلق نموده است.
الوين تافلر در كتاب موج سوم به دو موج عظيم تحولات اشاره مي نمايد كه هر كدام به ميزان وسيعي بر فرهنگها و تمدنهاي پيشين تاثيرگذار بوده اند. موج اول (انقلاب كشاورزي) هزاران سال طول كشيد تا ماموريت خود را به پايان برساند و موج دوم يعني پيدايش تمدن صنعتي 300 سال بطول انجاميد.

امروز موج سوم به سرعت بستر تاريخ را طي نموده و در طول چند دهه موجوديت خود را به كمال رسانده است كه تحت عنوان تمدن اطلاعات و ارتباطات و عصر اطلاعات نامگذاري شده است، عصري كه طبقات جامعه را بر اساس دسترسي به اطلاعات و استفاده بهينه از آن تقسيم بندي مي نمايد. تحولات اخير و تاثيرات شگرفي كه اين تحولات بر تمام عرصه هاي زندگي، منجمله كار و اشتغال مي گذارد، طراحي و شكل دهي نظام هاي جامع را براي دسترسي به اطلاعات مطلوب ضروري مي سازد.(موج سوم - الوين تافلر – 1377)

در همين راستا و با توجه به اهميت و ضرورت بحث راهنمايي و مشاوره شغلي در بازار كار كه خود نمونه اي از مرحلة گذار از جامعة سنتي به صنعتي است، موجب گرديده است كه هدايت و راهنمايي در مسير انتخاب شغلي از جايگاه ويژه اي برخوردار گردد.
در اين طرح پيشنهادي كوشيده ايم با شفاف سازي اهميت و ضرورت بحث راهنمايي و مشاوره در بازار كار به الگوي واحد و جامعي در اين خصوص دست يابيم تا بتوانيم از اين الگو در دو بخش عمدة بازار كار يعني عرضه و تقاضاي نيروي كار استفاده نمائيم.
بازار كار به عنوان يكي از چهار بازار مهم ( كالا، پول، سرمايه،

كار) نزد نظريه پردازان اقتصاد از مهمترين و اساسي ترين بازارهاي موجود بوده و همچون بازارهاي ديگر دو مؤلفة عرضه و تقاضاي نيروي كار را شامل و همواره توسط سياستهاي فعال و غير فعال بازار كار هدايت مي شود. نيروي كار و سرماية انساني از مشخصه هاي اصلي اين دو مؤلفه مي باشند چرا كه هم در بخش عرضه و هم در بخش تقاضاي نيروي كار با سرمايه هاي انساني سر و كار داريم و اين ويژگي منحصر به فرد موجب مي گردد تا از اين مرحله به بعد بحث راهنمايي و مشاوره شغلي در هر دو بخش مطرح گردد.

« فرآيند ارائه راهنمايي و مشاوره شغلي در بخش عرضه و تقاضاي بازار كار »

بازار كار

عرضه نيروي كار تقاضاي نيروي كار

راهنمايي و مشاوره شغلي

دستيابي به شغل مناسب دستيابي به نيروي كار مناسب

رضايتمندي

ارتقاء بهره وري

افزايش سطح عملكرد بازار كار

تعريف مفاهيم كليدي
1 – بازار كار(Labour Market):
يك محدوده جغرافيايي است كه در آن كميت و كيفيت عرضه و تقاضاي نيروي كار مورد نظر است. بازار كار در محدوده هاي شهرستان ، استان و كشور تعريف مي شود. بازاري كه در آن سطح دستمزدها ، حقوق و شرايط كار و استخدام از طريق عرضه و تقاضا براي نيروي كار تعيين مي شود. (بانك اطلاعاتي مجموعه آمارهاي اشتغال - نشريه گزارش اقتصادي سازمان مديريت 1375-1379)

2 – عرضه نيروي كار:
جمعيت و افرادي كه به سن فعاليت رسيده اند و متقاضي شغل در بازار كار مي باشند.

3 – تقاضاي نيروي كار:
فرصتهاي شغلي كه در يك دوره معين توسط بنگاههاي توليدي و خدماتي عرضه مي گردد.

4 – مشاوره شغلي(Vocational Counseling):
كمك به فرد است در انتخاب شغلي متناسب با استعداد ، علايق و تجربيات خود ، بطوريكه نيازهاي او را ارضاء كند و موجب بهبود وضع جامعه گردد.(حسن پاشا شريفي ، سيد مهدي حسيني – اصول و روشهاي راهنمايي و مشاوره – 1376)

5 – راهنمايي و مشاوره شغل(Vocational Guidance& Counseling):
عبارت است از ارائه اطلاعات شغلي كه فرد را ياري مي دهد تا شغل مناسبي را انتخاب كند ، براي انجام آن آماده شود و به طور رضايت بخشي به آن اشتغال ورزد . از طريق راهنمايي شغلي به فرد كمك مي شود تا با شناخت خصوصيات مشاغل ،‌استعدادها و رغبت ها و وضع جسماني خود و با در نظر گرفتن نيازها و دوره هاي آموزشي ضروري به طور موفقيت آميزي به اشتغال بپردازد.

6- اطلاعات بازار كار(Iformation Of Labour Market) :
اطلاعاتي در مورد حجم و تركيب بازار كار يا قسمتي از آن و هر اطلاعي كه به نوعي تابعي از بازار كار بوده و بر آ ن تاثير گذارد.اهميت و ضرورت طرح نظام جامع راهنمايي و مشاوره شغلي

عصر اطلاعات و گسترش فناوريهاي اطلاعاتي چشم انداز « جامعه اطلاعاتي جهاني » را براي بشر ترسيم و اقتصاد كشورها را با تغييرات شگرفي مواجه و ساير عرصه ها از جمله بازار كار و مشاغل را نيز از جهات گوناگون دچار تغيير و تحول كرده است ، جهاتي همچون نوع و چگونگي و سرعت انطباق عرضه و تقاضاي نيروي كار ، نرخ بيكاري طبيعي ، نرخ جستجوي شغلي كارگران و كارفرمايان ، كار از راه دور و گسترش بازار كار به مناطق دور دست و ...

در دنياي امروز توليد اطلاعات و بكارگيري آن از جمله مواردي است كه در فرآيند توسعه اقتصادي نوعي مزين و برتري شمرده مي شود . پيشرفت فزاينده فنآوري اطلاعات به گونه اي است كه از آن با عنوان انقلاب در فنآوري اطلاعات و ارتباطات ياد مي كنند . بررسي تحولات فنآوري اطلاعات و ارتباطات نشان مي دهد كه اين انقلاب تغييرات فراواني را در زمينه هاي مختلف اقتصادي ، فرهنگي و سياسي ايجاد نموده است . فنآوري اطلاعات موج جديدي را در نحوه ارتباط جهاني از طريق

انتقال الكتريكي داده ها ، انديشه ها ، تجارت ، بانكداري و دولت ايجاد نموده است . در محدوده بازار كار نيز اطلاع رساني چهره ديگري به خود گرفته و كشورهاي پيشرفته از فنآوري اطلاعات و ارتباطات به بهترين نحو ممكن از اطلاع رساني شغلي استفاده نموده است .

يكي از حلقه هاي اصلي نظام اطلاع رساني كشور ، نظام اطلاع رساني بازار كار و كاربرد فنآوري اطلاعات در عرصه بازار كار است . فقدان اطلاعات صحيح ، به هنگام و دقيق از وضعيت عرضه و تقاضاي نيرو ي كار از نظر جنس ، نوع و ميزان مهارت ، تحصيلات و ... در كشور اعم از شهري و روستايي ، عدم اطلاع از ويژگيهاي اشتغال ايجاد شده اعم از مزد بگيري و غير مزدبگيري در گروههاي عمده شغلي كشاورزي ، صنعت و خدمات و توسط بخشهاي مختلف اقتصادي ( تعاوني ، خصوصي و دولتي ) ، همچنين فقدان اطلاعات كافي در خصوص كمبود و مازاد تخصصها و مهارتها از بازار كار كشور موجبات عدم تحرك و جابجايي نيروي كار به خارج از كشور ، همچنين استفاده

نامطلوب از ظرفيتهاي آموزشي و ناهماهنگي بين آموزش و نياز بازار كار و ساير تنگناها و نارسائيهاي موجود در بازار كار كشور شده كه حاصل آن تاثير منفي بر بهره وري و عملكرد ساير بازارها و عدم تعادلهاي موجود در اين بازارها مي باشد . از اين ضرورت ايجاد نظام جامع اطلاع

رساني بازار كار به عنوان يكي از حلقه هاي ملي ( كه نظام جامع راهنمايي و مشاوره شغلي را نيز در دل خود جاي داده است ) و جامع اطلاع رساني كشور اهميت قابل ملاحظه اي مي يابد .
امروزه در اغلب كشورهاي جهان ، مراكز اطلاع رساني و كاريابي نقش بسيار مهمي را در كاهش بيكاري ، افزايش كارايي بازار كار و افزايش انعطاف پذيري بازار كار بعهده دارند .

مراكز كاريابي خصوصي به عنوان مكمل كاريابي دولتي ، اطلاعات مناسبي را در اختيار كارفرمايان و جويندگان كار قرار داده و از اين منظر ، هزينه هاي تعديل و هزينه هاي مبادله را در اقتصاد كاهش مي دهند . در ادبيات اقتصادي نيز ، نقش اطلاع رساني در بهبود وضعيت بازار كار ، از طريق الگوهاي پوياي عرضه و تقاضاي نيروي كار قابل توضيح است . در الگوهاي پويا ، افراد و بنگاهها ،

تصميمات خود را بر اساس تحولات حال و آينده اتخاذ مي كنند . هر چقدر اطلاعات مربوط به بازار كار بيشتر و شفاف تر باشد ، احتمال تصميم گيري صحيح افزايش يافته كه موجب افزايش كارآيي اقتصادي خواهد شد .
يكي از شيوه هاي اطلاع رساني ، استفاده از مراكز كاريابي است . هدف اين مراكز ايجاد سازگ

اري و انطباق ميان عرضه و تقاضاي نيروي كار است . اين مراكز علاوه بر اطلاع رساني به افراد و بنگاهها در بازار كار ، خدماتي مانند مشاوره شغلي ، انجام وظايف اداري مربوط به مقرري بيمه بيكاري و ثبت نام از افراد بيكار و معرفي آنها به كارفرمايان متقاضي نيروي كار ر ا ارائه مي دهند .
يكي از نتايج مهم ارائه خدمات راهنمايي و مشاوره شغلي ، اشتغال رضايت بخش است كه پايه و اساس تداوم اشتغال و افزايش كارآيي محسوب مي شود . رضايت شغلي پديده اي رواني – اجتماعي و اقتصادي – جسماني است كه باعث سازگاري فرد با شغل و شرايط اشتغال مي شود و تاثيرات انكارناپذيري بر افزايش كارآيي خواهد داشت .

جايگاه استراتژيك راهنمايي و مشاوره شغلي در نظام جامع اطلاع رساني بازار كار ، ضرورت پيش بيني و تدوين نظام جامع راهنمايي شغلي را به منظور بهبود در وضعيت دستيابي به اطلاعات مورد نياز بازار كار ، بهبود كيفيت ارائه خدمات اجتماعي و دولتي ، هدايت صحيح نيروي كار ، بررسي وضعيت تراكم نيروي كار در استانها و ... و تاثيرات عملياتي كه اجراي طرح مذكور بر طيف وسيعي از بخشهاي سياسي ، اقتصادي و اجتماعي كشور دارد را نمايان مي سازد.

اركان نظام جامع

1 – گردآوري و توليد
2 - سازماندهي ( مهمترين ركن نظام استفاده سريع، سهل، بهينه و يكجا است )
3 - اشاعه اطلاعات شغلي ( فعاليت مؤسسات كاريابي- انتشار كتب، نشريات ، بانكها و پايگاههاي اطلاعاتي)

پروسه عملياتي نظام جامع

نظام جامع مشاوره شغلي
مجموعه اي است از اجزاي سخت افزازي و نرم افزاري براي جمع آوري، تجزيه و تحليل و ارائه اطلاعات مربوط به مؤلفه هاي بازار كار جهت استفاده خدمات مشاوره اي به كاربران

بانكهاي اطلاعاتي مورد نياز نيروي انساني، تجهيزات رايانه اي، بستر ارتباطي، منابع مالي

- اطلاعات مربوط به نيروي كار ( كارجويان، كارفرمايان، كارگران)
- اطلاعات مربوط به مراكز آموزشي ( فني و حرفه اي ، دانشجويان ، سربازان ، فارغ التحصيلان)
- اطلاعات مربوط به واحدهاي توليدي ( زير 5 نفر – 5 تا 20 نفر – 20 تا 50 نفر و ... )
- اطلاعات مربوط به مشاغل
- اطلاعات مربوط به نحوه سرمايه گذاري و كارآفريني

- اطلاعات مربوط به طرحهاي تيپ
- اطلاعات مربوط به تستها و آزمونها و نحوه تجزيه و تحليل آنها
- اطلاعات مربوط به برنامه هاي توسعه
- اطلاعات مربوط به مراكز ارائه دهنده تسهيلات
- اطلاعات مربوط به آيين نامه ها و دستورالعملهاي اجرائي
- اطلاعات مربوط به مراكز ارائه دهنده خدمات مشاوره اي ( دولتي و غيردولتي )
- اطلاعات مربوط به ظرفيتهاي اجرائي وزارتخانه ها و مؤسسات دولتي و غيردولتي
- اطلاعات مربوط به برنامه هاي آموزشي سازمان آموزش فني و حرفه اي و ساير مراكز آموزشي

كاربران و ذينفعان نظام جامع

طرح نظام جامع مشاوره شغلي، مطابق برنامه تكفا، در سه سرفصل اصلي قرار مي گيرد :

1 – طرح دولت الكترونيكي
2 – طرح گسترش كاربرد فناوري ارتباطات و اطلاعات ICT در آموزش و پرورش و توسعه مهارت ديجيتال نيروي انساني كشور
3 – طرح گسترش كاربرد فناوري ارتباطات و اطلاعات در توسعه خدمات اجتماعي

اهداف اصلي طرح :
- شناخت ويژگيهاي شغلي افراد بيكار ( جهت به كار گماري آنان )
- شناخت ويژگيهاي كارفرمايان ( فرصت شغلي )
- استفاده از اطلاعات شخصي و رزومه ( چكيده سوابق ) جهت ارائه مشاوره مطلوب
- افزايش قابليت دستيابي و ارتقاء كيفيت ارائه خدمات دولتي به بيكاران
- تقويت ارتباط كارفرمايان با كاريابيها
- افزايش سرعت دسترسي به تخصصها و مهارتها بوسيله بانكهاي اطلاعاتي ايجاد شده
- تقويت بنيه آموزشي و فني كشور از طريق ارائه اطلاعات شغلي در زمينه مهارت و ...

اهداف فرعي طرح :
- نظم، انسجام و يكپارچگي خدمات اجتماعي
- سهولت دسترسي به آمار افراد جوياي كار و استفاده كننده از خدمات مشاوره اي
- تلاش در جهت بهبود آموزش فني و حرفه اي كشور
- دسترسي به اطلاعات كيفيت نيروي كار فارغ التحصيل