بخشی از مقاله
-1 چکیده
با توجه به افزایش مصرف روزافزون سوخت در بخش ترابري کشور و ملاحظات زیستمحیطی، طرح گازسوز کردن خودروها از اهمیت والایی برخوردار است. براي برنامهریزي بهتر در این راستا و نیازسنجی ساخت جایگاههاي عرضه سوخت گاز طبیعی در سطح کشور لطرح جامع مکانیابی جایگاههاي CNG و کارگاههاي تبدیل در سطح کشورل توسط شرکت بهینهسازي مصرف سوخت تدارك دیده شد. این طرح توسط مهندسین مشاور طرح نواندیشان و زیر نظر شرکت گازخودرو ایران و شرکت بهینهسازي مصرف سوخت در سه افق کوتاهمدت - تا سال - 1390، میانمدت - تا سال - 1395 و بلندمدت - تا سال - 1404 مطالعه شده است.
طرح مذکور در چهار فاز انجام شده است. در فاز اول به محاسبه تعداد و ظرفیت جایگاههاي مورد نیاز در شهرها و محورهاي مواصلاتی پرداخته شد. در فاز دوم به مکانیابی جایگاههاي محاسبه شده در فاز اول در شهرهاي بالاي دویستهزار نفر و محورهاي مواصلاتی پرداخته شد. در ادامه در فاز سوم نرم افزار مربوط به محاسبات فاز اول و دوم تهیه شده و در فاز چهارم این نرمافزار آموزش داده شده است.
مقاله حاضر به بررسی روش کار و نتایج این طرح پرداخته است. مراحل مختلف انجام این طرح بدین صورت بوده که ابتدا تعدا خودروهاي گازسوز کل کشور و به تبع آن تعداد خودروهاي عبوري از هر کمان در شبکه جادهاي کشور و خودروهاي موجود در شهرها برآورد شده است. سپس با استفاده از تخصیص ترافیک و آمار اخذ شده از شرکت پخش و پالایش فرآوردههاي نفتی و سامانه کارت هوشمند سوخت، میزان مصرف سوخت در شهرها و محورها جداگانه برآورد شده است. بر این اساس تعداد جایگاههاي مورد نیاز در شهرها و محورها در سالهاي افق طرح محاسبه شده است. از نتایج این طرح براي کل کشور میتوان به ضرورت احداث حدود 4200 و 7400 جایگاه با ظرفیت هزار مترمکعب در ساعت در سناریوي کمینه و بیشینه اشاره کرد که تقریبا %25 از جایگاهها به محورها و مابقی به شهرها اختصاص دارند.
-2 مقدمه
با توجه به فرصتهاي موجود جهت کاهش روند رشد بالاي مصرف فرآوردههاي نفتی در بخش حمل و نقل کشور و افزایش کارایی مصرف سوخت در بخش مذکور و نیز ملاحظات زیست محیطی، طرح گازسوز کردن خودروها و استفاده از سوخت جایگزین CNG به عنوان یک طرح فرا سازمانی و ملی مطرح میباشد. کشور ما از نظر ذخایر اثبات شده گاز طبیعی، پس از کشور روسیه در جایگاه دوم قرار داشته و در کنار آن جزء تولیدکنندگان عمده گاز جهان میباشد. بنابراین با وجود ذخایر عظیم گاز طبیعی و تولید مناسب آن، این سوخت میتواند جوابگوي نیازهاي کشور تا 100 سال آینده باشد. وجود این منبع عظیم و مطمئن، به همراه وجود زیرساختهاي لازم از نظر دسترسی به سیستم لولهکشی گاز در بیشتر مناطق کشور و از همه مهمتر پایین بودن قیمت تمام شده این سوخت باعث شده تا استفاده از سوخت گاز طبیعی بیش از پیش ضرورت یابد.
از طرف دیگر افزایش سریع تعداد خودروها در ایران باعث خواهد شد تا نیاز به سوخت در کشور افزایش یابد. در حال حاضر با توجه به محدودیتهاي فعلی ظرفیتهاي پالایشگاهی تولید بنزین و گازوئیل، سالیانه هزینههاي سنگینی براي واردات این سوختها در کشور صرف میشود. بنابراین با توجه به گسترش تعداد خودروها در سالهاي آتی، هزینههاي واردات سوختهاي بنزین و گازوئیل سوز در کشور به صورت سرسامآوري افزایش خواهد یافت و لذا با توجه به قیمت ارزان گاز طبیعی، این سوخت میتواند به عنوان بهترین جایگزین براي سوختهاي متداول محسوب شود. بر این اساس در سالهاي اخیر، طرح گازسوز کردن خودروها به صورت یک طرح ملی درآمده و هم اکنون پروژههاي مناسبی در جهت توسعه و گسترش این بخش در حال اجرا میباشد. متولی این امر در وزارت نفت، پیشتر شرکت بهینهسازي مصرف سوخت و در حال حاضر شرکت گازخودرو ایران میباشد.
در راستاي تحقق این ماموریت متولیان این امر در سه حوزه برنامهریزي براي تولید خودروهاي دوگانهسوز، تبدیل خودروهاي بنزینی به دوگانهسوز و احداث جایگاههاي عرضه گاز طبیعی - - CNG فعالیت مینماید. به همین منظور و جهت ارائه یک برنامه کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت مناسب براي احداث جایگاههاي عرضه گاز طبیعی - - CNG، شرکت بهینهسازي مصرف سوخت اقدام به تعریف پروژه طرح جامع مکانیابی جایگاههاي CNG و کارگاههاي تبدیل در سطح کشور نموده است. لذا مناقصهاي با همین عنوان در خرداد ماه سال 1386 برگزار شده و مهندسین مشاور طرح نواندیشان متولی انجام این پروژه شد. کارفرماي این پروژه مدیریت کنترل پروژه تلفیقی در شرکت گازخودور ایران میباشد.
پروژه مذکور در چهار فاز انجام شده است. در فاز اول به محاسبه تعداد و ظرفیت جایگاههاي مورد نیاز در شهرها و محورهاي مواصلاتی پرداخته شد. در فاز دوم به مکانیابی جایگاههاي محاسبه شده در فاز اول در شهرهاي بالاي دویستهزار نفر و محورهاي مواصلاتی پرداخته شد. در ادامه در فاز سوم نرم افزار مربوط به محاسبات فاز اول و دوم تهیه شده و در فاز چهارم این نرمافزار آموزش داده شده است. مقاله حاضر به روششناسی و نتایج مطالعات فاز یک پروژه در شهرها که به تعیین تعداد و ظرفیت جایگاههاي مورد نیاز درون شهري مربوط میشود، اختصاص دارد.
-3 رویکرد مطالعات
براي تعیین تعداد و ظرفیت جایگاههاي کشور از مدلی استفاده شده است که طبق آن وروديهاي .1 تعداد خودروهاي گازسوز .2 سرانه مصرف سوخت .3 ضریب فشار، دما و پیک ماهانه هر شهر استفاده شده و تعداد جایگاه عرضه سوخت مورد نیاز هر شهر یا کمان به گونهاي محاسبه میشود تا جوابگوي تقاضاي سوخت یا کمان آن شهر باشد. محاسبات پروژه براي سه دوره زمانی 1386-1390، 1390-1395 و 1395-1404 انجام شده و نتایج محاسبات بر حسب تعداد جایگاههاي با ظرفیت 1000 متر مکعب بر ساعت - که جایگاه استاندارد نامیده شده است - ارائه میشود. این بدان معناست که در شهر یا کمانی که در یک بازه زمانی 1/5 جایگاه نیاز داشته باشد میتوان دو جایگاه با ظرفیتهاي 1000 و 500 متر مکعب در ساعت، یا یک جایگاه با ظرفیت 1500 متر مکعب در ساعت احداث نمود. در شکل - 1 - روش حل مسئله درونشهري و در شکل - 2 - روش حل مسئله برونشهري ارائه گردیده است.
