بخشی از مقاله
چکیده
مسلم است که انسان بدون تربیت و تعلیم نمیتواند در زندگی فردی و اجتماعی خود موفقیتی کسب کند. انسانها در تمامی زمانها و مکانها احتیاج به آموزش داشتهاند. چه آن همانکه انسان بهصورت بدوی زندگی میکرد، چه در قرون و اعصار میانه، چه در زمان حاضر که علم و معرفت و هنر از پیشرفت اعجابآوری برخوردار است و چه در زمانهای آینده که زندگی انسان با تغییرات دیگری مواجه خواهند شد، انسان پیوسته نیازمند آموزش بوده و خواهد بود. انسان بدوی برای استفاده از ابزار اولیه و نیز چگونگی مواجهشدن با شرایط و موقعیتها و خطرات، باید آموزش میدید. در فرازهای دیگر تاریخ نیز این آموزشها بهمقتضای شرایط و محیط، دگرگونشده، ولی پیوسته برای زندگی ضروری بوده است.
در شرایط کنونی، علاوه بر آموزشهایی که کودکان، نوجوانان و جوانان در مراکز آموزشی میبینند و برای زندگی اجتماعی آماده میشوند و نیز افزون بر کارآموزیهایی که شاغلان مشاغل گوناگون بهمنظور کسب آمادگیهای بیشتر برای انجام وظایف خود سپری میکنند، همگی افراد احتیاج به آموزشهایی دارند کهاصطلاحاً آموزشهای عمومی یا همگانی نامیده میشود. پژوهش حاضر باهدف بررسی ابعاد آموزش عمومی و همگانی صورت گرفته و برای انجام پژوهش به مطالعه اسناد و کتب و مقالات مرتبط در حوزه موضوع پرداختهشده و سپس مباحث مناسب استخراج و بر اساس عناوین مناسب دستهبندی و درنهایت مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت.
کلمات کلیدی: آموزش عمومی، آموزش همگانی، ابعاد آموزش عمومی و همگانی، تعلیم و تربیت، آموزش
مقدمه و بیان مسئله
آموزشوپرورش یک حق عمومی است. عملیات مربوط به این حوزه مهم در زمره مسئولیتهای جامعه در کلیت آن و در قلمرو سیاستهای عمومی و دولتی بهطور خاص قرار میگیرد که میتواند بهعنوان عاملی برای عدالت موردتوجه قرار گیرد - آقازاده، فضلی . - 1 :1386 آموزشوپرورش، رمز توسعه پایدار و نیز نیل به سعادت فردی و اجتماعی است. اگر به این امر مهم بهصورت نظاممند توجه شود و در برنامهریزی آن بهصورت همهجانبه عمل گردد، اهداف والای فوق محقق میشود. بخش عمدهای از اهداف آموزشوپرورش در دوره آموزش عمومی جلوه پیدا میکند - رهنما،. - 1 :1393 بررسی سیر تحولات آموزشوپرورش نشان میدهد که یکی از اهداف اساسی آموزشوپرورش درگذشته و در حال حاضر، تأمین حق بهرهمندی افراد از آموزشوپرورش بوده است - کرمی،. - 2 :1389
آیا آموزشوپرورش ارتقا خودمختاری زمینههایی را که مربوط به مذهب والدین، چشمانداز اخلاقی و یا دیدگاههای آنها در مورد آنچه زندگی معنیدار و ارزشمند را تشکیل میدهند، پوشش میدهد؟ شلسکی1 جامعهشناس آلمانی گفته است که استعداد و برخورداری از آموزشوپرورش و سطح فرهنگ از علائم تشخیص امروزی هستند که جای اصل و نسب و ثروت خانوادگی دیروز را گرفتهاند. بهاینترتیب علاقه به برخورداری از آموزشوپرورش و کسب سطوح مطلوبی از علم و دانش در میان مردم روزبهروز افزایش مییابد. باید اذعان کرد که امروزه از آموزش و سواد بهمثابه بزرگترین عامل فرهنگساز و پویایی فرهنگی و نخستین و مؤثرترین اهرم برای رشد و توسعه همهجانبه یک کشور نام میبرند.
همچنین میتوان گفت که آموزش و سواد درواقع پایه و اساسی است که فرهنگ، دانش و فناوری بر آن استوار است و توسعه و پیشرفت جامعه نیز مستلزم داشتن فرهنگی پویا و دانش و فناوری درونزا است - ابراهیمزاده، . - 9-4 : 1385 در سراسر جهان همواره 58 میلیون کودک خارج از مدرسه بوده وتقریباً 100 میلیون کودک آموزش دوره دبستان را به پایان نرساندهاند. نابرابری در آموزش افزایشیافته و در این راستا فقیرترین و محرومترینها همواره بیشترین بار این امر را بر دوش میکشند. فقیرترین کودکان در دنیا در مقایسه با ثروتمندترین کودکان چهار برابر احتمال دارد که از مدرسه بازبمانند و احتمال اینکه دبستان را به پایان نرسانند پنج برابر بیشتر است. مناقشات همراه مانع اصلی بوده و بالاترین نرخ روزافزون کودکانی که از مدرسه بازماندهاند در مناطقی زندگی میکنند که در مناقشات و درگیری به سر میبرند.
بهطورکلی، کیفیت ضعیف یادگیری در مقطع دبستان باعث میشود که میلیونها کودک بدون داشتن مهارتهای اولیه از مدرسه خارج شوند. نکته مهمتر اینکه آموزش هرگز بودجهی کافی دریافت نمیکند. بسیاری از کشورها مصارف خود را در این زمینه افزایش دادهاند اما تنها تعداد کمی از آنها آموزش را در اولویت بودجه ملی دیدهاند واکثراً توانستهاند %20 پیشنهاد موردنیاز را برای شکافهای مالی این مسئله اختصاص دهند - گزارش جهانی پایش آموزش برای همه،. - 3 :1395 در این پژوهش در پی دستیابی به این سؤالات هستیم که اهداف آموزش عمومی و آموزش برای همه چیست و همچنین مقولههای آموزش همگانی و عمومی چه میباشند؟ نظر اسناد بالادستی در مورد آموزش همگانی چه میباشد؟ خانوادهها چه نقشی در تحقق اهداف آموزش عمومی ایفا میکنند؟
آموزش عمومی و همگانی چیست؟
کلمه آموزش عمومی وقتی به وجود آمد که در مغرب زمین صحبت از دموکراسی شد و حکومت مردم بر مردم بهمرورزمان تحقق پیدا کرد. علت اینکه آموزش عمومی همزمان با دموکراسی پدید آمد این است که در حکومت ملی هر فرد باید از روی فهم و اختیار نه از روی تعبد و اجبار وظایف خود را انجام دهد و ازجمله در کارهای حکومت شرکت جوید و با آن معاضدت و یاری کند و انجام وظایف مذکور مستلزم این است که هر فرد بهوسیله تعلیم و تربیت برای آن منظور آماده شود. نخستین دانشمندی که منظور از تعلیمات عمومی را بیان نمود و تشریح کرد کندرسه فرانسوی بود که در مجلس انقلابی فرانسه عضویت داشت - صدیق،:1343 . - 2
شروع آموزش عمومی از دههی 1930 توسط تمامی متخصصان مورد تائید است - قاسم پور، حکیم زاده، ملکی پور، قاسم پور،. - 31 :1395 تا کمتر از صدسال پیش، آموزشوپرورش در همه جای جهان، چیزی جز سوادآموزی نبود، یعنی خواندن و نوشتن، حساب کردن و مقداری هم مسائل اخلاقی. در جوامع اسلامی البته روخوانی قرآن نیز جزو آموزشها بود. همین آموزشها کافی بود تاکسی باسواد قلمداد شود. از اوایل قرن بیستم میلادی، با رشد سریع و جهانگستر علم و تکنولوژی - فناوری - و بهتبع آن، پیچیده شدن زندگی بشر، اندیشمندان بهتدریج متوجه شدند، علوم و فناوریهای نوین درعینحال که نقش بسیار بزرگی در رشد و توسعه و رفاه زندگی دارد، خود میتواند عامل تهدید برای زندگی بشر و موجودیت او باشد؛ چنانکه امروز هم مشکلاتی مانند رشد جمعیت، مصرفزدگی، رشد قارچ گونهی ابر شهرها، آلودگی محیطزیست نابسامانیهای روانی، اعتیاد، فقر، شکاف طبقاتی و حتی تغییرات اقلیمی و غیره از رهگذر علم و فناوری به بار آمده است.
برای رفع یا جلوگیری از این مشکلات و حداقل کاهش آنها بوده که پس از جنگ جهانی دوم صاحبنظران آموزشوپرورش در جهان، بهویژه در آمریکا، راهحلهایی را ارائه دادند که به پیدایش »آموزش عمومی« در مدارس منجر شد. در یک جمله، آموزش عمومی تلاشی است برای تربیت قوای آحاد جامعه، بهگونهای که استعدادهای عقلی، عاطفی، تخیلی و مهارتی هرکس، به شیوهای متعادل رشد کند و او را برای زندگی سالم آماده سازد. در تعریف دقیقتر آموزش عمومی:
.1 آموزشی است که در انتخاب موضوعاتش هیچ نوع تخصصی برای آماده کردن دانشآموزان بهمنظور کار در یک بخش خاص در نظر گرفته نمیشود.
2.نوع وسیعی از تربیت یا آموزش است که هدفش رشد و تکامل نظرات، تواناییها و رفتاری است که موردپذیرش و مطلوب جامعه است و یا مهارتهایی است که شخص را برای روبرو شدن با مشکلات و سازگاری با مقتضیات زندگی آماده میسازد.
3.تجاربی است که فرد از پرداختن به مسائل شخصی و اجتماعی به دست میآورد.پس اگر میبینیم امروزه دانشآموزان دوره آموزش عمومی انواعی از درسها مانند زبان مادری، تاریخ، جغرافیا، تعلیمات و اجتماعی، علومتجربی، ریاضی، هنر، دینی، ورزش و احیاناً رایانه و مهارتهای زندگی را میخوانند، بر اساس فلسفهای است که بدان اشارهشده و هدف از آنهم بهتر زیستن است - ربانی، به نقل از
