بخشی از مقاله
چکیده
زمینه و هدف: باتوجه به نقشی که شپش ها در انتقال بیماری مختلف دارند وهمچنین به عنوان یک عامل مهم سنجش سطح بهداشتی جامعه مطرح می باشد ، فعالیت های پیشگیری ودرمان آلودگی به شپش در دانش آموزان مدارس شهر اردبیل در سال 1394-95 انجام گرفت.مواد و روش ها : پس از هماهنگی لازم با اداره آموزش وپرورش ناحیه 2 اردبیل و مرکز بهداشت شهرستان اردبیل و شرکت در جلسات آموزشی در دومدرسه ابتدایی دخترانه و پسرانه از میان 720دانش آموز،125 نفر آلوده به شپش و رشک شناسایی شد.با هماهنگی با مسئولین مدرسه جلسات دانش آموزی ویژه دانش آموزان- ویژه دانش آموزان والدین وعوامل آموزشگاهی برگزار شد.شامپو پرمترین از مراکز بهداشت شهرستان اردبیل تهیه وتوزیع شد. با پیگیری 6ماهه ومعاینات فصلی موارد جدید آلودگی مشاهده نشد. موارد مبتلا از 125 به 20نفر کاهش یافت.نتیجه گیری: تلفیق آموزش بهداشت همگانی با مصرف شامپو پرمترین می تواند در بهبود سلامت وبهداشت دانش آموزان وکاهش آلودگی به شپش بسیار موثر باشد.
واژههای کلیدی: شپش سر- شامپو پرمترین - آموزش بهداشت
مقدمه
امروزه در بسیاری از نقاط دنیا و همچنین در کشور ما شپش سر - پدیکولوز - یکی از مهمترین معضلات بهداشتی جامعه به ویژه در بین دانش آموزان مقطع ابتدایی می باشد که البته شیوع آلودگی در نواحی مختلف دنیا متغیر است - سریزدی،. - 1375 پدیکولوزیس یکی از بیماری های شایع انگل های خارجی بدن است که درمبتلایان به شکل شپش سر، بدن و عانه دیده می شود. این بیماری به عنوان یک مشکل مهم بهداشتی به خصوص در جوامعی که موازین بهداشتی کمتر رعایت می شود محسوب می گردد - پایی1، . - 1995این بیماری حتی درجوامع پیشرفته از جمله ایالات متحده نیزدیده می شود. دراین کشور هرساله 12-6 میلیون به این بیماری مبتلا می شوند و بررسی ها نشان می دهد که هرساله این رقم درحال افزایش است - سوکولوف2 ،. - 1994
بیان مسئله پژوهش وضرورت آن
شپش انگل اجباری خارجی وخون خوارانسانی است که قدمت آلودگی به آن به دوران قبل از تاریخ برمی گردد ، اما نقش شپش به عنوان ناقل تعدای ازبیماری ها - تیفوس ، تب راجعه ، اپیدمیک و تب فندق - تنها ازاوایل قرن اخیر شناخته شده است. شپش درکودکان بسیار شایع از بالغین بوده ودرجنس مونث بسیار شایع از جنس مذکر می باشد.این حشره به دنبال تماس های نزدیک فردی یاهمگانی که افراد خانواده که در فصول سرما برای تأمین گرما لباس های بیشتری می پوشند و یا به صورت دسته جمعی زندگی می کنند ، از شخصی به شخص دیگر انتقال می یابد. شپش به جامعه یا طبقه اجتماعی خاصی مختص نبوده وتمام افراد جامعه - بخصوص دراپیدمی - مبتلا می سازد.
درافراد مبتلا به پدیکولوزیس به اثرات مستقیم گزش شپش به دلیل تزریق پروتئین موجود دربزاق حشره بصورت تحریک میزبان ، حساسیت ، خستگی ، بدبینی واحساس تنبلی تظاهر می یابد. تزریق مکرر بزاق شپش ممکن است سبب آلرژی حادمثلاً خارش شدید شود. در صورتی که گرد مدفوع شپش استنشاق گردد ممکن است علایمی مشابه تب یونجه ظاهرگردد . آلودگی ثانویه نیزممکن است با خاراندن محل گزش به وجودآید که منجر به التهاب پوستی ، زرد زخم و حالت مشابه دیگری می گردد که می توان درکودکان باعث افسردگی ، تحریکات روانی - افت تحصیلی و بیخوابی گردد.
بیان مبانی نظری تجربه
سه نوع شپش انگل جوامع انسانی عبارت اند از:-1 شپش سر-2 شپش تن-3 شپش عانه با توجه به شیوع شپش سردربین دانش آموزان شرایط زیستی آن بحث می شود.
شپش سر و رشک آن معمولا درلابلای موها و برروی پوست سر بخصوص در نواحی پشت گوش وپس سردیده می شود. ولی درشرایط آلودگی شدید درتمام پوست سر و حتی محاسن ودیگربخش های موارد بدن ممکن است دیده شود. رنگ آن سفید خاکستری است. شپش سربیش از شپش عانه ولی کمتر از شپش تن قدرت تحریک دارد و لذا ممکن است ساعت ها در یک محل توقف وخونخواری نماید. این شپش خود را محکم به تار مو چسبانده و به خونخواری ادامه می دهد وگاهاً به ندرت نیز به مناطق کم موی بدن مهاجرت نموده ولی هرگز در ابرو و پلک نمی نماید.
این شپش تخم خود - رشک - را درناحیه قاعده ساقه مو درمحل خروج ساقه مو ازفولیکول می چسباند. درشرایط حرارت محیطی مناسب - - 22-36 درجه سانتی گراد ظرف 7روز زخم ها به لارو - نمف - 1 تبدیل می شوند که از نظر ظاهری لارو شبیه شپش بالغ بوده ولی از نظر بلوغ جنسی کامل نیست .لاروها همانند شپش بالغ پس از خروج از تخم خونخواری را آغاز می نماید.لارو در شرایط محیطی مناسب از نظرحرارت ظرف 2هفته به شپش بالغ تبدیل می گردد ، کهبلافاصله جفت گیری کرده و1-2روز بعد تخم گذاری را آغاز نموده و تا 1-2 روزقبل از مرگ ادامه می دهد. بنابراین زمان لازم جهت تبدیل یک تخم شپش بالغ درشرایط مساعد سه هفته است و طول عمرآن حدود یک ماه و متوسط 18 روز می باشد.
هرشپش سر روزانه 4 تخم و طول عمر فعال خود90-150تخم می گذارد. شپش نزد افراد آلوده کمتراز10عدد بوده و وقتی تعداد آنها کمتراز1-5 عدد باشدمعمولاً از نظر بالینی مشکل وعوارض عدیده ای ایجاد نمی کند.انتقال شپش سرعمدتاً در اثر تماس و یا تماس با اشیاء آلوده نظیر حوله ، شانه ، کلاه ، روسری ، متکا و لباس های خواب و ...که به طور مشترک مورد استفاده قرار می گیرند و یا اینکه در یک جا روی هم قرار داده شوند صورت می گیرد . و یا به وسیله صندلی های سالن اجتماعات ، کلاس ها ، وسایل نقلیه عمومی ، کمدهای لباس ، حمام های عمومی و استخرها و ... انتقال انجام می شود .
پیشینه تحقیق و پشتوانه علمی
دونلی - 1991 - 1 در ایالات متحده مطالعه جهت جلوگیری از پدیکولوزیس و کنترل با استراتژی بهداشت عمومی در مهد کودک ها انجام داد که مشخص گردید مربیان بهداشت کلید مهمی برای جلوگیری از آلودگی می باشند .سیناد - 1983 - 2 در مالزی جهت بررسی اپیدمولوژی و کنترل دانش آموزان ابتدایی در کوالالامپور انجام شد و مشخص گردید میزان شیوع به وضع اقتصادی ، اجتماعی ، موی بلند ، خانواده ، سن ، ازدحام و بهداشت شخص وابسته است .متولی حقی وهمکاران - - 1392 طی پژوهش خود در شهر ساری به این نتیجه رسیدند که آموزش و هدایت والدین و آموزگاران در راستای بهبود بهداشت فردی و عمومی در کاهش ابتلا به شپش سر دانش آموزان موثر است .
ارتباط وضعیت موجود با مسئله پژوهش
شپش های سر می توانند بیماری های زرد زخم 3را انتقال دهند . این باکتری با غذا توسط شپش خورده می شود و بدون تغییر با مدفوع شپش دفع می شود و خارش شدید پوست سر در اثر تأثیر ماده محرک موجود در بزاق شپش مهمترین عارضه ابتلا به این شپش محسوب می شود . همچنین خاراندن مفرط پوست سر باعث ایجاد خراش های جلدی و آلودگی آنها به عفونت های ثانویه به خصوص زردزخم و گاهی آلوده سازی ناحیه گردن می گردد . گاهی عفونت قارچی است . این شپش گاهی باعث تورم و دردناکی غدد لنفاوی ، پشت گوش ، پس سر و گردن نیز می گردد . کودکان کم سن آلوده به شپش اغلب دچار بی قراری می شوند .دیدن شپش ، این حشره خزنده و چندش آور ، برای اکثر مردمواقعاً ترسناک است . البته فردی که این حشره را در موهای خود پیدا کرده ، احساسات دیگری غیر از ترس را هم تجربه می کند مثل خجالت از این که آدم کثیف و بدون بهداشت به نظر می رسد.
والدینی که فرزند آنها مبتلا به شپش سر می شود هم تا مدت ها عذاب وجدان دارند چون فکر می کنند پدر و مادر خوب و مسئولی نبوده انداخیراً. در رسانه های جمعی شیوع آلودگی به شپش سر مطرح شده است و بررسی هم از اپیدمی این انگل خبر می دهند . کلاس های کوچکی که تعداد زیادی دانش آموز در آنها تحصیل می کنند ، بهترین محل برای انتقال بیماری هستند . چون بچه هایی که پشت نیمکت ها و صندلی ها به هم فشرده نشسته اند ، بیشترین ارتباط بدنی را با یکدیگر خواهند داشت . بزرگترین مشکل روانی آن ایجاد حس مشمئز کننده ای است که در دوستان و اطرافیان فرد مبتلا به وجود آمده و به مختل شدن روابط بین فردی می انجامد . بنابراین با توجه به اهمیت بیماری و با هدف کنترل پیشگیری از شپش سر ، برنامه غربالگری و پیشگیری پدیکولوزیس سر مدارس کشور بایستی اجرا شود .
