بخشی از مقاله
دستیابی به اندازه سایبانها با توجه به تقویم نیاز آب و هوایی (نمونه موردی، بررسی شهرستان اندیمشک)
چکیده
سایه و سایبان از گذشته دور در بسیاری از مواقع مورد استفاده قرار گرفته است. تابش آفتاب در شهرستان اندیمشک در اکثر اوقات سـال بـالا می باشد. و با توجه با این مهم، دستیابی به نوع سایبان و ابعاد آن ضرورت پیدا می کند. در تحقیق حاضر با توجه به تقویم نیاز سـایه و آفتـاب اندیمشک ، نقاطی که بر روی خط سایه و تابش قرار دارند برداشت شده و با توجه به ساعت و تاریخ آنان زاویه سمت و ارتفاع برداشت گردیـده و در جدولی درج شده است. و طبق آن مواردی که قابل اندازه گیری باشد بررسی شده و با رفع لکه آفتاب آنان به اندازه سایبان ها دست یافته شده است. و شامل سایبان های افقی و عمودی می باشد. امید می رود با توجه این تحقیق و اندازه سایبان های بدست آمده ، در طراحی ها نیز مد نظر قرار گیرد.
مقدمه
شهرستان اندیمشک در منطقه ای واقع شده است که علاوه بر هوای نسبتا گرم خود ، تابش آفتاب نیز در اکثر مواقع سال بالا می باشد. از آنجا که در عمل، رفع نیاز به سایه، در ارتباط با راحتی گرمایی سالیانه مطرح است، طراحی سایبان پنجره و نورگیر برای یـک لحظـه معـین کـافی نیست و باید مشکل نیاز به سایه روی پنجره و نورگیر را برای همه مواقع گرم سال حل کرد. امروزه اهمیت و ضرورت توجه به شرایط اقلیمی در طراحی و ساخت کلیه ساختمان ها، بخصوص ساختمان هایی که بـه طـور مسـتقیم مـورد استفاده انسان و موجودات زنده قرار می گیرند ثابت شده است. توجه به خصوصیات اقلیمـی و تـاثیری کـه ایـن خصوصـیات در شـکل گیـری ساختمان می گذارند از دو جهت حائز اهمیت است. از یک سو ساختمان های هماهنگ با اقلیم یا ساختمان هایی بـا طراحـی اقلیمـی، از نظـر آسایش حرارتی انسان کیفیت بهتری دارند. شرایط محیطی این گونه ساختمان ها سالمتر و بهتر اسـت، تنـوع و تغییـر روزانـه نـور، حـرارت و جریان هوا در این ساختمان ها فضاهای متنوع و دلپذیری ایجاد می کند. از سوی دیگر هماهنگی ساختمان با شـرایط اقلیمـی موجـب صـرفه جویی در مصرف سوخت مورد نیاز جهت کنترل شرایط محیطی این گونه ساختمان ها می شود. استفاده از سـایبان یـک روش متـداول بـرای صرفه جویی در مصرف انرژی در ساختمان و ایجاد شرایط آسایش برای ساکنین است کـه در کشـور هـای توسـعه یافتـه از جایگـاه ویـژ ه ای برخوردار است. ولی ایجاد سایه دلخواه با سایبان ، به طوری که در همه اوقات گرم، سایه ایجادکند و در مواقع سرد جلو آفتاب را نگیرد، کـاری نسبتا پیچیده است و نیازمند محاسبات زمان بر، لیکن ساده است. برای اثبات این موضوع برای تعیین نیاز به وجود سایبان باید اقلیم منطقه به طور دقیق مطالعه شود تا اوقات گرم سال در منطقه مورد نظر تعیین شود. در صورت وجود اوقات گرم باید در جبهه هـای مختلـف سـاختمان زوایای تابش خورشید در اوقات مزبور زاویه سایبان افقی یا عمودی تعیین شود تا در اوقات مزبور تمامی سطح پنجره در سایه قرار گرفته و مانع از ورود تابش خورشید به داخل و افزایش دما و ایجاد شرایط نامطلوب حرارتی در فضای داخل می شود.( عزیزیان،بهمنی، دانا سالم، (1391
سایبان
سایبانها برای کنترل میزان تابش آفتاب به سطوح نور گذر ساختمان به کار می رود . استفاده از عایق حرارت در پوسته خارجی ساختمان سبب می شود که حرارت حاصل از منابع گرمایشی طبیعی نظیر انرژی تابشی خورشید ، گرمای حاصل از سکنین و گرمای حاصل از وسایل الکتریکی در فضای داخل باقی بماند و به عنوان منبع گرمایش کمکی مورد استفاده قرار بگیرد. به همین منظور باید سایه بان با عمق مناسب در این مناطق تعبیه گردد . منظور از عمق مناسب سایه بان ، عمقی است که در اوقات گرم سال از تابش خورشید به داخل ممانعت به عمل اید و در اوقات سرد برای استفاده از گرمای تابشی خورشید امکان ورود تششع خورشید به داخل فراهم شود(غزنینی هاشمی، . (1390
انواع سایه بان
سایه بان های متحرک
-1سایه بان های خارجی بسیار کاراتر از سایه بان های داخلی هستند.
-2هرچه رنگ این سایه بان ها تیره تر باشد، اختلاف بین کـارایی انـواع داخلی و خارجی این سایه بان ها بیشتر می شود.
-3هرچه رنگ سایه بان های خارجی تیره تر باشد، کارایی آنها بیشتر می شود.
-4هرچه رنگ سایه بان های داخلی روشن تر باشد، کارایی آنها بیشتر می شود
-5با استفاده از سایه بان های کارامدی چون پنجـره هـای کرکـره ای چـوبی خارجی می توان از نفوذ بیش از 90 درصد از انرژی حرارتی خورشیدی ناشی از تابش آفتاب بر پنجره ها به داخل جلوگیری کرد.
-6سا یه بـان های متحرک داخلی تیـره رنـگ (پـرده هـای کرکـره ای) 70 تـا 80 درصـد انـرژی خورشـیدی تابیـده بـه پنجـره را بـه داخـل منتقـل مـی کنند(کسمایی،(1384؟
با تیره کردن رنگ سایه بان ها و بستن پنجره ها می توان کارایی آنها را افزایش داد. ولی اگر پنجره ها باز باشد، تاثیر رنگ سایه بان ها تـا حـد زیادی به موقعیت آنها نسبت به جهت وزش باد بستگی دارد. به طور مثال، وقتی در بعد از ظهر با از جهت غرب بوزد و پنجره ها باز باشد، سایه بان ها تیره رنگ پنجره های غربی باعث می شود هوایی که در اثر تماس با آنها گرم شده به داخا اتاق راه یابد و فضای آن را گرم کند ؟در ایـن مورد خاص، اگر ظرفیت حرارتی مصالح سایه بان ها زیاد باشد، اثر حرارتی آنها تا مدت ها پس از غروب آفتاب نیز بـاقی مـی مانـد ؟هنگـام بـاز بودن پنجره ها، اگر سایه بان های تیره رنگ سطح خارجی پشت به باد باشند، تاثیر کمتری در گرم شدن هوای داخلی دارند. زیرا هوای تماس یافته با آنها از ساختمان دور می شود(همان،(1384؟
سایه بان های ثابت
در دو جهت شرق و غرب، با استفاده از سایه بان های قابی شکل می توان سایه ی مناسبی بر روی پنجره ها ایجاد کرد؛ بویژه اگر قسمت های عمودی این قاب ها با زاویه ی 45 درجه به طرف جنوب قرار گیرد، در ایجاد سایه ی مفید بسیار مناسب اند. برای این دو جهت، سایه بان های افقی مناسب تر از سایه بان های عمودی هستند. در حقیقت، سایه بان های عمودی- حتی با ارتفاع بسیار زیاد-نـه تنهـا در تابسـتان سـایه ی بسیار کمی بر روی پنجره ایجاد می کنند، بلکه در زمستان نیز مانع تابش مستقیم آفتاب به داخل می شوند.موثرترین نوع سایه بان برای ایجاد سایه بان برای ایجاد سایه ی مناسب بر روی پنجره های سمت جنوب، جنوب شرقی و جنوب غربی، سایه بان قابی شکل است(همان ،(1384؟
سایه بان های طبیعی
درختان می توانند عامل موثری در ایجاد فضاهای خصوصی باشند و در عین حال، تا حد زیادی از شدت نور آزاردهنده ی آفتاب بکاهند ؟سطح چسبنده و زبر برک درختان، گرد و غبار هوا را جذب می کند و آن را تمیز نگه می دارد. اگر درختان به طور انبوه و فشرده کاشته شوند، تـاثیر زیادی در کنترل و کاهش صدا نیز خواهند داشت. از اینها گذشته، مهم ترین و سودمندترین ویژگی درختان در معماری، تاثیر آنها در وضـعیت حرارتی ساختمان اشت. درختان همیشه سبزی چون سرو و کاج، میزان فشار باد بر ساختمان را کـاهش مـی دهنـد و بـدین وسـیله از اتـلاف حرارت ساختمان در فصل زمستان جلوگیری می کنند. در فصل تابستان، سطح گیاهان و بر گ درختان پرتوهای خورشید را جذب می کنـد و تبخیری که در این سطوح صورت می گیرد، باعث خنک شدن هوا می شود. ولی مهم تر از همه اینکه درختان سایه ای در نزدیکی 40 متناسب با فصل و اقلیم محلشان ایجاد می کنند. این ویژگی از نظر ایجاد سایه بر روی ساختمان- بویژه هنگامی که درختان ساختمان کاشته می شود-ارزش بسیاری دارد. زیرا در این صورت، با ریزش برگ درختان در فصل زمستان مشکلی از نظر تابش مستقیم آفتاب به داخل وجود ندارد و بـا رویش مجدد برگ ها، در فصل تابستان نیز درخت چون سایه بانی موثر از تابش مستقیم آفتاب به داخل جلوگیری می کند و این، عمده تـرین اصل در طراحی سایه بان هاست. به دلیل کم بودن زاویه ی تابش آفتاب هنگام صبح و عصر، درختان بهتری نوع سایه بـان بـرای پنجـره هـا و دیوارهای شرقی، غربی، جنوب شرقی و جنوب غربی ساختمان های کوتاه هستند. در این ساعت ها، پرتوهای افقـی نـور خورشـید سـایه هـای کشیده و بلندی از درختان ایجاد می کند که می توانند به طور موثری این دیوارها بسیار دشوار است. هنگام نیمروز، اولیـه تـابش آفتـاب زیـاد است و درختان نمی توانند سایه ی قابل استفاده ای بر روی ساختمان بیندازد ؛ زیرا فقط می توان بر روی پنجـره ی دیوارهـای جنـوبی سـایه انداخت(همان ،(1384؟
شهرستان اندیمشک
شهرستان اندیمشک در 33 درجه و 23 دقیقه تا 32 درجه و 4 دقیقه عرض شمالی و 48 درجه و 44 دقیقـه طـول شـرقی از نصـف النهـار گرینویچ قرار گرفته است (شکل .(1 و ارتفاع 150 متری از سطح دریا دارد. و یکی از 16 شهرستان استان خوزستان می باشد(شکل (2 کـه مساحتی نزدیک به 3206 کیلومتر مربع از سـطح اسـتان را بـه خـود اختصاص داده است. این شهرستان در شمال اسـتان خوزسـتان قـرار گرفته و از شمال با استان لرستان و از جنوب با شهرستان شوش و از جنوب شرق به دزفول و از غرب با دهلران همسایه می باشد .(رشـنو ، (1392
