بخشی از مقاله
چکیده
امروزه گردشگری به عنوان یکی از مهمترین صنایع توسعه پایدار، فرصت بزرگ فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی برای کلانشهرها و مادر شهرهای جهانی از جمله کلانشهرهای ایران بوجود می آورد. این صنعت درساختارهایِ فضایی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی عصر پسامدرن در جامعه حال حاضر شهری ایران بسیار با اهمیت است؛ یکی از مهم ترین و پر رنگ ترین مؤلفه هایی که می تواند به درک و ایجاد رابطه ای متعادل بین انسان و محیط بیانجامد منظر است. که خود حاصل ارتباط متقابل این دو است. منظر نقش بسیار مهم و گسترده ای در شکل گیری بسترهای فرهنگی، اکولوژیک، اجتماعی و محیطی دارد. از طرف دیگر می تواند منبعی بسیار حیاتی برای بهره برداری و توسعه فعالیت های اقتصادی باشد در ساخت فرهنگ های محلی نقش اساسی داشته و زیرساختی حیاتی در ایجاد میراث فرهنگی و محیطی است. منظر، شالوده ای است که به یکپارچگی هویت منطقه ای می انجامد و بخش مهمی از کیفیت زندگی مردم در سراسر دنیاست: در فضاهای شهری،حومه ها،روستاها،فضاهایی با کیفیت بالا و حتی فضاهای بی کیفیت...مؤلفه ای است، محوری در توسعه فردی و اجتماعی.. بنابراین محافظت، مدیریت و برنامه ریزی صحیح منظر مسئولیتی مهم برای تمام اقشار جامعه است. این پژوهش برگرفته از مطالعات کتابخانه ای است که سعی در روشن نمودن جایگاه و اهمیت منظر در توسعه گردشگری است.
کلمات کلیدی : منظر، توسعه پایدار شهری، گردشگری ، باغ شاهزاده ماهان
.1 مقدمه
-1-1 طرح مسئله
باغ ایرانی با تاریخ درخشان خود به عنوان یکی از بهترین الگوهای منظر سازی ، محصول تعامل سازنده انسان ایرانی در مواجهه با طبیعت است. چرایی و چگونگی شکل این پدیده ، محمل نظرات گوناگونی بوده است. از بین عوامل مختف شکل گیری باغ ایرانی و هندسه خاص آن ، فرضیه الگوی چهارباغ به عنوان یکی از مشهورترین فرضیها شناخته شده است. باغ های تاریخی به عنوان بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی هر سرزمین،گویای تعامل میان طبیعت و مردم آن سرزمین و بیانگر تفکر و جهان بینی مردم آن حوزه فرهنگی هستند. فضای سبز فراشهری با ایجاد پارکها و شکل دادن مناطق گردشگری و منظر سازی محوطه های ویژه،باز سازی،مرمت و احیای باغ های تاریخی می تواند نقش موثری در جاذبه های گردشگری و اقتصاد شهرها داشته باشد.
گردشگری،امروزه به عنوان صنعتی مطرح است که موفقیت آن وابسته به خدمات و امکانات ارائه شده از سوی دولت است.سازمان مدیریت گردشگری با برنامه ریزی و فراهم کردن خدمات رفاهی برای توریست ها،به توسعه آن کمک خواهد کرد.این هدف از طریق احداث زیر ساخت ها و برنامه های کلان شهرها محقق می شود. در چارچوب این مقاله یک روش شناختی برای شناسایی نقش منظر بر روند تعادل بخشی و پایداری محیط و توسعه گردشگری باغ شاهزاده ماهان به عنوان باغ تخت که کارکرد حکومتی ، سکونتی ، تلفیقی و تشریفاتی داشته ، با رویکرد توسعه پایدار شهری به کار گرفته شده است. هدف کلی قرار دادن این روش شناختی در یک نظام تصمیم گیری است تا ابعاد و مؤلفه های مختلف مؤثر در ارتقای نقش منظر در پایداری محیط و توسعه گردشگری باغ شاهزاده ماهان درک شده و بر مبنای ارزش های مرجع عملکرد آنها مقایسه واثرات آن را تحلیل کنیم .
-2-1 ضرورت پژوهش
ظواهر محیط طبیعی از جمله فرم زمین و توپوگرافی، پوشش گیاهی، اقلیم و وجود آب، ظواهر فرهنگی مانند پل ها، قلعه ها، عبادت گاه ها و ... واکنشی در برابر محیط هستند و تاریخ اجتماعی، موقعیت فیزیکی، فعالیت های انسانی و مکان به عنوان یک محصول فرهنگی و تجربه حسی هستند که در وهله اول بصری و معلول روابط متقابل بین فرهنگ و محیط موجود است. فقدان روح مکان نتیجه ناتوانی در درک یا پاسخگویی بر این روح در تلفیق متقابل موارد فوق است توسعه های امروزین در محیط های انسان ساخت از این کمبود که ما آن را بی مکانی می نامیم رنج می برند. الگوهای توسعه و نحوه برخورد و مداخله انسان در محیط طبیعی باید ضامن توسعه فرهنگ بومی، تمدن و باورهایی اعتقادی سرزمینی باشد، نه فقط تضمین کننده بقاء، ثبات و پایداری محیط زیست، تا بتواند در جریان تغییر و تحول پدیده ها آن را ثابت و پایدار نگه دارد. نبود چنین الگوهایی جهت توسعه همه جانبه محیط به منظور حفظ تعادل ارتباط انسان و محیط طبیعی به انجام مطالعات منسجم و جامع در این رابطه تأکید می ورزد. مطالعه سوابق مداخلات انسانی در محیط طبیعی و میزان توجه محیط های انسان ساخت به لزوم ارتباط بین انسان و طبیعت در این روند بیانگر یک رویکردنسبتاً فیزیکی در توزیع عناصر طبیعی در این محیط ها می باشد که در روند توسعه همه جانبه به ویژه در حوزه معماری کافی نیست، از سویی دیگر نگرانی درباره آینده محیط زیست کره زمین و منابع آن حقیقتی انکار ناپذیر است که با بذل توجه حکومت های جهان نیز همراه شده است. امروزه ضرورت توجه به توسعه پایدار از جمله اموری است که همگان بر آن اتفاق نظر دارند.
-3-1 هدف پژوهش
طراحی محیط و منظر با عوامل تشکیل دهنده آن - طبیعی و انسان ساخت - مرتبط است که با شناخت صحیح و آگاهی و خلاقیت به منظور پاسخگویی به نیازهای مادی، معنوی و روانی انسان، فضا و محیطی را ایجاد می کند تا در جهت ارتقای کیفیت محیط و مناسب سازی آن برای تداوم زندگی مطلوب انسان ایفای نقش نماید. به این ترتیب می توان با شناسایی و بکارگیری مؤلفه های مؤثر در منظر و چگونگی تجلی کیفی آن به راهبردهایی جهت تبیین نقش آن در توسعه پایدار محیط و توسعه گردشگری دست یافت که هدف این پژوهش بر این اساس تدوین شده است.
-2 مفهوم توسعه پایدار
واژه پایدار از ریشه کلمه لاتین "سابتینر" گرفته شده است و به معنی بلاتر نگه داشتن و یا پایه و زیر بنا نگه داشتن است.توسعه یعنی بی ثباتی و تغییر و پایدار یعنی اعتقاد به تعادل. بنابراین، مفهوم تلفیقی توسعه پایدار، توسعه ای را مدنظر دارد که در آن تامین مستمر نیازها و رضایت مندی افراد با افزایش کیفیت زندگی انسان ها همراه است. مفهوم توسعه پایدار به معنی ارایه راه حل هایی است که بتواند از بروز مسایلی همچون نابودی منابع طبیعی، تخریب اکوسیستم ها، آلودگی، افزایش بی رویه جمعیت،رواج بی عدالتی و پایین آمدن کیفیت زندگی انسان ها جلوگیری کند.هدف عمده توسعه پایدار، برآورده ساختن تیازها و خواسته های انسانی بوده است،بنابراین توسعه پایدار جوامع را به برآورده ساختن نیازهای انسانی هم از طریق افزایش پتانسیل تولید و هم تضمین ایجاد فرصت های عادلانه برای همگان ملزوم می کند. همچنین، توسعه پایدار به مفهوم حفظ اکوسیستم ها و استفاده هینه از انرژی ها و منابع تجدید ناپذیر می باشد.توسعه پایدار مستلزم به حداقل رساندن اثرات منفی بر کیفیت هوا، آب و سایر عوامل طبیعی برای یکپارچه نگه داشتن کلیت زیست بوم می باشد. - لشکری، 1390،: - 12
-3 توسعه پایدار و توسعه پایدار شهری
گسترش سریع شهرهای صنعتی قرن نوزدهم، پراکنش حومه های شهری کم تراکم و بروز مشکلات و بحران هایی در محیط زیست شهری، برنامه ریزان شهری را ملزم به جستجوی تضمین اشکال زیر ساخت ها، مسکن، کاربری زمین و حمل و نقل به عنوان الزامات رشد منظم شهری نمود؛و برقراری تعادل میان شهر و طبیعت به یکی از موضوعات اصلی برنامه ریزی شهری در قرن نوزدهم بدل گردید. دیگر موضوع مورد توجه برنامه ریزان شهری ارتقای عدالت بود، اگرچه تلاش های بسیار اندکی در این زمینه صورت گرفت. فشارها و افسردگی های کاری در کارخانه ها و وضعیت دلگیر آپارتمان ها در حومه های شهری کارگرنشین ساخته شده در ابتدای عصر صنعت، همگی نشانه های محیط زندگی ترسناک،غیر بهداشتی و ناعادلانه کارگران بود. نیاز برای جامعه ای عادلانه تر به عنوان دومین اصل توسعه پایدار مطرح گردید که تعریف دقیق آن بسیار فراتر از پاکسازی زیست محیطی است.
چرا که به طور مستقیم با ساختار ثروت و قدرت درون کشورها در مبارزه است.سومین موضوع جاری، نظریه رشد اقتصادی و محدودیت های اقتصاد در تنظیم سامانه های انسانی و طبیعی است. توسعه پایدار، توسعه ای است کیفی و متوجه کیفیت های زندگی و هدف از آن بالا بردن سطح کیفیت زندگی برای آیندگان می باشد. توسعه پایدار در سه حیطه دارای مضامین عمیقی است: .1پایداری محیطی - با هدف تعادل اکولوژیک - .2پایداری اقتصادی - با هدف بقای اقتصاد - .3پایداری اجتماعی - با هدف عدلت و رفاه اجتماعی - . توسعه شهری هنگامی پایدار خواهد بود که در طول زمان، شهر از نظر زیست محیطی قابل سکونت و زندگی - هوای پاک، آب آشامیدنی سالم، اراضی و آب های سطحی
