بخشی از مقاله
چکیده
نظامی گنجوی شاعر معروف ایرانی در قرن ششم ه.ق در سال 530هجری در گنجه دیده به جهان گشود. نظامی را بی شک باید در شمار اران شعر فارسی و از استادان مسلم این زبان دانست.هفت پیکرنظامی ازرویکردهای مختلف قابل تامل است نگارنده درپژوهش حاضر، درپی پاسخ به این سوال است که شیوه های بهره گیری از حاکمیت ومردم داری چگونه بوده و میکوشد با تبیین این جلوه ها بر میزان و چگونگی استفاده ادبی نظامی را از این پدیده ها مشخص سازد.
روش تحقیق دراین پژوهش به صورت توصیفی تحلیلی ازنوع کیفی است.یافته های تحقیق نشان می دهد او نه تنها شاعری چیره دست و بی همتاست و در عین حال مدبری با کیاست در سیاست و حکیمی دانا در حکومت داری و دادپروریست.نظامی در خلال حماسه و غنا در هفت پیکر،زیباترین و ارزشمندترین نگاه های جامعه شناسانه و دادپرورانه به رابطه بین حاکمیت و مردم داری دارد که درون مایه ی اصلی این پیوند در آرمان نظامی ،دادپروری و عدالت گستری در مقابل ظلم ستمگر است.
مقدمه
اگر چه داستان سرایی در زبان فارسی به وسیله نظامی شروع نشده است، لیکن تنها شاعری که تا پایان قرن ششم هجری توانست شعر تمثیلی را در زبان فارسی به حد اعلای تکامل برساند،نظامی است.اوبهعنوان پیشوای داستانسرایی در ادب فارسی وسرودن شعر تمثیلی و بزمی شناخته شدهاست. او در سال 525 در شهر گنجه متولد شد و همه عمر را به جز سفر کوتاهی که به دعوت قزل ارسلان - 587-581 - به یکی از نواحی نزدیک گنجه کرد، در وطن خود باقی ماند تا در سال 614 یا 619 در همین شهر وفات کرد و به خاک سپرده شد.یکی ازآثارمهم او هفت پیکر است.
هفت پیکریا هفت گنبد یا بهرامنامه که در 5136 بیت به سال 593 به نام علاء الدین کرپ ارسلان پادشاه مراغه سروده شده است. این داستان از جمله قصه های ایرانی مربوط به دوره ساسانی است و شرح روابط بهرام گور 348-420 - میلادی - با هفت دختر از پادشاهان هفت اقلیم است که بهرام برای هر کدام گنبدی به رنگی خاص بر پا می کند و هر روز از هفته را میهمان یکی از آنان می شود و داستانی از هر کدام می شود ».
هفت گنبد یا هفت پیکر داستان شادخواریها و کامجوئیها بهرام گورست که بموجب روایت شاعر نزد نغمان عرب، در یمن و نه در حیره چنانکه مشهورست پرورش مییابد و یکجا نیز از سرنوشت آیندهی خویش خبر میگیردو بعد از مرگ پدر بپایمردی نعمان بایران لشکر میآورد و تاج خویش را بدلاوری و نیروی خود از میان دو شیر برمیگیرد و بشاهی مینشیند و داد عیش و نوش می-دهد. درون گنبدهای هفت رنگ هر شب باصنمی سر میکند و از هر یک قصهیی شیرین و آگنده از شور و هوس در باب سرگذشت او میشنود و تمام روز را نیز مثل شب به شکار و نشاط میگذارد تا آنکه بدنبال گور میرود و داستان او به پایان میرسد. - زرینکوب، - 170 :1363گاهی اوقات، جامعهشناسان بین دو مقوله »فرهنگ واقعی« و »فرهنگ آرمانی« تمایز قایل میشوند.
از دیدگاه آنان »فرهنگ آرمانی« مجموعه ارزشهایی است که نزد یک جامعه گرامی است و آن را تبلیغ میکند. »فرهنگ واقعی« آن دسته از ارزشهایی است که جامعه در نهایت بر اساس آن عمل میکند - گیبلر، . - 83 :1391 برخی آز آثار، اندیشهها و ارزشهای فرهنگی آنقدر در جامعه فرا گیرند که تقریباً سرتاسر جامعه یا با آن موافقند یا از آن آگاهی دارند. این آثار، اندیشهها، ارزشها و کنشهای متعلق به جریان اصلی فرهنگ قابلّیت آن را دارند که برای عموم مردم جامعه به یک مرجع مشترک تبدیل شوند و موجب وفاق و سازگاری عمومی در یک موضوع بخصوص گردند و یا حداقل بهانهای برای ایجاد ارتباطات اجتماعی شوند.
امروزه بهراحتی میتوان باورداشتهای پیشینیان خود را ناشی از کجاندیشیها و تصورات نادرست آنها از وقایع دانست و دانش بشری را در پاسخگویی به بسیاری از خرافهها و عناصر فرهنگ عامه کافی تلقی کرد و بر لزوم مبارزه با خرافهها تأکید ورزید و در زدودن آنها از ذهن و ضمیر اقوام کوشید. یکی ازنکات زیبای نظامی درهفت پیکر، شیوه های بهره گیری وی ازآداب ورسوم درباری است که دراین مقال کوتاه تلاش شده با روش تحقیق صورت توصیفی تحلیلی ،به جلوه های ازآن پرداخته شود.پس ازجستجوهای لازم در پیشینه ی موضوع می توان گفت :اگرچه درادبیات نظری آن - جامعه شناسی در ادبیات - پژوهش های ارزشمند و بررسی های لازم انجام گرفته است اما درهفت پیکرنظامی هیچ پژوهشی در این رویکرد سابقه نداشته است.
-تحلیل داستان هفت مظلوم درهفت پیکرودقایق آن
نظامی گنجوی داستان شکایت های هفت مظلوم را در حداقل 200بیت نقل می کند و تصویر های قضاوت درست در مقابل اتهام نادرست ،عدالت پروری در مقابل ظلم گستری ، محکومیت بدون محاکمه،سپاه ضعیف با خزانه ی خالی ، تاثیر تمثیل در تربیت عملی ،زندانیان بی گناه و مجرمان بی جرم،خداترسی ومکافات عمل، از برجسته ترین نکات ودقایقی است که نظامی در جامه ی نظمی جذاب،به نمایش می گذارد.نظامی با ارشاد تمثیلی از شبانی کارآزموده،در اینجا از هفت زندانی مظلوم، از هفت طبقه ی مختلف سخن می گویدو از چندین مکان سخن می گوید :غوریی - 4765بیت - :غورنام جایی است ،گیلی کسان 4816 - ب - ،خدمتکاری از گیلان،کردزاده لشکری و اصیل ایرانی 4856 - ب - و... .
