مقاله دولت الکترونیک در ایران

بخشی از مقاله

چکیده

حرکت به سمت پیاده سازی دولت الکترونیک در ایران اخیرا مورد توجه مقامات دولتی و سیاست گذاران قرار گرفته است . دولت الکترونیک یک فرصت عالی برای کشورهای درحال توسعه مانند ایران به منظور بهبود عملکرد دولت و افزایش بهره وری آن هاست و هم چنین یک برنامه راهبردی رو به رشدی را برای کاهش شکاف موجود با کشورهای توسعه یافته فراهم می کند. در این مقاله مزایا، موانع ، کارکردها و کژکارکردهای دولت الکترونیک بررسی می شود و ضمن ارزیابی وضعیت دولت الکترونیک در ایران و بررسی شاخص های توسعه یافتگی آن ، موانع اصلی پیش روی دولت الکترونیک در ایران طبقه بندی و ارائه می شود. بر اساس تحقیقات انجام گرفته شده نقش دولت ها در دولت الکترونیک بسیار چش گیر است . نتیجه حاصل از این مقاله بدین قرار است که پیاده سازی و توسعه دولت الکترونیک مستلزم سرمایه گذاری در تمامی عرصه های مختلف اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی ، آموزشی ، تکنولوژی و ... است وصرفًا توسعه زیرساخت های فناوری به معنی دست یابی به دولت الکترونیک نیست .

واژگان کلیدی: دولت الکترونیک ، دولت الکترونیک در ایران ، پیاده سازی دولت الکترونیک ، موانع توسعه دولت الکترونیک .

مقدمه

مدل سنتی دولت دیگر بیش از این کارآمد نیست ، در حقیقت دولت ها به منظور ایجاد بهبود، تقویت و حفظ خود در رقابت جهانی شروع به نوسازی خود کرده اند - . - 2004: 601 Sharifi& Zarei, در دهه 1990 مدل اداره عمومی بوروکراتیک به شدت توسط اصول مدیریت دولتی نوین مورد انتقاد قرار گرفت که ساختاری بازار محورتر و منعطف تر و استقلال بیشتر را برای مدیران عمومی پیشنهاد می کرد Pina et , 2007: 584 - . - al در اواخر همین دهه بخش خصوصی به منظور این که محصولاتی بهتر به مشتریان خود ارائه دهد یا به عبارت کلی تر، به منظور کسب مزیت رقابتی و غلبه بر رقیبان خود، در صدد بهره مندی از تکنولوژی اطلاعات به ویژه اینترنت برآمد که به ظهور تجارت الکترونیک منجر شد - نرگسیان ، . - 179 :1387

انقلاب اینترنتی حکومت الکترونیک بعد از تجارت الکترونیک و کسب وکار الکترونیک مطرح شد - پورعزت ، - 291 : 1387، زیرا موفقیت بخش خصوصی در کاربرد تجارت الکترونیک از عوامل تأثیرگذار در کشانده شدن مدیریت بخش عمومی به سوی دولت الکترونیک بود - فقیهی و یعقوبی ، - 32 :1383 و این درحالی اتفاق افتاد که رقابت در بخش دولتی معنی نداشت و دولت مردان برای ارائه خدماتی با کیفیت بهتر، زمان کمتر و ... که همگی در مشروعیت بخشی به دولت که اساسی ترین عامل بقای دولت و کسب اعتماد بیش تر مردم به دولت است ؛ در صدد بهره مندی از تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات در فرایندهای دولت برآمدند که در نهایت به ظهور شکل جدیدی از دولت تحت عنوان شبه پارادایم دولت الکترونیکی منجر شد - نرگسیان ، . - 179 :1387

پذیرش دولت الکترونیک منافع اقتصادی زیادی از طریق بهبود کسب وکار و سرمایهگذاری مستقیم خارجی به ارمغان می آورد - Kim et al., 2007: 339 - ؛ هم چنین دولت الکترونیک به عنوان ابزاری در جهت بازآفرینی دولت مطرح می باشد - - al., 2008 : 242 Chan et، به همین خاطر سال های اخیر دولت الکترونیک توجه بسیاری از سیاست مداران ، دانشمندان و دولت مردان جهان را به خود جلب کرده است ، از این رو دولت ها پروژه های دولت الکترونیک را آغاز کرده و تلاش و منابع بسیاری را برای پیاده سازی دولت الکترونیک به کار گرفته اند . - ,Kim et al2007 : 339 - - Sharifi& Zarei, 2004: 601 - کارآمدی فناوری اطلاعات در بخش دولتی ، موفقیت بخش خصوصی در کاربرد تجارت الکترونیک ، انتظارات شهروندان از دولت و تداوم اصلاحات بخش عمومی برخی از دلایل گرایش مدیریت عمومی به دولت الکترونیک است - فقیهی و یعقوبی ، . - 32 :1383

بر اساس آماری که سالانه توسط مراکز و سازمان های مختلف سراسر دنیا منتشر می شود کشور ایران جایگاه نامطلوبی در میان کشورهای دیگر منطقه برخوردار است . بر اساس آمار اعلام شده توسط دپارتمان امور اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد در سال 2010 کشور ایران با کسب امتیاز 0,4234 در ارزش شاخص توسعه دولت الکترونیک با شش پله صعود نسبت به سال 2008 میلادی در جایگاه 102 جهان قرار دارد. این درحالی است که کشورهایی نظیر بحرین ، امارات و کویت به ترتیب رتبه های 13، 49 و 50 جهان را در همین سال ب دست آورده اند . - :www.unpan.org//http - رتبه بندی ها در هرکدام از مدل های تعیین توسعه یافتگی دولت الکترونیک در کشورها قطعی نیست و گاه نیز تناقض هایی در آن ها مشاهده می شود اما اساس سنجش آن ها معقول به نظر می رسد و نمی توان آن ها را نادیده گرفت .

دولت الکترونیک

دولت الکترونیک از تعامل دولت با شهروندان ، کسب وکارها و دولت ها صورت می گیرد - : - Kim et al, 2007: 339دولت با شهروندان : - G-to-C - دسترسی شهروندان به اطلاعات دولتی و خدمات آنلاین .دولت با کسب وکار : - G-to-B - تعاملات آنلاین بین دولت و بخش خصوصی .دولت با دولت : - G-to-G - ارائه خدمات و تخصیص مسئولیت ها، بسته به سطوح مختلف سازمان های دولتی .پدیده دولت الکترونیک از طرق مختلفی تعریف شده است . مینز و اشنایدر روی روابط داخلی که دولت الکترونیک را به عنوان »روابط بین دولت ها، مشتریان - بازارها، دیگر دولت ها، و شهروندان - و دیگر عرضه کنندگان به وسیله ابزار الکترونیکی « تعریف می کند تمرکز کرده اند 2010 : 458 - . - Doong et al, کمیسیون اروپا دولت الکترونیک را این گونه تعریف می کند:

استفاده از اطلاعات و فن آوری ارتباطات در دولت های عمومی همراه با تغییرات سازمانی و مهارت های جدید به منظور بهبود خدمات عمومی و فرآیندهای دموکراتیک و تقویت حمایت از سیاست های عمومی . - Park et al, 2009: 145 - کوه و پرایبوتک - 2003 - دولت الکترونیک را استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در تمام فعالیت های سازمان های دولتی - Kardansadeghiani, 2011: 466 - ، وگرونلند1 آن را به عنوان فرایندهایی برای تجدید ساختار دولت جهت نیل به کارایی بهتر، خدمات بهتر و مشارکت دموکراتیک تعریف می کنند 2002: 29 - . - Gronland, واتسون و دیویس 2 دولت الکترونیک را پیاده سازی مدل های مقرون به صرفه برای شهروندان ، صنایع ، کارمندان دولتی ، و سایر ذی نفعان جهت انجام آنلاین کارها - Davis &Whitson, 2001: 80 - و برن و رابین - 2003 - آن را تلاش دولت برای ارائه اطلاعات و خدمات مورد نیاز شهروندان با استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات می دانند - Sharifi. - Zarei, 2004: 602

از نظر آیکولزر و کاماتزر3 دولت الکترونیک دو تغییر مهم در حکومت به وجود می آورد : - Aicholzer & Schmutzer, 2000: 379 -

1.تحول کسب وکار حکومت و بهبود کیفیت ارائه خدمات ، کاهش هزینه ها و تجدید فرایندهای اداری ؛

2.تحول و بازبینی فعالیت ها و فرایندهای دموکراتیک حکومت .

مواردی که در پیاده سازی دولت الکترونیک باید لحاظ شود : - Mohammad, 2008: 450 -

1.تسهیل خدمت رسانی به شهروندان ؛

2.حذف سطوح اضافی مدیریت دولتی ؛

3.تسهیل دسترسی شهروندان ، صنعت گران و دیگر بخش های جامعه به اطلاعات ؛

4.کاهش هزینه ها و افزایش کیفیت خدمات از طریق حذف سیستم های اضافی و به کارگیری تکنولوژی های جدید.

اهداف و مزایای دولت الکترونیک

اهداف دولت الکترونیک از دید بانک جهانی شامل بهبود موارد زیر است : - www.worldbank.org -

1.مدیریت امور مالی عمومی ، منابع انسانی و ارائه خدمات ؛

2.دسترسی و کیفیت خدمات عمومی به ویژه برای فقیران ؛

3.شرایط سرمایه گذاری ، شامل کاهش فشار نظارتی و هزینه های تعاملات دولت با کسب وکارها - G-to-B - ؛

4.شفافیت و پاسخ گویی دولت .

دولت الکترونیک ابزاری برای بهبود مدیریت و بهره وری بیشتر است ، همچنین هماهنگی ها و هم کاری ها در دولت را بهبود می بخشد 69 - . - Gauld et al, 2009: در چشم انداز دولت ها، دولت الکترونیک به عنوان یک راه ارتباطی کم هزینه در نظر گرفته شده است ، که می تواند کارایی را افزایش دهد، اثربخشی اداری را بهبود بخشد و بوروکراسی را در امور جاری دولت کاهش دهد. هم چنین دولت الکترونیک ظرفیت دولت ها را برای سرویس دهی به شهروندان را افزایش داده است . - Doong et al, 2010:458 - دولت ها در سراسر جهان دولت الکترونیک را به عنوان وسیله ای برای ارتقاء همه چیز پذیرفته اند: صرفه جویی در پول مالیات دهندگان ، سهولت در ارتباطات شهروندان با دولت ، خدمات عمومی بهتر و کارآمدتر و حتی ایجاد تحول در دولت . - Gauld et al, 2010; 177 -

هم چنین توبلر و موسبرگر - 2006 - 1 طی تحقیقات خود دولت دیجیتال را یکی از راه های بهبود تعامل شهروندان با دولت و درمان احتمالی معضل بی تفاوتی و بی اعتمادی شهروندان به دموکراسی معرفی کرده اند - . - Mossberger, 2006: 366 Tolbert پنج اصول زیربنایی حکمرانی خوب از نظر کمیسیون اروپا: باز بودن ، مشارکت 2، پاسخ گویی ، اثربخشی و انسجام 3 است . - Pina et al, 2007: 585 - فن آوری اطلاعات و ارتباطات - ICT - به عنوان یک ابزار قدرتمند برای بهبود کنترل و شفافیت و هم چنین ابزاری برای پیوند مردم ، سازمان ها، گروه ها، اطلاعات و دانش در نظر گرفته می شود. هم چنین بسیاری از محققین معتقدند که