بخشی از مقاله
مقدمه
استان گان سو - قرمز رنگ - درشمال غربی چین واقع است و منطقه دونگ شیانگ - زرد رنگ - در جنوب غربی استان گان سو قرار دارد قوم دونگ شیانگ، اکثرا در ناحیه دونگ شیانگ استان گان سو چین زندگی می کنند. آنها نیاکان خود را آن می دانند که قوم های آمیخته با ترکهای ایرانی شده و سغدی های ترکی شده که در طول تاریخ در آسیای میانه زندگی می کردند. در قرن سیزدهم میلادی ، آنها همراه سپاه مغول از ماوراءالنهر به چین مهاجرت کرده و در ناحیه دونگ شیانگ استان گان سو ساکن شده اند. بنابراین دولت چین آنها را قوم دونگ شیانگ نامیده اند ، اما خودشان اسم قوم خود را سارتا گذاشته اند.
در زمان های باستانی میانه ، ناحیه ماوراء النهر تحت تأثیرات دایره فرهنگی ایرانی قرار داشته و تمدن و فرهنگ ایرانی در این ناحیه مثل یک درخت هزار ریشه بسیار غنی و عمیق بوده و به این ناحیه رونق داده اند. موقعی که قوم دونگ شیانگ یا قوم سارتا از این ناحیه به سرزمین شرقی مهاحرت می کردند ، چندین کتاب ادبی و مذهبی زبان فارسی را همراه خود به وارد چین آوردند و موضوع ها ی این کتاب ها را نسل به نسل ، دهان به دهان بیان می کنند و قسمت ها یا بند ها را از ابن کتاب ها برگزیدند و به شکل منظومه درآوردند و آنها این منظومه ها را با کلمه فارسی “ بیت “ نامیده اند. قوم دونگ شیان همه از فرقه صوفیه هستند و در عمل های طریقت شان این منظومه - بیت - ها را از غروب آفتاب تا طلوع آفتاب ذکر می کنند. این ذکر کردن بیتها را به مهمترین عمل های طریقت تصوف می دانند. اکثر مردم قوم دونگ شیانگ از فرقه صوفی مفتیه هستند. سلسله فرقه مفتیه شامل دوره های زیر می باشد:
-1 دوره الصدیقیه : از حضرت محمد - ص - تا جعفر صادق - ششمین امام شیعه ، 765-702م. - چون دومین شیخ این سلسله ابوبکر که هم اولین خلیفه است، لقب ایشان صدیقیّه““ می باشد ، بنابراین “دوره الصدیقیه “ نامیده شده است.
-2 دوره الطیفوریه : از ششمین شیخ این سلسله شیخ بایزید طیفور بسطامی - ؟- 874 م. - که عارف نامدار تاریخ هستند و “ فنا “ را ارایه کرده تا دهمین نسل شیخ، یعنی شیخ یوسف همدانی - 1140 - 1049 م. - .همدانی در شهر همدان به دنیا آمده ودر منطقه خراسان تصوف وعرفان را تبلیغ می کرد و شروع از ایشان در منطقه آسیا میانه فرقه های گوناگون پدید آمده اند.
-3 دوره الخواجگانیه : از یازدهمین نسل شیخ یعنی شیخ عبدالخالق غجدوانی - 2 ؟-1220 م. - که فرقه معروف خواجگان را تأسیس کرده اند تا شانزدهمین نسل شیخ یعنی شیخ خواجه سید امیر کولابی - ف. 1370م. -
-4 دوره النقشبندیه : از هفدهمین نسل شیخ یعنی شیخ خواجه بهاءالدین نقشبند بخارایی 1390-1317 - م. - که در آسیای میانه فرقه نقشبندی را تأسیس کرده تا بیست ویکمین نسل شیخ یعنی شیخ مخدوم اعظم - -1461 1543م. - که فرقه نقشبندی را وارد منطقه کاشغر فلات پامیر کرده اند و بعد فرقه نقشبندی درسراسر منطقه استان .2 خواجه عبدالخالق غجدوانی از بزرگترین پیران طریقت نقشبندی و از مشایخ نامیماوراءالنّهر است. سلسله خواجگان منسوب بدوست و هشت اصل از اصول یازده گانه طریقه نقشبندی ازوست. مولدش قریه »غجدوان« است، دیهی شهرمانند بر شش فرسنگی بخارا پدرش عبدالجمیل نامی بوده است معروف به »عبدالجمیل امام«،مقتدای وقت و عالم به علوم ظاهر و باطن و نسبش به »امام مالک« می رسیده است و در روم سکنی داشته است. به سبب حوادث ایام بامتعلّقان خود بهماوراءالنّهر مهاجرت میکند و در غجدوان اقامت میگزیند و در همین جا عبدالخالق به دنیا میآید. خواجه عبدالخالق در مبادی حال در بخارا به تحصیل علوم می پردازد. از استادانش فقط نام »امامصدرالدّین« در برخی مآخذ ذکر شده که عدالخالق بر او تفسیر میخوانده است.
در سن بیست و دو سالگی به هنگام اقامت »خواجه یوسف همدانی553 - « 440 ه - در بخارا، از او طریقت می گیرد و پس از رفتن خواجه یوسف به خراسان، عبدالخالق به ریاضت و خلوت و مجاهدت می نشیند و پس از چندی به ارشاد می پردازد. تا آنگاه که در 575 ه وفات می یابد و در همان دیه غجدوان به خاکش می سپرند. او خود وصیت کرده بوده است که قبرش را عمارت نکنند لاجرم کس را مجال آن نبود که تربتمنوّر ایشان را عمارت کند، بدان طریق ماند. منابع متأخرتر از عمارت مزار حکایت می کند و اینکه آنجا زیارتگاهی معتبر بوده و مجاورانی داشته است. شیانگ جانگ چین بسیار نفوذ داشته اند و شعبه ای از آنها به فرقه ایشانیه درآمده اند.
-5 دوره الایشانیه : از بیست و دومین نسل شیخ یعنی شیخ سید محمد امین اشان کلانی که پسر اول مخدوم اعظم هستند و از این به بعد مقام شیخ از پدر به پسربزرگ ارثی می شود . ایشان کلانی هم به لقب “ خواجه بزرگ “ معروف شده اند تا بیست و پنجمین نسل شیخ یعنی شیخ سید ایشان آفاق هدایت راه - 1695-1606 م. - که به نام آپاک خواجه معروف هستند. -6 دوره ال خفیه المفتیه : از بیست وششمین نسل شیخ یعنی شیخ ما شوو جن - - 1722-1633 که پسر آفاق هدایت راه - آپاک خواجه - هستند که در مدت سه بار از منطقه کاشغر وارد منطقه داخل چین تصوف را تبلیغ می کرده و با خانمی چینی ازدواج کرده و پسری زاییده که نام پسر را به نام چینی ما شوو جن گذاشته اند تا چهلمین نسل شیخ یعنی شیخ امروزی به نام ما فو چون هستند.
قوم دونگ شیانگ وقتی که از منطقه ماورالنهر به چین مهاجرت می کردند ، در دوره الخواجگانیه بودند ، و بنابراین هم به فرقه های النقشبندیه و الایشانیه اعتقاد داشتند و به نظر انها این دو فرقه شعبه ای از الخواجگان می باشند و هم به همین علت ، وقتیکه شیخ ما شوو جن که پسر هدایت راه - آپاک خواجه - هستند ، برطبق دستور پدرش فرقه المفتیه را ایجاد کرده ، همه مردم دونگ شیانگ به این فرقه بر گرداندند و فکر می کردند این فرقه شعبه ای از نیاکان شان یعنی الخواجکان می باشند.
من در ماه نوامبر سال 2015 به ناحیه دونگ شیانگ رفتم و در ده “ کو لونگ “ راجع به وضع ذکر مثنوی در آنجا جستجو و بررسی کردم و اطلاعاتی به دست آوردم که مردم دونگ شیانگ روش های سماع نقشبندیه را خوب نگه داشته و حفظ کرده اند. قوم دونگ شیانگ معمولا در روز مرگ و روز تولد مرشدان پیشین خود و روز مولد النبی و عید فطر و عید قربان قسمتهایی از آن بیت های - منظومه های - زبان فارسی را از غروب تا طلوع آفتاب بطور تکراری ذکر می کنند تا حال وجد داشته باشند وبه مقام فناء برسند. ده تا بیت - منظومه - از اینها را بیشتر از دیگران ذکر می کنند . این ده بیت - منظومه - عبارت است از:
-1 نور حق
-2 مخدوم اعظم
-3 معشوقه
-4 مثنوی رومی
