بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام اين تحقيق بررسی رابطه استرس ادارک شده و فرسودگی شغلی در بين معلمان شهررشت بود .روش تحقيق کاربردی و شيوه اجرا توصيفی - همبستگی - می باشد .جامعه آماری پژوهش، جامعه آماری شامل کليه معلمان متاهل مدارس شهررشت بودند که حجم نمونه 06 نفر بر آورد گرديد و به صورت تصادفی ساده انتخاب گرديدند .ابزار گرد آوری داده ها شامل پرسشنامه مقياس استرس ادارک شده و رضايت زناشويی الک_واالس است .به منظور تجزيه و تحليل از روشهای آماری ضريب همبستگی پيرسون ،تحليل واريانس يك طرفه ، استفاده شده است .نتايج داده های بدست آمده، که با استفاده از آزمونهمبستگی پيرسون در سطح - . - α =60 صورت پذيرفت، نتايج نشان داد که بين استرس ادراک شده و سازگاری زناشويی معلمان رابطه معکوس و معنا داری وجود دارد.
مقدمه
ما در دنيای امروز با استرس های مختلفی روبرو هستيم که بعضی از اين استرس ها مختص محيط کار است.نزاع با يك همکار، محروم شدن از پاداش، دير رسيدن به سر کار و فشار هيات مديره يا رؤسای سازمان به مدير را می توان نمونه هايی از استرس های محيط کار ناميد،استرس يکی از مفاهيم مهم در مطالعه روانشناسی و بهداشت روانی به شمار می آيد و به عنوان علل بسياری از درد ها ، ناراحتی ها و بيماری ها تلقی می شود .
مردم عادی آن را پديده ای رنج آور و ناخوشايند می دانند و از نظر روانشناسان استرس را تغيير رفتار و حاالت هيجانی و بحرانی می دانند - اتکينسون11 ، - استرس ادراک شده حالت يا فرايندى روانشناختى است که طى آن فرد بهزيستى جسمى و روانشناختى خود را تهديد آميز ادراک مى کند. در واقع ايجاد استرس بستگى به چگونگى برداشت و درک فرد از موقعيت ها و حوادث دارد. ممکن است، يك موقعيت براى فردى بى خطر و براى فرد ديگرى به صورت يك تهديد درک شود - کالرک22،. - 2616
استرس ادارک شده نتيجه فرآيند قضاوت ارزشی افراد از حوادث و موقعيت هاست و در توضيح اين مطلب بايد گفته شود که وقتی فرد با حوادث و يا موقعيت های گوناگون روبرو می شود ، درگير فرآيند ارزشی در مورد آن حادثه يا موقعيت می شود تا زمانيکه معنی آن حادثه را درک و همچنين قضاوت می کند که آيا امکانات و توانائيهای او به اندازه کافی هستند تا تقاضاهای محيط را برآورده سازند در اينجا استرس نتيجه اين فرايند قضاوت ارزشی می باشد - الزاروس و فولکمن11 ،. - 1898
از طرفی ديگر يکی از مهم ترين عواملی که بر بقاء، دوام و رشد خانواده اثر می گذارد، روابط سالم و مبتنی بر سازگاری و تفاهم بين اعضاء، به خصوص زن و شوهر است . سازگاری زناشويی به عنوان يکی از مهم ترين عوامل اثر گذار بر عملکرد خانواده است - سينها و مکرجی4، . - 1888 سازگاری زناشويی بر بسياری از ابعاد زندگی فردی و اجتماعی انسان ها تأثير می گذارد. در واقع سنگ زيربنای عملکرد خوب خانواده است - کومبز 5، - 1881 توسعه اقتصادی، رضايت بيشتر از زندگی - ناک0، - 1885، کاهش مشکالت روان شناختی، مديريت بهتر تعارض - آبراهام و براين 9، - 2666، مهارت های ارتباطی و حل مسأله - جانسون و همکاران9، - 2665 و مهارتهای بهتر حل تعارضات می شود - حسينی نسب و ديگران، . - 1199
با توجه به رسالت ونقش موثرمعلمان درتحول روانی دانش آموزان وتربيت نيروی انسانی که زمينه ساز و اساس تحول در دورهای بعدی محسوب می شود،اهميت بهداشت وسالمت روانی معلمان آشکار است.بايد با ترکيبی از ديدگاه های جامعه شناختی و روان شناسی به آن پرداخت و عوامل مؤثر بر آن را بررسی کرد . در اين پژوهش به بررسی رابطه استرس ادراک شده و فرسودگی شغلی با سازگاری زناشويی در معلمان می پردازيم و به اين پرسش پاسخ می دهيم که آيا افزايش استرس باعث کاهش سازگاری زناشويی در معلمان می شود؟
روش پژوهش
پژوهش حاضر از نظر دسته بندی تحقيقات برحسب نحوه گردآوری داده ها، از نوع توصيفی به روش همبستگی - توصيفی -همبستگی - است. جامعه آماری اين پژوهش کليه معلمان متوسطه مدارس شهرستان رشت در 80 بود که با روش نمونه گيرى تصادفى طبقه ای تعداد 06 نفر از معلمان بعنوان نمونه انتخاب شدند و مطالعه بر روى آنها انجام گرفته است .معيار انتخاب حجم نمونه در اين پژوهش بر اساس فرمول کوکران بوده است.
مقیاس استرس ادراک شده
اين مقياس زمانی به کار می آيد که بخواهيم بدانيم موقعيت های زندگی يك فرد تا چه اندازه از نظر خودش استرس زا می باشند - کوهن و ديگران،. - 1891سئواالت مطرح شده در اين مقياس اين امکان را به پاسخ دهندگان خود می دهد که نظر خود را در مورد غير قابل کنترل بودن ،پيش بينی ناپذيری و مشقت بار بودن زندگی خويش بيان کنند. به دفعات مشخص شده است که اين سه مطلب عناصر اصلی تجربه استرس را تشکيل می دهند.به عالوه اين مقياس دارای تعدادی سئوال مستقيم نيز در مورد سطوح قبلی استرس در فرد می باشد. کوهن و همکاران - - 1891 با انجام پژوهشی به بررسی مشخصات روانسنجی هر سه نسخه اين مقياس پرداختند. نتايج نشان دهنده پايايی مناسب - آلفای کرونباخ : - 6/99 نسخه 16 آيتمی اين مقياس می باشد. کلين - 2666 - نيز پايايی درونی اين نسخه از مقياس را مناسب گزارش کرده است.
پرسشنامه سازگاری زناشویی الک_ واالس
اين ابزار 15 سوالی يکی از اولين مقياس های کوتاه برای سنجش سازگاری زناشويی است. ارزش عددی سواالت اين آزمون متفاوت است. امتياز يا نمره سوال شماره 12 معادل 16 است، اگر پاسخ هر دو نفر زن و شوهر « ماندن در خانواده» ياشد؛ اگر ترجيح هر دو نفر زن و شوهر « بيرون رفتن» باشد، امتياز اسن سوال 1 است؛ و اگر ترجيح زن و شوهر متفاوت باشد، امتياز اين سوال 2 است. نمره آزمون برابر با حاصل جمع امتيازات هر سوال و دامنه آن از 2 تا 159 است.
پایایی - اعتبار - و روایی
برآورد همسانی درونی با استفاده از فرمول اسپيرمن - براون بسيار خوب8 و و ضريب همبستگی بين دو نيمه آن برابر 6/86 بوده است. هيچ اطالعی در مورد اعتبار بازآزمايی آن در اختيار نيست. آزمون سازگاری زناشويی الک - واالس برای زوجهای سازگار و ناسازگار از روايی باال برخوردار است. نمرات اين آزمون با آزمون پيش بينی زناشويی الک - واالس همبستگی بااليی دارد. اين نتيجه، نشان دهنده روايی همزمان باالی آن است. آزمون مذکور مقياسی برای پيش بينی سازگار آينده است. همانطور که در جدول مشاهده می شود بين استرس ادراک شده r=-6/95 - - ، باسازگاری زناشويی رابطه معنا دار وجود دارد.که البته با توجه به ضرايب همبستگی منفی بدست آمده ،اين ارتباط به صورت معکوس است .يعنی با افزايش استرس ادارک شده مقدار سازگاری زناشويی کاهش می يابد.
نتیجهگیری و جمعبندی
نتايج پژوهش نشان داد که بين استرس ادراک شده، باسازگاری زناشويی رابطه معنا دار وجود دارد.که البته با توجه به ضرايب همبستگی منفی بدست آمده ،اين ارتباط به صورت معکوس است .يعنی با افزايش استرس ادارک شده مقدار سازگاری زناشويی کاهش می يابد.اين نتيجه با نتايج پژوهشهای کرنبليث16و همکاران - 1884 - ، سولمون11و همکاران - - 2668 و ميلستين - 1891 - همخوانی دارد.در تبيين اين نتيجه می توان گفت که فشار به خانواده برای کارکنانی که در ساعتهای طوال نی، نامنظم و غيرمنعطف کار می کنند، بسيار بيشتر است ، اين وضعيت برای افرادی که در معرض محيطهای کاری ناايمن، متعارض يا خسته کننده قرار دارند و حتی استرسهای مرتبط با کار باالتری را متحمل ميشوند متداول است واحتماالٌ به نارضايتی از نقشهای کاری منجر شود که ا ين خود باعث کاهش رضايت از کل زندگی می گردد و می تواند به عدم سازگاری زنا شويی منجر شود و آن را تحت تأثير قرار دهد.
در سطح باالی استرس شغلی و اثرات منفی ناشی از آن می تواند منجر ايجاد تعارضات، تنش و پريشانی در روابط خانوادگی و زناشويی شود و احتمال بروز مشکالت زناشويی همچون طالق را افزايش دهد، در واقع از بين رفتن سالمت روان در اثر استرس باعث می شود فرد در مواجهه با مشکالت زناشويی به صورت ضعيف تری عمل کند. در بررسی استرس معلمين متوسطه عوامل استرس آنها را چنين دريافت، جو مدرسه، زياد بودن کار معلم، ارتباطات نا مطلوب در محيط، کار، رفتار نابهنجار بسياری از دانش آموزان و انجام تغييرات در نظام آموزش و پرورش، عدم آشنايی با اهداف برنامه های جديد، مشکالت تدريس انفرادی، کمبود کمکهای حرفه ای، پايين آمدن منزلت اجتماعی معلم، کمبود امتيازات مادی. استرسهای شغلی بعنوان يکی از عمدهترين منابع استرس در زندگی بسياری از افراد میتواند موجب بروز واکنش هايی چون اضطراب، بی قراری، بيزاری از کار و بيماری شوند، که معمول ترين عکس العمل های مشاهده شده در برابر استرس محسوب میشوند.
در هر حال اضطراب معموال منجر به انجام اعمالی جهت کاهش يا رفع تهديد میشود. اين اعمال ممکن است مفيد باشند، که در چنين مواردی فرد از مکانيسم های اثر بخش دفاعی استفاده میکند بنابراين عملکرد وی از روی هوشياری و يا تعمدی است. گاه ممکن است فرد برای رفع يا کاهش تهديد از مکانيسم های دفاعی استفاده کند که در اين موارد رفتار فرد عمدتا توسط ضمير ناخودآگاه تعيين میشوند - نظير سرکوبی يا بيرون راندن تهديد يا فکر ناراحت کننده از ذهن - . در حالت اخير واکنش اضطرابی را غير طبيعی مینامند در چنين مواقعی فرد مضطرب وقايعی را که درمحدوده آگاهی وی رخ میدهد کمتر می بيند يا درک میکند و تمام توجهش را به جزئيات حاشيهای عناصر تنش زا معطوف میدارد.
بنابراين میتوان نتيجه گرفت بخشی از شخصيت فرد که مسول درک، تفکر، و عملکرد وی در برابر رويدادهای خارجی يا مشکل درونی است عمدتا قادر به انجام عملکرد مناسب نيست درنتيجه عدم تعادل آنقدر ادامه میيابد که فرد دچار اضطراب مزمن میشود. در چنين شرايطی، کار در محيط های پر استرس موجب قطع ارتباطات و مناسبت های انسانی و وقوع اشتباه های کاری و درگيری های مکرر با ساير افراد خانواده می شود.
