بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه ویژگیهای شخصیت و سبکهای مقابلهای با استرس ادراک شده در معلمان زن انجام شده، این پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی بود، جامعه آماری پژوهش شامل کلیه معلمان زن شهرستان سرپل ذهاب در سال تحصیلی 97-96 بود که با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی سیستماتیک 150 نفر از معلمان زن از روی لیست حقوقی معلمان مدیریت آموزش و پرورش انتخاب شدند. از3 پرسشنامه ویژگیهای شخصیتی - پنج عامل نئو - ، سبکهای مقابلهای - لازاروس - و استرس ادراک شده - کوهن - استفاده شد، دادههای پژوهش شاخصهای آمار توصیفی و نیز استنباطی شامل ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون با استفاده از نرم افزار-SPSS 18مورد تحلیل قرار گرفت. یافتههای پژوهش نشان داد که بین هر یک از متغیرهای ویژگیهای شخصیتی سبکهای مقابلهای با استرس ادراک شده همبستگی در سطحp> 0/001معنادار است این معنیداری مبین این نکته است که باید حداقل در میانگین یکی از مقیاسها رابطه معنیداری وجود داشته باشد. همچنین یافتهها بیانگر آن است متغیر ویژگیهای شخصیتی و سبکهای مقابلهای قادر به پیش بینی استرس ادراک شده هستند با توجه به یافتههای پژوهش میتوان نتیجه گرفت که ویژگیهای شخصیتی و سبکهای مقابلهای از متغیرهای مرتبط و پیش بین استرس ادراک شدهاند که این نکته میتواند مورد توجه برنامهریزیهای آتی قرار بگیرد.
واژهای کلیدی: استرس ادراک شده، ویژگیهای شخصیتی، سبکهای مقابله ای.
-1مقدمه
استرس را یکی از جنبههای طبیعی و اجتناب ناپذیر زندگی انسان معاصر خواندهاند که به اشکال مختلف تعریف شده است. برخی آن را یک کلمه به فشارروانی یا تنیدگی تعریف کرده و گروهی آن را پاسخ فیزیولوژیک انسان به محرکهای محیطی تهدید کننده دانستهاند. - خیر و سیف، - 1383 استرس ادراک شده از مفهوم استرس لازاروس و فلوکمن - - 1988 به عنوان ارزیابی شناختی فرد از وقایع منفی زندگی اقتباس شده است.استرس حالتی پویا و هیجان انگیز است که فرد با یک فرصت، محدودیت یا تقاضای غیر عادی مواجه میشود و واکنشهای فیزیکی و شناختی از خود نشان میدهد - لازاروس و فلوکمن، 1988معلّمی - در مقایسه با مشاغل دیگر، حرفه ای بسیار پراسترس شناخته میشود - مک شین و فون گلینو1 ، - 2005 استرسمعلّم را میتوان به صورت "تجربه عواطف ناخوشایند و منفی نظیر خشم، اضطراب، تنش، ناکامی یا افسردگی تعریف کرد که از برخی جنبههای شغلمعلّمی، نتیجه میشود" - کریاکو و ساتکلیف2 ، - 1978
این تعریف،اساساً استرس را به مثابه تجربه عاطفی منفیای میبیند که با این باورمعلّم که "شرایط شغلیاش تهدیدی برای عزت نفس یا سلامت اوست" شروع میشود - کریاکو3، - 2001 بنابراین میتوان گفت هرچقدر فرد در برابر استرس توانایی مقابله با آن را آموخته باشد در برابر حوادث استرس زا از میزان استرس کمتری برخوردار میگردد و بالعکس. متغیری که با استرس ادراک شده ارتباط دارد ویژگیهای شخصیتی است. شخصیت مجموعهای پایدار از ویژگیها و گرایشهاست که مشابهت ها و تفاوتهای رفتار روانشناختی افراد - افکار ، احساسات و اعمال - را که دارای تداوم زمانی بوده و ممکن است به واسطه فشارهای اجتماعی و زیست شناختی موقعیتهای بلاواسطه شناخته شوند یا به آسانی درک شوند، مشخص میکند - کریمی، . - 1386 مک کری و کاستا شخصیت را در پنج بعد یا پنج عامل اصلی شامل رواننژندی، برونگرایی، انعطافپذیری، دلپذیر بودن و باوجدان بودن توصیف کردند. روان نژندگرایی به تمایل برای تجربه اضطراب، تنش، خودخوری، خصومت، کمرویی، تفکر غیرمنطقی، افسردگی و عزت نفس پایین اطلاق میشود.
برونگرایی به تمایل فرد برای مثبت بودن، قاطعیت، سروزباندار، گرم بودن، تحرک، مهربانی و اجتماعی بودن گفته میشود. انعطاف پذیری عبارت است از تمایل به کنجکاوی، هنرتمایی، خردورزی، باهوش، بافرهنگ، مبتکر و فهمیده و نوآوری و حساس بودن از نظر هنری میباشد. دلپذیر بودن به تمایل برای مودب، با نزاکت، قابل انعطاف، قابل اعتماد، خوش فطرت، بخشنده، رقیق القلب و متحمل بودن میباشد و با وجدان بودن عبارت است از تمایل به منظم بودن، برنامه داشتن، علاقه مند بودن به پیشرفت و چشتکار داشتن، سنجیده و دقیق عمل کردن میباشد - به نقل از لطفی نیا و محسنی نیا، . - 1389 در زمینهی ارتباط ویژگیهای شخصیتی با استرس ادراک شده پژوهشهایی انجام شده است از جمله: لی - بگلی4 و همکاران - - 2005، در تحقیق خود به عنوان " ارتباط بین پنج عامل بزرک شخصیت ومقابله با استرس" گزارش کردند که افراد برونگرا بیشتر از راهبرد مقابلهای مساله مدار مانند جستجوی حمایت اجتماعی، تفکر مثبت و ارزیابی مجدد مثبت استفاده میکنند، در حالیکه افراد روانرنجورخو در رویارویی با موقیتهای استرس زا از راهبردهای منفعلانه مانند دوری گزینی، تفکر آرزومندانه و شیوه مبتنی برستیزه جویی استفاده میکنند.
مطالعه کوروتکو - 2008 - ، نشان داد که ویژگیهای شخصیتی گشودگی به تجربه، برونگرایی و روان رنجورخویی میانجی رابطه استرس و سلامتی هستند؛ به این صورت که با تعدیل یا افزایش آن به سلامتی یا ناسلامتی منجر میشوند. همچنین نشان داده شده است که ادراک شخص از استرس تحت تأثیر حساسیت پردازش حسی شخص است - بنهام، 2006؛ بشرپور و همکاران، . - 1389 سبکهای مقابلهای سازه دیگری است که به نظر میرسد بر استرس ادراک شده تأثیر می گذارد. بحث استرس و سازگاری با آن نیازمند تحلیل دقیق مفهوم مقابله است سبکهای مقابله، راهبردهای هشیارانهای - تلاش های شناختی و رفتاری - هستند که در زمان مواجهه شدن با وقایع استرس زا توسط اشخاص به کار برده میشوند. - بشرپور و همکاران، - 1392، مقابله با استرس عبارت است از تلاشهای شناختی و رفتاری است که به منظور تسلط بر تعارض های فشارزا، کاهش یا تحمل آنهاست دو نوع غالب از شیوههای مقابلهای، عبارت است از:
مقابله مسئله محور و مقابله هیجان محور. در مقابله مسئله محور، هدف اصلی فرد، تسلط یافتن بر موقعیت و ایجاد تغییر در منبع فشارزا است؛ در حالی که در مقابله هیجان محور، هدف اصلی کاهش یا تعدیل سریع آشفتگی هیجانی است.از این رو ممکن است چنین به نظر برسد که رویارویی مستقیم با مسئله و تلاش برای حل آن، در مقایسه با شیوههای دیگر مقابله، تدبیری بهنجارتر است. اما باید اذعان داشت که مهارتهای حل مسئله مستلزم به کارگیری فرایندهای عالی ذهن است و تداخل هیجانی شدید، کارکرد این فرایندها را با مانع روبهرو میسازد. بنابراین استفاده از مهارتهای هیجانمحور به فرد کمک میکند تا به وضعیت روانی تثبیت شدهتری برسد و فرصتی را برای فعالسازی فرایندهای پیچیدهتر ذهنی خود به دست آورد اگرچه مقابله هیجانمحور از رویارویی با واقعیت مسئله میپرهیزد و راهحلی موقتی برای کاهش استرس است، باید متذکر شد که هر مسئلهای نیز به سادگی قابل حل نیست و حل واقعگرایانه یک مسئله با صرف کوشش شناختی و رفتارهای مداوم در دارز مدت، اگر بدون کسب آرامش موقتی و کوتاه مدت، صورت گیرد، ممکن است سلامت روانی فرد را به مخاطره افکند. لذا میتوان نتیجه گرفت که ترکیبی از هردوگونه مهارتهای مقابلهای مشتمل بر مهارتهای مسئله محور و هیجانمحور، برای رویارویی مؤثر با استرس ها لازم است. - خیر و سیف، . - 1383
در زمینه ارتباط سبکهای مقابلهای با استرس ادراک شده پژوهشهایی انجام شده است از جمله: ماهات - 1996 - 1 نیز با انجام دادن پژوهشی در این زمینه به نتایج زیر دست یافت: -1 ارزیابی مثبت استرس با سبک مقابله اجتنابی رابطه منفی دارد. -2 افرادی که از سبکهای مقابله گرایشی - شناختی و رفتاری - استفاده میکنند ادراک مثبتی از استرس دارند. - ماهات، . - 1996 پژوهش واتسون - 2002 - 2 برای بررسی رابطه بین دو متغییر استرس و سبکهای مقابلهای که در میان 122 نفر از دانشجویان دانشگاه اجرا شد این نتیجه به دست آمد که ارزیابی مثبت از استرس با سبک مقابله مسأله مدار رابطه مثبت، ولی با سبک مقابله هیجانمدار رابطه منفی دارد، ولی ارزیابی منفی از استرس با سبک مقابله هیجانمدار همراه بود. - واتسون، . - 2002 در مطالعه کاریکلا و پاناییوتو - 2011 - 3 سبکهای مقابلهای هیجانمدار و اجتناب تجربی - به عنوان یک سبک مقابله هیجان مدار - با آشفتگی روانشناختی و بهزیستی پایین ارتباط داشتند. در این مطالعه سبکهای مقابله هیجانمدار و اجتناب تجربی، آشفتگی روانشناختی را پیشبینی کردند و میزان واریانس تبیینی سبکهای مقابله بیشتر از اجتناب تجربی بود. - .گلیدین4 و همکاران - - 2006، در تحقیق خود که به بررسی شخصیت و راهبردهای مقابلهای و بهزیستی برروی نقش والدین - مادر و پدر - و جایگاه والدین - واقعی و غیر واقعی - پرداختند، نشان دادند که مادران بیشتر از راهبرد جستجوی حمایت اجتماعی و پدران بیشتر از راهبرد ارزیابی مجدد مثبت استفاده میکنند و نتایج حاکی از این بود که بین روان رنجورخویی و راهبرد مقابله هیجانمدار و اجتنابی رابطه معنا داری وجود دارد.همچنین نتایج نشان داد که والدین خواندهها - غیر واقعی - در مقایسه با والدین واقعی بیشتر از راهبرد رویارویی استفاده میکنند - . بنابراین، با در نظر گرفتن پیشینه موجود
